Letra dhe Shkrime të Zgjedhura të Imam Aliut

 

 

1. Letër

Dërguar popullit të Kufas kur marshonte nga Medina drejt Basras (a)

 

Nga shërbëtori i Zotit, Aliu, Prijësi i Besimtarëve, popullit të Kufas, që është ndër më të shquarit midis përkrahësve dhe ndër më të lartët e Arabëve. Po ju informoj për atë që i ndodhi Uthmanit me aq paanësi, sa dëgjimi i saj të jetë sikur ta kishit përjetuar ju vet. Njerëzit e akuzuan për faje e  unë isha i vetmi ndër muhaxhirët, (Bashkëluftëtarë të Profetit të Shenjtë, që morën pjesë së bashku me të në shpërnguljen nga Meka në qytetin e Medinës) që e këshilloi t’u pëlqente më shumë  (Njerëzve, muslimanëve.) e t’i fyente më pak.

Sa për Talhain e Zubeirin, ata tregoheshin me të të rëndë, sado haplehtë t’i qaseshin, si dhe të vrazhdë, sado ëmbël t’i drejtoheshin. Edhe Aisheja ishte inatosur shumë me të. Si përfundim, një turmë e vuri poshtë dhe e vrau. Pastaj populli m’u betua për besnikëri me bindje dhe vullnet të lirë, e jo me forcë, as me detyrim. Dijeni që Medina është zbrazur e braktisur nga banorët e saj.

Ajo po zien si një kazan i stërmadh me ujë të vluar. Bosht i jetës së saj është bërë rebelimi, rreth tij vërtitet me shpejtësi marramendëse çdo gjë e saj. Prandaj, nxitoni te Kalifi juaj e bëhuni gati të luftoni kundër armikut tuaj, në dashtë Zoti i Gjithëfuqishëm e i Madhëruar.

......................

(a)  Sipas Ibn Mejthemit, Imam Aliu u nis për në Basra me të dëgjuar për nxitjen e trazirave nga Talhai e Zubeiri, pastaj i dërgoi këtë letër popullit të Kufas që nga Maul-Azibi me anë të Imam Hasanit dhe Ammar Jasirit. Kurse Ibn Ebi’l-Hadidi shkruan se Imam Aliu kampoi në Rabza, pastaj e dërgoi këtë letër me anë të Muhammed bin Xha’ferit. Sido që të ketë qenë, Imam Aliu tregon në të qartë dhe shkurt se vrasja e Kalifit ishte fryt i përpjekjeve të Talhait, Zubeirit etj., dhe se ata kishin qenë pjesëmarrës aktivë në këtë akt. Në fakt, të gjithë ata i kishin kaluar me kohë gjithë caqet që u lejoheshin, duke folur hapur për të metat e tij në mbledhje publike e duke bërë thirrje që të vritej. Sheikh Muhammed Abduhu ka shkruar për këtë:

Një herë Uthmani ishte në katedër, kur Aisheja, Nëna e Besimtarëve, nxorri që nga poshtë velit të saj këpucët e këmishën e Profetit dhe i tha: “Këto janë këpucët e të Dërguarit të Zotit e këmisha e tij, ende të paprishura, ndërkohë që ti e ke ndryshuar fenë e tij e Sunnetin e tij”. Pas kësaj u thanë fjalë të ndezura, sidomos pas thirrjes së saj: “Vriteni këtë Nadhal se është bërë i pafe”, (Në Arabisht: Uktulu Nadhal, fekad kafir! ) duke e quajtur me emrin e një hebreu mjekërgjatë.

(Sherh Nehxhul Belaga, nga Muhammed Abduh, bot. I Egjiptit, Vol. 2, f. 3; Ansab ul-eshraf, Baladhuri, Vol. 5, f. 88; Tarikh ul-Mukhteser, Ebu’l-Fida, Vol. 1, f. 172).

Njerëzit kishin kohë që ishin të pakënaqur me Uthmanin. Kjo ngjarje i bëri edhe më të gu-ximshëm, kështu që e rrethuan në shtëpinë e tij, në mënyrë që ose të ndryshonte rrugë, ose të hiqte dorë nga kalifati. Në këto rrethana nisi të qarkullonte dhe ideja e vrasjes së tij, në rast se nuk do të pranonte asnjë nga këto alternativa. Të gjitha këto zhvillime ndodhnin nën sytë e Nënës së Besimtarëve, po ajo sillej sikur s’kishin asnjë rëndësi për të. Papritur vendosi të nisej për Mekë, duke e lënë Kalifin rrethuar, megjithëse Merwani e Utbe bin Esedi shkuan e i thanë: “Në qoftë se do ta shtysh nisjen, mbase do mund të shpëtohet jeta e tij dhe të shpërndahet turma”. Por ajo u tha se kishte vendosur të shkonte për Haxhxh dhe se s’kishte ndërmend ta ndryshonte këtë vendim të saj. Atëhere Merwani recitoi këto vargje domethënëse:

 

Kejsi u vu zjarr qyteteve të mia,

flakët përvëluan qindëra shtëpia,

e për vete iku, shpëtoi nga furia!

 

Edhe Talhai e Zubeiri ishin egërsuar keq kundër Uthmanit dhe i frynin gjithmonë e më shumë zjarrit të pakënaqësive, duke nxitur rebelimin ndaj tij. Nga ky këndvështrim, që të tre ata ishin pjesëmarrës aktivë në vrasjen e tij dhe përgjegjës për gjakun e tij. Të gjithë njerëzit i njihnin si të tillë dhe i quanin si vrasësit e tij të vërtetë, aq sa as përkrahësit e tyre më të afërt nuk mund të jepnin shpjegime për t’i shfajësuar e mbrojtur.

Ibn Kutejbe, për shembull, shkruan se Mugire bin Shube e kishte takuar Nënën e Besimtarëve në Avtas dhe e kishte pyetur:

“O Nënë e Besimtërëve, për ku je nisur?” Ajo iu përgjigj: “Po shkoj në Basra.” Ai e pyeti për qëllimin e udhëtimit, dhe ajo u përgjigj: “Për të marrë gjakun e Uthmanit.” Ai i tha: “Po a nuk ndodhen vrasësit e tij këtu, me ty?!” Pastaj u kthye nga Merwani dhe e pyeti se për ku ishte nisur. Edhe ai iu përgjigj se po shkonte për në Basra. Ai e pyeti pse, dhe përgjigja ishte po e njëjta: “Për të marrë gjakun e Uthmanit”. Atëhere ai tha: “Vrasësit e Uthmanit ndodhen krah teje. Këta e vranë - Talhai dhe Zubeiri”.

(el-Imameh we’l-sijase, Ibn Kutejbe, Vol. 1, f. 60)

Sido të jetë, pasi ia hodhi fajin Imam Aliut, ky grup bashkautorësh në vrasjen e Uthmanit mbërriti në Basra. Atëhere Imam Aliu u ngrit ta shpartallonte komplotin e tyre dhe iu drejtua popullit të Kufas me një letër, me të cilën kërkonte mbështetjen e tij. Pas kësaj u ngritën më këmbë një numër i madh luftëtarësh, që u regjistruan në ushtrinë e tij dhe e përballuan armikun me kurajo të madhe, e këtë e vë në dukje dhe vetë Imam Aliu. Letra e mësipërme flet pikërisht për këto të vërteta. 

 

 

2. Letër

Shkruar popullit të Kufas pas fitores në Basra

 

Zoti ju shpërbleftë, o qytetarë të Kufas, për besnikërinë që i dëshmuat Atij dhe njerëzve të Familjes së Profetit. Zoti ju dhëntë bekimet më të mira, ato që jep për ata që veprojnë në bindje të Tij e për ata që ndihen mirënjohës ndaj mirësive të Tij. Ju na dëgjuat e u bindët dhe u përgjigjët të gatshëm e menjëherë, sapo ju bëmë thirrje.

