Duke përshkruar krijimin e mrekullueshëm të Palloit

 

(Në këtë ligjëratë Imam Aliu tërheq vëmendjen drejt çudive të krijimit dhe përsosmërisë që Zoti u ka dhënë krijesave në sferën përkatëse të ekzistencës. Ai jep si shembull palloin dhe përshkuan bukuritë e ndryshme të trupit të tij, duke nënvizuar që të gjitha format e jetës janë shfaqje mahnitëse të artit mjeshtëror të krijimit të jetës. Disa kritikues dashakeqë të Imam Aliut e paraqitin botëkuptimin e tij si krejt pesimist dhe asketik, sikur ai e shikonte këtë botë e gjithçka që lidhej me të si diçka ku nuk mund të gjeje asgjë të bukur, tërheqëse, shpresëdhënëse e shlodhëse dhe pa asnjë mundësi për të jetuar i lumtur në të, qoftë edhe për pak kohë.

Kjo ligjëratë dhe shumë të tjera si kjo i përgënjeshtrojnë interpretime të tilla. Ato na tregojnë se Imam Aliu e donte natyrën. Atij i pëlqente të zhytej e të thellohej në të, ai mrekullohej nga arti i derdhur në të, nga dija që ajo zbulonte dhe pushteti i Zotit mbi materien dhe energjinë, që mund të gjente ilustrime të shumta në natyrë. Në të gjitha këto, ai shikonte Veprën e Arkitektit të Madh të të gjithë Universit. Atij i pëlqenin mrekullitë e natyrës, që e bënin ta lëvdonte Zotin edhe më shumë për Madhështinë dhe Fuqinë e Tij. Ajo që ai përçmonte dhe nuk pëlqente ishte bota e mbushur me vese e praktika mëkatare, bota ku nuk kishte drejtësi të vërtetë, barazi apo shpërndarje të paanshme të mundësive. Ai e urrente këtë botë me një forcë që nuk njeh të dytë në historinë e njeriut e i këshillonte dhe të tjerët ta urrenin e të mbanin parasysh që jeta e saj, e mirë apo e keqe qoftë, është e vdekshme, prandaj s’duhet shkuar me vese dhe poshtërsira)

 

 

Zoti ka krijuar qenie të mrekullueshme, midis tyre dhe gjallesa e jo gjallesa, të lëvizshme e të palëvizshme. Ai dha përmes tyre prova të qarta për fuqinë e Tij krijuese e fine e për pushtetin e Tij të madh, që i bën mendjet të përulen përpara Tij në shenjë nënshtrimi dhe nderimi. Argumentet e Njëshmërisë së Tij janë të mahnitshme. Shikoni vetëm zogjtë që ka krijuar sa të ndryshëm janë - zogj që jetojnë në brazdat e tokës e në brigjet e lumenjve, në zgavrat e grykave të larta dhe në majat e maleve. Ata kanë lloje krahësh e tipare të ndryshme dhe veprojnë e sillen siç ua ka shkruar Fuqia Hyjnore e flatrojnë në hapësirën e pamatë të qiellit ashtu siç deshi Ai. Ai i pruri në qenie nga mosqenia me forma të jashtme të çuditshme, dhe i ngjizi me kyçe e kocka të veshura me mish.

Disave prej tyre nuk u dha fluturim të kollajshëm, për shkak të trupave të tyre të rëndë, por i lejoi t’i rrihnin krahët vetëm për lartësi të vogla mbi tokë. Ai u dha veshje me ngjyra të ndryshme me Fuqinë e Tij elegante e të stërholluar e me Pushtetin e Tij krijues. Midis tyre, disa janë ngjyrosur me një nuancë të vetme, sa duket sikur në të gjithë trupin e tyre nuk mund të gjesh vend për ndonjë nuancë tjetër, por ka edhe të tjerë që nuancohen brenda një ngjyre të vetme dhe që kanë në qafë unaza me ngjyra, që dallojnë në një sfond të përgjithshëm.

 

Për palloin

 

Por më mahnitësi midis tyre në pikëpamje të krijimit është palloi, që Zoti e krijoi me trup të fortë e të rregullt, me përmasa simetrike e me bisht të gjatë e të mrekullueshëm, duke kombinuar me art të paarritshëm nuanca ngjyrash mahnitëse, me krahë, fundet e të cilëve shtresëzohen mbi njëritjetrin dhe bëhen të padepërtueshëm. Kur i qaset femrës, e shpalos bishtin e mbledhur dhe e ngre lart si velën e anies kur e tendos detari, derisa sfondi i tij ia rrethos kokën si një brerore. Ai ndihet krenar me nuancat e tij e krekoset me lëvizjet e tij. Çiftimin e bën si gjel, duke i kërcyer femrës për ta mbarsur si ata meshkujt energjikë dhe epshorë gjatë përleshjes.