 

 

3. Dokument

Shkruar për Shureih bin Harizin, kadiun (Kryegjykatësin) e Kufas

 

Tregohet se Shureih bin Harizi, kaziu i Kufas gjatë qeverisjes së Imam Aliut, kishte blerë një shtëpi për tetëdhjetë Dinarë. (Tepër e shtrenjtë për postin e një kryegjykatësi, por, në të njëjtën kohë, shumë më e lirë se vlera e saj e vërtetë.)

Kur dëgjoi për këtë, Imam Aliu e thirri dhe i tha:

“Dëgjova se ke blerë një shtëpi për tetëdhjetë Dinarë e se për të ke shkruar një dokument dhe ke nxjerrë një tapi.” Shureihu u përgjigj: “Po, o Prijës i Besimtarëve, ashtu është”. Imam Aliu i hodhi një vështrim të zemëruar dhe i tha: “O Shureih, së shpejti do vijë tek ti dikush, (Engjëlli i vdekjes) që nuk do ta shohë fare dokumentin, as do pyesë fare për tapinë tënde, po do të të rrëmbejë e mbyllë në një varr, fare të vetmuar. Shiko, o Shureih: Në qoftë se e ke blerë këtë shtëpi me para të tjera nga të tuat, apo e ke rregulluar çmimin e saj në rrugë të paligjshme, ke humbur edhe këtë botë, edhe botën tjetër. Po të kishe ardhur tek unë kur vendose ta merrje, do kisha shkruar për ty një dokument të atillë, që ti s’do doje më ta blije as dhe për një Dirham të vetëm, e jo më për më shumë. Në të do të thuhej:

“Ky dokument është hartuar për blerjen që bën një skllav i përulur (I Zotit) nga një tjetër skllav, që është bërë gati të niset për udhë. (Për në botën tjetër)

Me anën e tij blihet një shtëpi e botës së mashtrimit, e banesës së të vdekshmëve dhe e vendit të atyre që do banojnë në të vetëm për ca kohë. Sinoret e kësaj shtëpije janë si më poshtë: Në njërën anë ajo kufizohet me burimet e fatkeqësisë e të vuajtjes, nga ana tjetër bashkohet me burimet e mjerimit e të zhgënjimit, kufiri i tretë shkon përskaj pyllit të errët të ambicjeve e pasioneve pa fré, dhe, së fundi, është kufiri me Shejtanin mashtrues, drejt të cilit hapen dhe dyert e saj.

Shtëpinë e blen një person, i cili është mbërthyer keqas nga lakmia, nga një person tjetër, të cilin e ka mbërthyer keqas lëngata e vdekjes. Është rënë dakord që çmimi i saj të jetë heqja dorë nga nderi i të qenit i virtytshëm e i përmbajtur, për t’iu futur poshtërimit të luksit e të makutërisë. E nëse dikur blerësi do të përballet me pasojat e rënda të kësaj blerjeje, kjo do të ndodhë kur të paraqitet para Atij që bën të kalben trupat e mbretërve, që u merr jetën tiranëve dhe që rrënon zotërimet e faraonëve - të Kisras, Çezarit, Tubasit dhe Himiarëve (I)

me shokë, të të gjithë atyre që mbledhin pasuri mbi pasuri, pa ndier ngopje, të atyre që ngrejnë shtëpi të larta e të forta dhe i zbukurojnë, të atyre që grumbullojnë thesare dhe i ruajnë për t’ua lënë fëmijëve të tyre, dhe të atyre që ushqejnë shpresat për t’i marrë me vete, aty ku gjykohet e kërkohet llogari, si dhe aty ku ndahet shpërblim e ndëshkim. Kur të merret vendimi, “të humburit do të jenë ata që ishin me të pavërtetën.” (Kur’ani, 40:78)

Ky dokument dëshmohet e konfirmohet nga të gjithë ata njerëz, që zemrën dhe mendjen i kanë akoma të lira nga prangat e ambicjeve e akoma të papërdhosura nga stolitë e kësaj bote.”

..................

(I)  Kisra’ është forma e arabizuar e fjalës persiane ‘Khosro’, që e përdornin si titull sundimtarët e Iranit e që do të thotë ‘mbret që sundon territore të gjera’. Kurse ‘Çezar’ ishte titulli i sundimtarëve të Romës dhe në gjuhën latine do të thotë ‘fëmijë, nëna e të cilit vdes para lindjes, dhe i cili është nxjerrë prej barkut të saj nëpërmjet një operacioni kirurgjikal’. Në këtë mënyrë është lindur perandori August i Romës, prandaj dhe u quajt me këtë emër. Më pas ai filloi të përdorej si titull nga të gjithë sundimtarët e tjerë të Romës. Kurse ‘Tubas’ është emri i mbretërve Jemenitë, që kanë sunduar mbi Himiarin dhe Hadramavët. Emrat e tyre përmenden në Kur’anin e Shenjtë, në ajetet 44:37 e 50:14.

Fillimisht Himiarët kanë qenë fis i rëndësishëm në mbretërinë e lashtë të Sebes, në Arabinë jug-perëndimore. Më vonë, mes viteve 115 P.E.R. e 525 E.R., ata vunë nën kontroll të tyre pjesën më të madhe të jugut të gadishullit Arabik. Himiarët ishin vendosur në një zonë që quhej Zu Rajdan (që më pas u quajt Kataban), në brigjet e Jemenit të sotëm. Ata bënin luftëra të paprera për epërsi ndaj mbretërisë së Sebes. Duket se në këtë luftë i ndihmoi shumë zbulimi i një rruge të re detare nga Egjipti në Indi, që ia hoqi Sebes rolin e rëndësishëm si qendër e qarkullimit të mallrave në tërë gadishullin Arabik e rajonet përreth. Pas kësaj Himiarët trashëguan gjuhën e kulturën e Sebes. Pushtimet e tyre nisnin nga kryeqyteti i tyre, Zafari, dhe shtriheshin nga Gjiri Persik, në jugë, deri në shkretëtirën Arabe, në veri.

Në fillim të shekullit IV të Erës së Re, kryeqyteti i Himiarëve u zhvendos në Sana’. Ca më vonë, ata ranë nën ndikimet e fuqishme të Krishtërimit e Judaizmit. Grindjet e brendshme dhe zbulimi i rrugëve të reja tregtare shënuan fillimin e procesit të rënies së mbretërisë së tyre. Pas shumë përpjekjesh pa sukses, në vitin 525 E.R. mbreti Aksami Negroes i Abisinisë mundi ta shkatërronte këtë mbretëri e ta bënte pjesë të zotërimeve të tij. Por Himiarët nuk pranuan të jetonin nën zgjedhë e poshtërim. Ata riorganizuan forcat e tyre të shpërndara, e sulmuan Aksamin, e mundën dhe e morën përsëri vendin nën kontrollin e tyre.

Pas kësaj futën nën sundim edhe Hazramutin, Abisininë dhe Hixhazin, si dhe të gjithë Jemenin. Kjo ishte periudha e dytë e Himiarëve. Mbreti i parë i tyre ishte Haris ur-Raishi, që hipi në fron me titullin ‘Tuba’, me të cilin u njohën edhe mbretërit e mëvonshëm. Në gjuhën semite, ‘Tuba’ do të thotë ‘kryetar, të cilit i binden’, por, sipas disa studjuesve të tjerë, kjo fjalë vjen nga gjuha Abisine dhe do të thotë ‘njeri me pushtet dhe autoritet’.

 

 

4. Letër

Një komandanti të ushtrisë së tij Të kthehen nën strehën e bindjes (I) , kjo është gjithçka që kërkojmë.

 

E po të shfaqin prirje për përçarje e rebelim, merr ata që të binden e të kanë mbetur besnikë dhe sulmo me ta këdo që nuk të bindet; mos u mërzit për ata që t’u larguan, nëse do mbash pranë vetes vetëm njerëz të besës. Mungesa e një njeriu të pavendosur është më e mirë se prania e tij dhe pasiviteti i tij është më i mirë se aktiviteti i tij.

....................................

(I) Këtë letër Imam Aliu ia ka shkruar Uthman bin Huneifit, governatorit të Basras, i cili e kishte njoftuar për vajtjen e Talhait e të Zubeirit në Basra dhe për synimet e tyre. Në të përmbahen një numër udhëzimesh e këshillash, se si duhej vepruar në rrethanat e krijuara. Në qoftë se armiku kishte ndër mend të luftonte, atëhere nuk duhej të rekrutonte në ushtri njerëz që simpatizonin personalitetet e Aishes, Talhait dhe Zubeirit, duke i shtërnguar me detyrim e forcë të luftonin kundër tyre. Sipas Imam Aliut, është e kotë të shpresohet që njerëz të tillë mund të luftojnë me këmbëngulje, prandaj nuk mund të mbështetesh dot kurrë mbi ta deri në fund. Tek e  fundit, këta njerëz do bëjnë ç’është e mundur për t’ua ndryshuar mendjen edhe të tjerëve, prandaj më mirë t’i linte mënjanë e të mos i përfshinte në luftime.

 

 

 5. Letër

Ashas bin Kejsit, governator i Azerbaixhanit

 

Natyrisht, posti ytI nuk është çifliku yt,(b) po është besim e barrë mbi shpinën tënde. Ke detyrë të mbrosh popullin në emër të eprorëve të tu. Nuk të kërkohet të tiranizosh shtetasit e tu, po as ta vësh veten në rrezik, pa patur arsye të forta. Ke në duar fonde që janë pasuri të Zotit dhe përgjigjesh për to, derisa të m’i japësh mua. Shpresoj të mos jem sundimtar i keq për ty.

..............................

(b) Ashas bin Kejsi kishte qenë governator i Azerbaixhanit që nga koha e Kalifatit të Tretë. Pasi mbaroi punë me betejën e Xhemelit, Imam Aliu i dërgoi Bin Kejsit një letër, me të cilën i kërkonte t’i niste të ardhurat dhe taksat që ishin mbledhur në provincën e tij. Por governatori ndihej i pasigurtë për të ardhmen e tij si governator, prandaj mendoi t’i përvetësonte të gjitha fondet dhe të arratisej tek Mu’avia, siç kishin bërë edhe zyrtarët e tjerë të kalifit të mëparshëm. Kur mori këtë letër, thirri bashkëpunëtorët e tij më të afërt e ua tregoi, pastaj u tha: “Kam frikë se do m’i marrin këto para, mbase është më mirë të bashkohem me Mu’avien”.

Por ata e qortuan e i thanë se do ishte turp për të, po të braktiste miq e farefis e të kërkonte strehim te Mu’avia. Ai e dëgjoi këshillën e tyre dhe e shtyu idenë e arratisjes për më vonë. Imam Aliu u njoftua për të gjitha këto zhvillime dhe nisi te ai Haxhr bin Edi elKindiun, me detyrën që ta sillte në Kufa. Ky e bindi dhe e solli. Në Kufa u konstatua se në arkën e tij ndodheshin katërqind mijë dirhamë. Imam Aliu i dha vetëm tridhjetë mijë, pjesën tjetër e derdhi në thesarin publik.

 

 

6. Letër

Mu’avie bin Ebu Sufianit

 

Të njëjtët njerëz që u betuan për besnikëri para Ebu Bekrit, Umerit e Uthmanit, ma dhanë dhe mua besën e tyre,(I) duke gjykuar me të njëjtën logjikë, që përdorën dhe për ta. Sipas saj, të pranishmit në zgjedhje nuk e kanë më të drejtën që ta rishikojnë rezultatin e saj dhe ata që nuk janë të pranishëm s’e kanë të drejtën e refuzimit; (Të rezultatit të zgjedhjes. Bëhet fjalë për kriteret e zgjedhjes së kalifit me votim të përgjithshëm, që ishin respektuar edhe në raste të tjera të ngjashme e që do duheshin respektuar edhe për rastin e zgjedhjes së Imam Aliut (në rast se edhe zgjedhja e tij si kalif do duhej parë si e përgjithshme)) ndërkohë, këshillimi u rezervohet vetëm muhaxhirëve dhe ensarëve: Kur ata merren vesh ta pranojnë dikë për kalif, kjo duhet gjykuar si pëlqim i Zotit; (Bëhet fjalë për zgjedhjen e kalifit nga një përfaqësi muhaxhirësh dhe ensarësh, gjë që mund të thuhet se është respektuar dhe në rastin e Imam Aliut, sepse zgjedhja e tij kalif u bë në prani të ensarëve e të muhaxhirëve. Kjo skemë zgjedhjesh ishte zbatuar edhe më parë në raste të tjera, prandaj duhej respektuar edhe këtë radhë. Për pasojë, zgjedhja e Imam Aliut në krye të kalifatit duhej shikuar si rezultat i një procesi zgjedhor identik me të mëparshmit) nëse zgjedhjen e kundërshton ndokush për shkaqe personale apo se do që të përsëritet, janë ata që duhet ta kthejnë në udhën e mbarë; e nëse ndokush nuk pranon të bindet, janë prapë ata që duhet ta luftojnë, si ndjekës të një rruge të ndryshme nga ajo që zgjodhën besimtarët, duke ia lënë Zotit që ta kthejë atje nga u nis. (Pra, në humbje, në rrugën paraislame të përçarjes dhe padijes)

Për Atë Zot, o Mu’avie, në qoftë se do ta vësh trurin në punë me qetësi e pa pasion, do shohësh se jam më i pafajshmi nga të gjithë në lidhje me gjakun e Kalifit, e do kuptosh se kam qenë krejt i shkëputur prej tij; veç në do të mbyllësh sytë ndaj asaj që është e qartë dhe e njohur botërisht. Pastaj, në daç hidhu në dhunë të egër, e t’i japim fund kësaj pune.

............................

(I) Ndonëse populli i Medines iu betua njëzëri Imam Aliut për besnikëri, Mu’avia refuzoi t’i nënshtrohej zgjedhjes së tij. Ai e kishte shumë të qartë rrezikun serioz që paraqiste kjo gjë për pushtetin e tij. Për t’iu kundërvënë kalifatit të Imam Aliut, ai trilloi pretekstin se zgjedhja nuk ishte miratuar njëzëri, prandaj duhej prapësuar e përsëritur, duke e ditur që kalifati që kishte nisur traditën e zgjedhjes, kishte qenë rezultat i vendimit të një përfaqësie e jo i ndonjë votimi të përgjithshëm, nga i cili do mund të dilte si një produkt zgjedhjesh të përgjithshme. Në fakt, vendimi i përfaqësisë u shpall si zgjedhje e të gjithë popullit dhe, si e tillë, iu imponua të gjithë popullit.

Kjo praktikë krijoi rregullin, sipas të cilit duhej pranuar që ai që zgjidhte paria e Medinës përfaqësonte vullnetin e gjithë botës islame. Pas kësaj nuk lejohej asnjë njeri që të ngrinte problemin e pjesëmarrjes apo mospjesëmarrjes së tij në zgjedhje.

Vendosja e këtij rregulli provon qartë se Mu’avia nuk kishte të drejtë të propozonte zgjedhje të reja e të refuzonte dhënien e besnikërisë; përveç kësaj, kishte qenë vet ai që kishte pranuar kalifë që kishin qenë zgjedhur vetëm nga një pjesë e njerëzve më të rëndësishëm të Medinës.

Kjo është arsyeja, pse Imam Aliu kujton në letër praktikën tashmë zyrtare të zgjedhjeve, duke shtjelluar gjerë e gjatë aspektet e ndryshme të saj e duke zbuluar, edhe në këtë pikëpamje, falsitetin e pretendimit të tij për pavlefshmërinë e kalifatit të Imam Aliut. Thelbi i kësaj metode është të debatosh mbi bazën e premisave të gabuara, që i pranon vet kundërshtari, në mënyrë që të shteren të gjitha mundësitë e tij për të argumentuar, dhe të vërtetohet qartazi absurditeti i qëndrimeve të tij.