 

Të gjitha këto po ua them se i kam parë vet, ndryshe nga ato që tregohen sipas rrëfimeve të dëgjuara, apo si bestytni e disa njerëzve, të cilët mendojnë se ai e fekondon femrën me anë të një pike loti, që i rrëshqet nga syri e i qëndron mbi kapakë, prej nga femra e gëlltit dhe shtron, pas kësaj, vezë të mbarsura. Kjo është përrallë jo më pak fantastike se çiftimi i korbave përmes sqepit ndërkohë që kojnë njëri-tjetrin. Kujtoni pendët e tij si shufra argjendi me rrathët e mrekullueshëm dhe puplat diellore, që mbijnë nëpër to si ar i kulluar përzier me copra smeraldi gjelbërosh. E nëse ju kënaqin më shumë stolitë që rrit toka, mund t’i përqasni me buqeta lulesh mbledhur nëpër pranverë. E po t’i krahasonit me veshje, do mund të thuhej se janë si ato shamitë lara-lara Jemenase, e si rrobat me figura të qëndisura me fije ari e argjendi. E po t’i krahasonit me zbukurime e stolira, janë margaritarë të ngjyrave të ndryshme, rrethuar me sumbulla ari e argjendi.

 

Palloi çapit me mburrje e krenari, tund bishtin e krahët e tij të shpalosur dhe kënaqet duke admiruar elegancën e veshjes së tij e nuancat e gjerdanit të   tij plot gurë të çmuar. Po kur u hedh një sy kërcinjve, gërthet me zë të mjerueshëm e qahet i dëshpëruar thellë për këmbët që s’i shkojnë fare trupit të tij, sepse i ka të holla si të gjelave të kryqëzuar indo-persianë. Në fund të kërcirit i ndodhet një çapua dhe aty ku ka vendin e krifës, ka një tufë me pupla të larme jeshile.

 

Qafa i fillon në formën e një kupe dhe shtrirja e saj deri tek barku ka një nuancë si ajo që përdorin në Jemen për ngjyrimin e flokëve, apo si veshja e mëndafshtë e lëshuar mbi një pasqyrë të lëmuar, që duket sikur është kredhur në një tis të zi, përveçqë, për shkak të llustrës së tepërt e shkëlqimit të fortë, duket sikur është përzier me një ngjyrë jeshile të harlisur. Që nga brimat e veshëve i niset lart nga një shirit me ngjyrë të ndezur e të shkëlqyer luledelje, që thyen e praron të zezën zotëruese të pjesëve përreth.

 

Zor të ketë ndonjë nuancë, që të mos e ketë sadopak e të mos e ketë përkryer edhe më shumë përmes lëmimit, llustrës, shndritjes dhe ndriçimit të mëndafshtë. Kjo e bën të duket si një lulishte mahnitëse, në të cilën mungon veç freskia e stërkalave të burimit dhe ngrohtësia e diellit të beharit.

 

Por vjen koha dhe puplaja bie e veshja zhvishet për një të re; rrëzohen që nga kërcejet e pendëve si gjethet e thara në vjeshtë, pastaj fillojnë të rriten përsëri e t’i bashkohen njëra-tjetrës, derisa të bëhen prapë si ishin. Nuancat e reja nuk dallojnë fare nga të mëparshmet e ngjyrat nuk shfaqen vend e pa vend, po vetëm aty ku ndodheshin më parë. Po të shihni me kujdes një qime nga penda e tij, do t’ju duket trëndafili në të kuqe, pastaj në të gjelbër smeraldi, pastaj si e verdhë floriri.

 

Ç’krijim! Si mund ta përshkruajë fuqia e intelektit apo dhuntia e të menduarit, si mund ta rrëfejë mjeshtëria e poetit! Mjaftojnë dhe pjesët më të imta të tij për t’ia bërë të pamundur imagjinatës riprodhimin e tyre dhe gjuhës përshkrimin e tyre. Lëvduar qoftë Zoti, i Cili e bëri zotësinë të paaftë për përshkrimin e krijimit dhe kapjen e thelbit të tij, edhe pse na e vuri para syve për ta parë - si një të tërë, të formuar, të renditur dhe të ngjyrosur. Ai e bëri gjuhën të ngathët për shprehjen elokuente të cilësive të tij dhe për lëvdimin e tij në pajtim me ç’meriton.