Në fakt, Imam Aliu nuk e kishte pranuar asnjë herë të vetme kriterin e zgjedhjes së kalifit nëpërmjet këshillimit me njerëz të caktuar apo me anë të një votimi të përgjithshëm. Po të ishte ndryshe, do ta kishte gjykuar njëzëshmërinë e votës si argument të mjaftueshëm për korrektësinë e zgjedhjes së kalifëve të tjerë, që thuhet se kanë patur miratimin unanim të muhaxhirëve e ensarëve.

Për pasojë, do t’i kishte pranuar dhe ai. Por është fakt që s’mund të mohohet, se ai nuk ka pranuar të bënte betimin e besnikërisë mbi dorën e Kalifit të Parë. Imam Aliu gjykonte se këto metoda të sajuara të zgjedhjes së kalifit nuk mund të ishin kritere të ligjshmërisë së tij, prandaj nuk reshti së kërkuari me këmbëngulje të drejtën e tij, duke u bazuar në thëniet dhe veprat e Profetit. Por ta shtroje problemin në këtë mënyrë, duke bërë argument diskutimi të drejtën e tij mbi kalifatin, do të thoshte t’u hapej dera zvarritjeve e replikave të pafundme. Prandaj, në krye duheshin përdorur argumentet e konceptet e Mu’avies, në mënyrë që të shmangej çdo mundësi për keqinterpretim apo ndërlikim të mëtejshëm të problemit. Në fakt, qëllimi i vërtetë i Mu’avies ishte pikërisht stërzgjatja e situatës së krijuar, derisa të gjente mbështetjen që i nevojitej për pretendimet e tij.

 

 

7. Letër

Mu’avie bin Ebu Sufianit (a)

 

(a)  (Pasi frymëzoi dhe nxiti rebelimin e Talhait e Zubeirit, duke provokuar betejën e Xhemelit, Mu’avia e vazhdoi me zell të madh luftën e tij të ftohtë kundër Imam Aliut, duke synuar krijimin e një situate të përshtatshme për rrëzimin e tij me anë të forcës. Pjesë e kësaj lufte ishin dhe letrat e shumta që i shkruante Imam Aliut, me të cilat e këshillonte të pendohej, të bënte jetë të devotshme, etj. Imam Aliu ishte i detyruar t’u përgjigjej këtyre letrave, për të shmangur ndikimin e propagandës e të mashtrimeve që përhapnin)

 

Kam marrë prej jush një tufë këshillash pa kuptim në letra të stolisura me fjalë të bukura dhe dinake. S’ka dyshim që i keni shkruar me ligësinë tuaj të lindur e duket qartas, se ju mungon mençuria, përderisa merrni përsipër të më jepni mend mua. Këto janë letra të një njeriu, që s’pati dritë për të parë rrugën, as udhërrëfyes që ta fuste në udhë të drejtë. Një i tillë ka prijës vetëm pasionin, i cili e ka bërë rob të verbër të tij. Vet udha e gabuar e udhëzon nga të shkojë, e ai vetëm ecën përgjatë saj. Dhe kështu, nis të flasë gjepura dhe të mbajë qëndrime të lajthitura. Pjesë e po asaj letre:

Betimi për besnikërinë ka marrë fund përfundimisht dhe s’është më i hapur për rishikim, as ka ndonjë mundësi për prapësim të zgjedhjes. Kush s’i përmbahet rezultatit të saj, gjykohet se mban qëndrim mospajtues ndaj Islamit, ndërsa kush tjerr diskutime të gjata rreth tij, është thjesht një hipokrit.

 

 

8. Letër

Imam Aliu kishte dërguar në Siri Xherir bin Abdullah el-Bexheliun, por Mu’avia po e vononte shumë kthimin e tij. Atëhere ai i shkruajti:

 

Me të marrë këtë letër timen, kërkoi Mu’avies të marrë një vendim përfundimtar dhe t’i përmbahet një vije të caktuar. Kërkoi të zgjedhë ose luftën, që do ta përjashtonte nga komuniteti, ose paqen me nënshtrim e bindje. Në qoftë se zgjedh luftën, s’kemi ç’bëjmë, e nëse zgjedh paqen, merri betimin e besnikërisë, pastaj kthehu.

Wesselam

 

 

9. Letër

Mu’avies

 

Njerëzit tanë (Kurejshët) vendosën të na e vrisnin Profetin e të na thanin në rrënjë (a) . Ata na krijuan shumë probleme, u sollën me ne barbarisht, na morën qetësinë e jetës, na mbajtën nën frikë, na detyruan të shpërnguleshim në një mal të shkretë (Në shpellën Shab-i Ebu Talib) dhe ndezën flakët e luftës kundër nesh. Në këto kushte, Zoti na dha vendosmëri e fuqi për të mbrojtur fenë e Tij dhe nderin e Tij. Ata nga ne që besonin, shpresonin në shpërblimin qiellor, e ata nga ne që s’besonin, (Fjala është për beni Hashimin, dhe pikërisht për ata që akoma nuk e kishin përqafuar Islamin atë kohë, siç ishte Abbas bin Abdul Muttalibi e të tjerë) na përkrahnin për hir të afërisë. Kurejshët e tjerë që u futën në Islam, nuk vuajtën si ne, për shkak të garancive mbrojtëse, që kishin me paganët, apo të vetë fisit, i cili mund t’u dilte përkrah. Jeta e tyre s’ka qenë në rrezik.

Rruga me Profetin ka shkuar përmes betejash e luftërash, e kur ato ndizeshin të egra e njerëzit frikësoheshin e largoheshin nga përleshja, ai do nxirrte në ballë të saj njerëzit e familjes për të mbrojtur bashkëluftëtarët e tij të tromaksur nga goditjet e shpatave dhe të heshtave. Kështu e dhanë jetën Ubeide bin Harithi në ditën e Bedrit, Hamzai në ditën e Uhudit dhe Xha’feri në ditën e Muta-s. Ishte edhe një tjetër, të cilit mund t’ia përmend emrin po të doni, (Aludim për vetë Imam Aliun) i cili dëshiroi të binte martir, si ata, por atyre u kishte ardhur dita, kurse ai doli gjallë nga gjithë ato tmerre, sepse e kishte vdekjen ende larg. Sa të habitshme janë kjo botë e kjo kohë, që më vënë në një rang me atë, (Me Mu’avien) që nuk i ka shpejtuar hapat kurrë si unë, as ka arritje si të miat që ta nderojnë, veç në pastë ndonjë pretendim, për të cilin unë s’kam dijeni e për të cilin duket se nuk ka dije as vet Zoti.

 

Për sa i takon kërkesës suaj për t’ju dërguar vrasësit e Kalifit, kam menduar për këtë çështje e nuk e shoh të mundshëm dorëzimin e tyre në duart tuaja apo të dikujt tjetri. Për Allah, në qoftë se nuk do hiqni dorë nga rruga juaj e shtrembër e nga aktet përçarëse, ju keni për t’i njohur vet, me siguri. Vet ata do t’ju kërkojnë dhe do t’jua kursejnë mundimin e gjurmimit të tyre në tokë, dete, male dhe fusha. Po kjo do të jetë e mundimshme për ju dhe vizita e tyre s’do t’ju lumturojë aspak. Paqe qoftë mbi këdo që e meriton.

............................