 

Madhështia e Zotit në të gjitha përmasat e Krijimit

 

Lëvduar qoftë Zoti që u dha jetë e ushqim thneglave e mizave të vogla si dhe krijesave më të mëdha, që nga gjarpërinjtë e deri tek elefantët. Ai i dha çdo gjëje të gjallë trup të fortë, të përshtatshëm dhe të mjaftueshëm për rolin e saj në jetë, dhe e bëri vdekjen dhe shkatërrimin e lëndës së tij faktor të detyrueshëm e të paracaktuar të ekzistencës së çdo gjëje. 

 

Pjesë e po asaj ligjërate që përshkruan Parajsën

 

Po t’i hidhnit sytë e mendjes në çka ju është thënë për Parajsën, do fillonit t’i urrenit me gjithë zemër delikatesat që shijoni në këtë botë, dhe pikërisht ambicjet dhe kënaqësitë e saj, si dhe bukuritë e skenave të saj, dhe do zhyteshit në shushurimën e gjallë të pemëve, rrënjët e të cilave humbasin në grumbujt e myshkut erëmirë të brigjeve të lumenjve të kristaltë të Parajsës; do humbisnit në magjinë e vargjeve me perla të freskëta në degët e trungjet e këtyre pemëve, dhe në pamjen e frutave të ndryshme që midis gjetheve të tyre. Këto fruta mund të këputen pa vështirësi, sepse i afrohen atij që i vjel aq pranë, sa do ai vetë. Atyre që rrinë ulur në kopshtijet e pallateve të saj, u shërbehet mjaltë i pastër dhe pije të praruara.

 

Këta janë njerëz, të cilëve s’u është ndarë nderi kurrë, përderisa u lejuan të ngulen në këtë banesë të përjetshme, ku më në fund gjetën prehje nga lëvizjet e zhvendosjet. O ju, që më dëgjoni! Po të niseshit për rrugë drejt këtyre skenave të magjishme, që, edhe ato, nxitojnë drejt jush, zemrat do t’ju çmendeshin së rrahuri nga padurimi. Dhe mezi do prisnit të iknit së këtejmi e të nisnit pa vonesë gatitjet për rrugë, duke kërkuar këshillën e të varrosurve. Zoti me Mëshirën e Tij na bëftë bashkë ne dhe ju me këdo që punon me të gjitha forcat e zemrës së tij për strehën e të virtytshmëve.

 

Shënim i Sejjid Raziut, që shpjegon disa nga pjesët e mrekullueshme dhe delikate të kësaj ligjërate. Fjalët e Imam Aliut ‘We jaurru bi mulakahat-in’, ‘el-urru’ do të thonë ‘çiftim’. Për shembull thuhet ‘Arra ul-Mir’ata jaurru-ha’, në kuptimin ‘ai çiftohet me gruan’. Në shprehjen e tij ‘Ka-annahu kilun dari-un enexhehu nutijuhu’, fjala ‘kila’ do të thotë ‘vel i anijes’, ‘Dari’ do të thotë ‘që i përket Darein-it’, që është qytet i vogël në bregdet, prej ku merreshin erëzat, dhe ‘enexhehu’ do të thotë ‘e ktheu atë’. Thuhet ‘Enexhtu-un-Nakata’ si ‘Nasartu enuxhuhe enxhen’, që do të thotë ‘kur ju e ktheni atë’. ‘Nuti’ do të thotë ‘detar’. Shprehja e tij ‘Zaffatai xhufunihi’ do të thotë ‘skajet ose kapakët e syrit’, sepse ‘Zafatan’ do të thotë ‘të dy anët’. Në fjalët e tij ‘Felaz-iz-zabarxhed’, fjala ‘Felaz’ është shumësi i ‘Filzatin’, që do të thotë ‘pjesë’. Në fjalët e tij ‘Kabais-il-luluil-ratbe’, fjala ‘Kabasa’ do të thotë ‘tufë hurmash’. ‘Asalixh’ do të thotë ‘degët’, kurse njëjësi i saj është ‘Usluxh’.