(a) Pasi Profeti i Shenjtë u lejua (Nga Zoti) t’u bënte thirrje njerëzve që të besonin në Zotin e Vetëm, idhujtarët dhe paganët u bashkuan e u ngritën për t’i prerë rrugën së Vërtetës. Si rezultat, fiset kurejshe vendosën ta mbytnin këtë zë me anë të presioneve e të dhunës. Besnikëria e tyre ndaj zotave të rremë ishte e rrënjosur kaq shumë, saqë s’pranonin të dëgjonin qoftë edhe një fjalë të vetme kundër tyre. Vetëm ideja e një Zoti të Vetëm mjaftonte për të ndezur pasionet e tyre. Ishte koha kur ata po dëgjonin cilësime që u hiqnin zotave të tyre çdo vlerë e i zhvishnin nga çdo fuqi që mendohej se kishin, duke i katandisur në gurë të thjeshtë e të zakonshëm. Kur e kuptuan që  parimet dhe besimet e tyre po rrezikoheshin seriozisht, nisën ta fyenin e poshtëronin Profetin dhe bënë ç’ishte e mundur për arritjen e qëllimeve të tyre, duke vënë në përdorim të gjitha mjetet. Ata sajuan lloj-lloj djallëzish dhe mundimesh për t’i shkaktuar Profetit vuajtje, aq sa ia bënë të pamundur dhe daljen jashtë shtëpisë. Të gjithë ata që e kishin pranuar tashmë Islamin, u desh të përballnin tortura të vazhdueshme. Ndodhte shpesh që ithtarët e besimit të ri të detyroheshin të rrinin shtrirë përdheu, në pikë të diellit, dhe të rriheshin me kamzhik e qëlloheshin me gurë, deri sa humbnin ndjenjat.

 

Kur mizoritë e Kurejshëve arritën në këtë pikë, Profeti i lejoi besnikët e tij që të iknin nga Meka dhe të migronin në Abisini. Kjo ndodhi në vitin e pestë të thirrjes së tij profetike. Kurejshët i ndoqën edhe atje, po mbreti bujar e i drejtë i Abisinisë nuk pranoi t’ua dorëzonte dhe s’lejoi t’u binin në qafë. Ndërkohë Profeti vazhdonte predikimet e tij dhe fuqia e ndikimi i së Vërtetës po jepnin frytet e tyre. Njerëzve u bënin përshtypje mësimet e personaliteti i tij dhe afroheshin e futeshin në vathën e tij. Si rezultat, Kurejshët u vunë në një pozitë tepër të vështirë dhe i forcuan edhe më shumë masat për të penguar rritjen e ndikimit dhe të fuqisë së tij. Por nuk mundën të arrinin gjë as në këtë mënyrë, prandaj vendosën t’i ndërprisnin të gjitha lidhjet me beni Hashimin e beni Abdul Mutalibin e të mos mbanin më kontakte e marrëdhënie me ta, në mënyrë që t’i detyronin të hiqnin dorë nga mbështetja për Profetin. Pas kësaj, ata do ta kishin lehtë të vepronin me të si t’u vinte për mbarë. Për këtë qëllim lidhën një marrëveshje të ndërsjelltë dhe shkruan një dokument të posaçëm me angazhimet përkatëse.

 

Në bazë të kësaj marrëveshjeje, për beni Hashimët bëhej e huaj çdo qoshe dhe rrugë e vendit të tyre. Fytyrat, dikur aq të njohura të bashkëqytetarëve të tyre, ktheheshin në anën tjetër, sikur të mos e kishin njohur kurrë njëri-tjetrin, megjithëse vendi ishte po ai dhe banorët ishin po ata. Të gjithë u larguan prej tyre e i prenë takimet e lidhjet me ta. Krahas kësaj, qarkullonin lajme se bëheshin plane për ta sulmuar Profetin befasisht në një luginë jashtë qytetit, gjë që e detyroi atë dhe njerëzit e tij të zhvendoseshin në një vend më të mbrojtur, të quajtur ‘Shab i Ebu Talib’.

 

Në këtë periudhë Islami nuk ishte pranuar ende nga të tërë beni Hashimët, megjithatë ata i pranuan gjithë këto mundime për hir të farefisnisë dhe u treguan të gatshëm t’i mbronin të afërmit e tyre sa herë të ishte e nevojshme. Kurse ata që ishin futur në Islam, si Ebu Talibi dhe Hamzai, merreshin aktivisht me mbrojtjen e Profetit, duke e gjykuar këtë gjë si një detyrim fetar. Ebu Talibi, në mënyrë të veçantë, hoqi dorë nga e gjithë qetësia dhe rehatia e tij personale. Ai ishte i zënë tërë kohës duke i bërë Profetit shoqëri, kurse netëve i rregullonte strehime të reja, duke vënë në vendin e natës së shkuar të birin, Aliun, që ta priste ai goditjen, në rast të ndonjë sulmi.

 

Kjo ishte një periudhë mundimesh e shqetësimesh të mëdha për të gjithë beni Hashimët. Kur mund të gjenin gjethe pemësh për t’i ngrënë, kush ishte si ata! përndryshe u duhej të vuanin nga uria.

Pasi kaluan tre vjet vuajtjesh të tilla, Zubeir bin Ebi Umeja, Hisham bin Amri, Mu’tim bin Adiu, Abdul Bukhtari dhe Zama bin Eswedi propozuan prishjen e marrëveshjes. Për të diskutuar rreth këtij problemi, u mblodhën në Qabe personalitetet kryesore të kurejshëve. Akoma nuk ishte marrë ndonjë vendim, kur me ta u bashkua dhe Ebu Talibi, i cili vinte nga Lugina. Ai u tha: “Nipi im Muhammedi më ka thënë që letrën, ku keni shkruar marrëveshjen, e kanë ngrënë milingonat e bardha (Termitet) dhe që në të s’ka mbetur gjë tjetër, përveç emrit të Zotit. Dërgoni që ta sjellin dokumentin dhe shikojeni. Në qoftë se ka të drejtë ai, duhet të hiqni dorë ju nga urrejtja kundër tij; dhe në qoftë se e ka gabim ai, unë jam gati t’jua dorëzoj”. Atëhere shkuan të merrnin dokumentin dhe e kontrolluan. Milingonat e bardha e kishin ngrënë vërtet pothuajse të gjithë letrën, me përjashtim të fjalëve, ‘me emrin Tënd, o Zoti im’, që shkruheshin në krye të të gjithë dokumenteve të asaj kohe. Kur e pa këtë gjë, Mu’tim bin Adiu e grisi fare edhe atë copë të mbetur dhe, në këtë mënyrë, marrëveshja u prish.

 

Më në fund, beni Hashimët shpëtuan nga jeta plot mundime e padrejtësira; por edhe pas kësaj nuk pati ndonjë ndryshim të madh në sjelljen e idhujtarëve ndaj Profetit; në fakt, armiqësia dhe ligësia e tyre kundrejt tij ishte aq e thellë, sa ata s’i pushuan planet për t’i marrë jetën. Si pasojë ndodhi dhe ngjarja madhështore e Shpërnguljes së Profetit nga Meka. Këtë herë Ebu Talibi s’jetonte më, por Aliu ishte aty, i gatshëm të vetëflijohej në shtratin e Profetit. Këtë mësim e kishte marrë nga i ati e përmes tij ia dilte të ruante jetën e Profetit. Këto ngjarje nuk ishin aspak të panjohura për Mu’avien, por duke ia rikujtuar paudhësitë e paraardhësve të tij, synohej të trazohej shpirti i tij i lig. Duke i kujtuar mundimet që u shkaktuan kureishët dhe beni Abd Shemsët Profetit dhe pasuesve të tij, synohej që vetë ai të gjykonte për sjelljen e pasuesve të së Vërtetës dhe të pasuesve të së keqes. Pas kësaj do duhej që ai ta nxirrte vet përfundimin, nëse ishte duke ecur në rrugën e drejtë, apo në të njëjtën udhë të të parëve të tij.

 

 

10. Letër

Mu’avies

 

Ç’do bëni, kur veshjet e kësaj bote, me të cilat endët lakuriqësinë tuaj, të leskrohen e bien përdhé, duke zbuluar thelbin tuaj? Bota ju joshi me hiret e saj dhe ju mashtroi me ëmbëlsitë e saj. Ajo ju tundoi, dhe ju e përqafuat. Ajo ju zgjati dorën, dhe ju i shkuat pas. Ajo ju urdhëroi, dhe ju iu bindët. Një lajmëtar do t’ju sjellë së shpejti lajme për gjëra, prej të cilave nuk do të ketë mburojë t’ju mbrojë. Prandaj mos iu futni kësaj pune, po bëhuni i jshëm për llogarinë që do të jepni, (Në Ditën e Gyqit të Madh.) përgatituni për vdekjen që do t’ju marrë së shpejti, dhe mos ua vini veshin atyre që i janë futur rrugës së gabuar. Po të mos veproni në këtë mënyrë, unë do t’ju sjell ndër mend gjithçka që harruat, ngaqë u harruat pas nepsit. (Kjo shprehje i referohet ajetit: “Ne nuk kemi nisur Profet në ndonjë vend e paria e tij të mos i ketë thënë: ‘Ne nuk i besojmë Mesazhit, me të cilin je dërguar”’. (Kur’ani, 34:34))

Shejtani ju ka mbërthyer në kthetra, ia ka dalë t’i arrijë qëllimet e tij përmes jush dhe tashmë i ka nën kontroll të plotë si shpirtin, dhe gjakun tuaj.

 

O Mu’avie! E si mund të bëheshit ju mbrojtës i nënshtetasve dhe roje e fateve të tyre? Pa asnjë hap përpara, pa një kontribut të njohur nga të gjithë?! Zoti i mbroftë muslimanët, që të mos bien më viktima të fatkeqësive që i kaluan njëherë, dhe Zoti ju ndihmoftë edhe juve, që të mos bini më pré e pasioneve dhe e ambicieve mashtruese, dhe që dukja juaj të mos jetë e ndryshme nga thelbi juaj.

 

Ju më sfidoni me luftë. Më mirë mos i trazoni të tjerët në këto punë, po ejani tek unë. Lerini ata ta ruajnë gjakun, e vetëm të shohin se cili prej nesh e ka zemrën të ndryshkur e gjakun të molepsur. Unë jam Ebu’l-Hasani, ai që vrau gjyshin (Utbe bin Rebia) tuaj, xhaxhain (Welid bin Utbe) tuaj dhe vëllain (Hanzale bin Ebu Sufian.) tuaj, duke i bërë copë e çikë në ditën e Bedrit. E kam dhe sot e kësaj dite shpatën që kisha atë kohë, dhe, edhe sot, i dal armikut përpara me të njëjtën zemër. Unë s’e kam ndërruar fenë, as kam propozuar ndonjë profet të ri. Unë jam (Duke ecur) i sigurtë në po atë rrugë të gjerë, që ju s’e pranuat qysh në krye, sepse s’e deshët, dhe të cilën u detyruat ta pranonit më vonë vetëm nga frika, deshët apo s’deshët.

 

Ju pretendoni se është detyra juaj të kërkoni gjakun e Kalifit, të cilin e dini, pa dyshim, se si dhe kush e derdhi. Hakmerruni pra, nëse doni të hakmerreni vërtet për të! (Mbi ata, kurse ju ma hidhni mua sfidën e luftës) E unë sikur e kam të gjallë, mu përpara syve, se si kjo luftë do t’ju copëtojë me dhëmbët e saj e se si do të gulçoni, si ato devetë e ngarkuara nën peshën e një barre të rëndë. Dhe sikur i kam përpara syve njerëzit tuaj të shastisur nga goditjet e paprera të shpatave e nga kërdia e vdekjes, me trupat që u shëmben kufoma pirgje - pirgje, tek më bëjnë thirrje në emër të Kur’anit,(V)  megjithëse ata vet janë ose të pafé e mohues të së vërtetës, ose thyerës të besës, sepse kanë qenë betuar më parë për të më ndenjur besnikë.

........................................

(V) Kjo profeci e Imam Aliut i referohet betejës së Siffinit. Duke përdorur shumë pak fjalë, ai ka mundur të japë një tablo të plotë të kësaj lufte. Në të vërtetë Mu’avia e kishte humbur fare nga sulmet e irakenëve e po bëhej gati të ikte nga sytë këmbët, ndërkohë që ushtria e tij përpëlitej e lemeritur nën kosën e pandalshme të vdekjes. Më në fund, kur nuk panë rrugë tjetër shpëtimi, njerëzit e tij ngritën Kur’anin mbi shtiza e bënë thirrje për paqe. Vetëm me këtë truk mundën të shpëtojnë jetët ata që kishin mbetur ende gjallë.

 

Sipas Ibn Ebi’l-Hadidit, është e pamundur që kjo profeci t’i vishet imagjinatës, hamendjes apo nxjerrjes së përfundimeve nëpërmjet analizimit të ngjarjeve. Hollësira të tilla nuk mund të kapen as nga mendjemprehtësia apo intelekti më gjenial. Ato mund t’i zbulojë vetëm ai që i ka burimet e tij të informacionit tek Profeti dhe të fshehtat Hyjnore. Sido që të jetë, të dyja këto raste janë mrekulli ekstreme e tepër domethënëse. Ibn Ebi’l-Hadidi përmend më tej të njëjtën profeci sipas letrave që Imam Aliu i ka dërguar Mu’avies (Sherh Nehxhul Belaga, Vol. 15, f. 83-85).

 

 

11. Udhëzime

Imam Aliu ia dha këto udhëzime një reparti ushtarak, të cilin e kishte nisur në front për t’u ndeshur me armikun (I)

 

Kur marshoni drejt armikut apo marshon ai drejt jush, bëni kujdes ta zgjidhni pozicionin e forcave tuaja në maja lartësishë ose përskaj maleve e në bërryla lumenjsh, në mënyrë që këto vende të mund t’ju shërbejnë si mburojë dhe si bazë nisjeje e rikthimi e të mund t’i mbani lehtësisht nën kontroll lëvizjet e kundërshtarit. Beteja duhet dhënë vetëm nga një ose dy anë, e shumta, pa e futur në veprim të gjithë ushtrinë. Vendosni vrojtues në majat e maleve dhe  në pjesët më të ngritura të pllajave, (Në rast se forcat nuk janë vendosur në maja apo shpate malesh) në mënyrë që armiku të mos mundë t’ju zërë në befasi nga ndonjë drejtim, qoftë ky i dyshuar apo nga ata që duken si të sigurtë. Dhe dijeni, që pararojat e një ushtrie janë sytë e saj, kurse sytë e pararojës janë zbuluesit e saj. Shmangiuni hallakatjes së forcave. Kur uleni, uluni bashkë të gjithë, dhe kur lëvizni, lëvizni bashkë të gjithë. Kur vjen nata, ngulni heshtat në një rreth e mos flini, po vetëm kotuni, sa për të gënjyer gjumin.

...............................

(I) Zijad bin Nazr Harithi dhe Shureih bin Haniu ishin komandantë të dy reparteve ushtarake prej tetë mijë dhe katër mijë njerëzish, të kampuara në Nekile, që Imam Aliu i urdhëroi të marshonin drejt kufirit me Sirinë. Gjatë zbatimit të kësaj detyre, midis të dy komandantëve kishin lindur probleme lidhur me rangun e secilit, gjë për të cilën njoftuan edhe Imam Aliun me anë të letrave, ku i ankoheshin për njëri-tjetrin. Në përgjigje, Imam Aliu u shkroi se kur të marshonin bashkarisht, komandën e forcave do ta mbante Zijad bin Nazri, e kur të marshonin veç e veç, secili do të mbante nën komandë trupën e vet.

 

Në këtë letër Imam Aliu shkruajti edhe disa udhëzime. Sejjid Raziu ka përfshirë në libër vetëm pjesën që ka të bëjë me to, për faktin se ato e kanë ruajtur aktualitetin dhe rëndësinë e tyre të pamohueshme edhe në taktikat e luftimit të kohëve të mëvonshme. Sipas tyre, në rast se forcat ndodhen ende në fazën e përgatitjes për ndeshje, ato duhen kampuar në maja malesh ose kthesa lumenjsh, sepse kjo u jep dorë për t’i shfrytëzuar si llogore zonat e ulëta të lumenjve dhe si mure fortesash majat e maleve.

Kjo krijon një siguri më të madhe tek luftëtarët dhe lehtëson përballimin e armikut nga anët e tjera. Veç kësaj, sulmi duhet bërë në një drejtim ose, e shumta, në dy, në mënyrë që të shmanget dobësimi i ushtrisë për shkak të shpërndarjes së saj në fronte të ndryshme. Së treti, vëzhguesit duhen vendosur në pika vrojtimi, që zgjidhen në vende të ngritura e maja malesh, në mënyrë që alarmi të jepet përpara se armiku të hidhet në sulm. Ndodh shpeshherë që armiku të sulmojë në drejtimin nga nuk e pret, prandaj vrojtuesit duhen vendosur në vende të larta, në mënyrë që të mund të shohin që larg renë e pluhurit të armikut në afrim.

 

Për të sqaruar se sa i rëndësishëm ishte ky udhëzim, Ibn Ebi’l-Hadidi ka regjistruar një ngjarje të njohur: Kur Kehtabe ngriti kampin në një fshat, pasi la prapa Khorasanin, ai dhe Halid bin Bermaku shkuan e u ulën në majën e një kodre aty afër. Nuk kishte shumë që ndodheshin aty, kur Halidi vuri re tufa drerësh, që po vinin duke vrapuar që nga pylli. Me të parë këtë, i tha Kehtabes: “O komandant, çohu e thuaju ushtarëve të marrin armët e të radhiten për luftë pa humbur kohë.”

Kehtabe kërceu përpjetë e qëndroi më këmbë duke parë andej-këndej, pastaj tha: “Unë nuk shoh gjëkundi ushtarë të armikut”. Por tjetri ia ktheu: “O Emir, nuk kemi kohë të humbasim me muhabete. I shikon këta drerë që po shkojnë drejt fshatarëve, duke braktisur strofkat e tyre? Kjo do të thotë që prapa tyre po vjen ushtria e  armikut”. Pas kësaj, u dha urdhër që ushtria të bëhej gati. Dhe nuk kishin mbaruar akoma përgatitjet, kur u dëgjuan zhurmat e patkonjve të kuajve dhe armiku ia behu brenda pak çastesh. Por tani ushtria i kishte marrë masat mirë për mbrojtje dhe e përballoi sulmin me sukses. Pra, në qoftë se Haliti nuk do të kishte qenë në vend të lartë dhe nuk do të kishte vepruar me aq mençuri, ai nuk do ta kishte parë afrimin e armikut dhe njerëzit e tij do ishin zënë në befasi e do ishin asgjësuar krejtësisht.

 

Së katërti, zbuluesit duhet të shpërndahen andej-këtej, në mënyrë që të marrin vesh lëvizjet dhe qëllimet e armikut, për të organizuar punën për dështimin e planeve të tij. Së pesti, kur ushtria kampon, ajo duhet të kampojë bashkë, dhe kur ajo zhvendoset, duhet të zhvendoset bashkë, në mënyrë që armiku të mos e sulmojë kur është e shpërndarë e ta shpartallojë me lehtësi. Së gjashti, gjatë natës duhet formuar një rreth mbrojtës duke vendosur heshtarët rreth e rrotull në mënyrë të tillë që, po të sulmojë armiku, t’i jepet kohë përgatitjes së mbrojtjes e të rrëmbehen armët menjëherë, duke përballuar edhe situatën më të rëndë, kur armiku të lëshojë rrebeshe shigjetash. Së shtati, ushtria të mos flerë me mendje të mbledhur, për të mos i dhënë mundësi armikut ta sulmojë befasisht e ta shkatërrojë përpara se të bëhet gati për kundërveprim.

 

 

12. Udhëzime

Kur Imam Aliu nisi drejt Sirisë Mekil bin Kejs Rijahin në krye të një reparti pararojë prej tre mijë vetash, i dha këto udhëzime

 

Ki frikë nga Zoti sepse s’i fshihemi dot dhe se Atë do takojmë, vetëm, askënd tjetër. Mos lufto me njeri, përveçse me atë që të lufton. Udhëto në kohët e freskëta të ditës (Mëngjesi dhe mbrëmja) dhe lëri njerëzit që të shtrihen në mesditë. Marsho nëpër vende të lehta dhe mos udhëto natën kurrë, sepse Zoti e ka bërë natën për të pushuar dhe ka urdhëruar të qëndrohet në vend e të mos iket nëpër të. Pra, natën të çlodhni trupin e t’i lini të çlodhen dhe kafshët.

Kur e sheh që është më të aguar e mëngjesi është afër, nisni udhëtimin prapë, me bekim të Zotit.

E nëse do t’ju duhet të ndesheni me armikun, qëndro gjithmonë në mes të shokëve. Vetëm asnjëherë! Mos iu afroni armikut tepër, si ata që duan të përleshen me të me çdo kusht, por as mos i qëndroni tepër larg, si ata që kanë frikë e nervozohen nga përpjekja. Mbaji parasysh urdhrat e mia e vepro sipas tyre, deri sa të marrësh urdhra të tjera. Urrejtja për kundërshtarin nuk duhet t’ju futë në përleshje, pa i bërë thirrje dhe një herë me argumentet tuaja, që të kthehet në rrugë të drejtë.

 

 

13. Letër

Dy komandantëve

 

Kam caktuar Malik (I)  bin Harith Eshterin si komandant tuajin e të të gjitha ushtrive që ndodhen nën komandën tuaj. Prandaj zbatoni urdhrat e tij dhe shikojeni si parzmoren dhe mburojën tuaj. Ai është prej atyre njerëzve, të cilëve nuk është për t’ua patur frikën e dobësisë e të gabimit, as të ngurrimit, aty ku është më i përshtatshëm nxitimi, apo të nxitimit, aty ku kërkohet maturi, vlerësim dhe manovër.

......................

(I) Imam Aliu nisi drejt kufirit me Sirinë Ziad bin Nazrin dhe Shureih bin Haniun në krye të një kontingjenti pararojë prej dymbëdhjetë mijë vetash, i cili ndeshi rrugës Ebu’lEwar Selemin me një repart sirianësh, që kishin kampuar pranë Sur-i Rum. Ata njoftuan lidhur me këtë Imam Aliun nëpërmjet Harith bin Xhemhanit. Atëhere ai dërgoi si komandant të tyre Malik bin Harith Eshterin dhe shkroi edhe këtë letër për t’i informuar. Fjalët e pakta, por plot kuptim, me të cilat Imam Aliu përshkruan Malik Eshterin, japin një tablo të saktë të inteligjencës, mençurisë, kurajos, trimërisë, përvojës e zotësisë së tij në artin e luftës, si dhe të bukurisë e madhështisë së tij shpirtërore.

 

14. Udhëzime

Ushtarëve, përpara se të ndesheshin me armikun në Siffin (I)

 

Mos e nisni ju luftën, veç në fillofshin vet, se, për Atë Zot, jeni ju në të drejtë. (Zoti nuk i pëlqen njerëzit që nisin vëllavrasjen) T’i lësh ata ta nisin të parët e bën dhe më të drejtë pozitën tuaj lidhur me ta. Në dashtë Zoti që armiku të pësojë disfatë, mos i vrisni ata që dorëzohen e marrin arratinë, mos i godisni e gacmoni njerëzit e pafuqishëm dhe mos i sulmoni të plagosurit; e mos i fyeni e prek-ni gratë, edhe sikur t’ju shajnë në nder me fjalë pise, apo të lëshojnë rromuze kundër oficerëve tuaj, sepse ato janë të dobëta në karakter, inteligjencë e mendje dhe tremben e acarohen lehtë.

Në ditët e Profetit të Shenjtë ne kemi patur urdhër t’u rrinim larg, ndonëse s’besonin në Zot. Bile edhe në periudhën e paraislamit, po të godiste një burrë një grua me gurë apo shkop, gjykohej ashpër dhe merrej hak mbi pasardhësit e tij.

..........................

(I) Përgjegjësia për luftën dhe betejat që u zhvilluan midis Imam Aliut dhe Mu’avies bie vetëm mbi Mu’avien, sepse ai e nisi luftën i pari, duke ia hedhur me të padrejtë Imam Aliut fajin për gjakun e Kalifit, ndonëse i njihte mirë shkaqet e vërteta, që shpunë në vrasjen e tij, si dhe personat që e vranë. Por ai nuk kishte rrugë tjetër si t’i arrinte qëllimet e tij, përveçse duke krijuar situata të tilla. Në fakt, ai u fut në luftë për të ruajtur sundimin e tij, që ishte tepër agresiv dhe nuk sillej dot në kufijtë e tolerancës. Ai e dinte mendimin e përgjithshëm të muslimanëve, sipas të cilit revolta dhe rebelimi kundër Imamit të ligjshëm janë të paligjshme.

Kështu, për shembull, Imam Newewiu shkruan:

Mos luftoni kundër autoriteteve për çështje pushteti, as mos ngrini pretendime ndaj tyre, veçse kur shihni që kryhen gjëra që dihet se janë në kundërshtim të plotë me Islamin. Në qoftë se i shikoni duke vepruar në këtë frymë, gjykojeni këtë gjë si gjë të keqe për ta dhe thuajeni të vërtetën kudo që të jeni; por muslimanët e kanë të ndaluar në mënyrë të prerë që të ngrenë krye e të luftojnë kundër tyre.

(Sherh Sahih Muslim, Newewi, vol. 2, f. 125; lidhur me këtë mund të shikohet edhe el-Kadi Ebu Bekr Muhammed ibn et-Tajib el-Bakilani [950-1013], një nga dijetarët e mëdhenj esh’aritë, në et-Temhid, f. 186; po kështu Saduddin Mes’ud ibn Umer et-Taftazani [1312-1390] në Sherh ul-Mekasid, vol. 2, f. 272).

 

Kurse Abdul-Kerim Shehristaniu shkruan:

Kushdo që ngrihet kundër Imamit të vërtetë njihet si ‘harixhit’ ose ‘devijator’, në bazë të mendimit të përgjithshëm të ummetit islam. E njëjta gjë vlen edhe në ditët e sahabëve për rastin e revoltave kundër Imamëve të ligjshëm, madje edhe pas tyre - kundër atyre që i trashëguan në virtyt. (el-Milel we’n-Nihel, f. 53).

 

S’ka dyshim që veprimi i Mu’avies ishte shprehje revolte dhe rebelimi. Rrjedhimisht, nga ngritja me armë kundër tij nuk cenohej aspak kodi i paqedashjes. Në fakt, ky qëndrim përbën një të drejtë të natyrshme të atij, ndaj të cilit bëhet padrejtësi; në qoftë se ai privohet nga kjo e drejtë, nuk do kishte më asnjë mënyrë se si të pengohej padrejtësia e dhuna dhe si të mbroheshin të drejtat në këtë botë. Ja pse Zoti ka lejuar kundërshtimin e armatosur të rebelizmit. Zoti thotë:

“Nëse dy grupe besimtarësh janë në grindje, përpiquni t’i pajtoni, e nëse njëri prej tyre dhunon tjetrin, luftoni kundër grupit që dhunon, derisa t’i bindet udhëzimit të Zotit; e nëse ai kthehet në udhë të mbarë, vendosni paqe të drejtë midis tyre dhe veproni me drejtësi, sepse Zoti i do me të vërtetë të drejtët.” (Kur’ani, 49:9).

 

 Ky është argumenti i parë, që ka Imam Aliu parasysh, kur thotë: “Për Hir të Zotit, ju keni arsyen e drejtë”. Por edhe pas përdorimit të këtij argumenti, ai e ndalonte ushtrinë të merrte inisiativën e fillimit të përleshjes, sepse donte që kjo inisiativë të mos ishte nga ana e tij, në mënyrë që ta zhvishte shpatën vetëm për t’u mbrojtur. Sepse kur dështojnë të gjitha përpjekjet për paqe e pajtim dhe kur është armiku ai që bën hapa konkrete drejt luftës, atij s’i mbetet më arsye për t’u përligjur. Pas kësaj Imam Aliu nuk mund të fajësohet më se ishte i dëshiruar për luftë, apo të akuzohet për veprime sulmuese. Pas kësaj mbetet për t’u përmbushur vetëm detyrimi për të penguar padrejtësinë dhe tiraninë, gjë që Zoti e urdhëron me fjalë fare të qarta. Kështu, është Ai që thotë:

“Luftoni në rrugën e Zotit kundër atyre që ju luftojnë, po mos sulmoni ju të parët, sepse Zoti s’i do agresorët.” (Kur’ani, 2:190).

 

Nga ana tjetër, të luftosh Imam Aliun do të thotë të luftosh kundër vet Profetit, sepse Profeti ka thënë: “O Ali! Lufta ndaj teje është luftë ndaj meje”. Këtej del se ai që lufton kundër Imam Aliut meriton të njëjtin trajtim që patën ata që luftuan Profetin e Shenjtë.

Por Zoti ka shpallur këtë ndëshkim për ata që guxojnë ta bëjnë një gjë të tillë:

“Për ata që e luftojnë Zotin e të Dërguarin e Tij e që përhapin të keqen mbi tokë, ndëshkimi është që të vriten ose të gozhdohen, ose t’u këputen duar e këmbë e t’u shqyhen, dhe të dëbohen nga vendi. Për ata, ky ndëshkim është poshtërim në këtë jetë, ndërsa në jetën tjetër do të ketë dënim shumë të madh për ta.” (Kur’ani, 5:33).

 

Udhëzimet e Imam Aliut për rregullat që duheshin respektuar gjatë luftës, sidomos ndalimi i keqtrajtimeve ndaj atyre që marrin arratinë apo ndaj të plagosurve, janë kaq të larta në pikëpamje të aspektit moral, saqë mund të shikohen si model i përsosur i vlerave morale dhe i standardit të lartë islam gjatë luftës. Për më tepër, këto udhëzime nuk kanë mbetur kurrë në nivelin e fjalëve, sepse Imam Aliu i zbatonte me korrektësi, duke i urdhëruar dhe të tjerët që t’i zbatonin pikë për pikë.

Ai nuk ka toleruar në asnjë rast të vetëm gjuetinë e dezertorëve, sulmin mbi të pafuqishmit apo keqtrajtimin e grave; bile ai nuk e shkeli këtë parim të tij as në fushbetejën e Xhemelit, ku në krye të ushtrisë kundërshtare ishte një grua. Pas disfatës dhe kapitullimit të armikut, ai dha një provë të karakterit të tij të lartë, duke e shoqëruar Nënën e Besimtarëve me një eskortë të posaçme deri në Medinë. Po të kishte qenë tjetër njeri në vend të Imam Aliut, do kishte zbatuar ndaj saj të njëjtin dënim, që meritohej të jepej në raste të tilla.

Lidhur me këtë, Ibn Ebi’l-Hadidi ka shkruar:

 Po të kishte bërë me kalifin Umer atë, që ajo (Nëna e Besimtarëve, Hazreti Aishe) bëri me Prijësin e Besimtarëve, duke e ngritur popullin për rebelim kundër tij, ai do ta vriste e bënte copa-copa, me të arritur fitoren mbi të; por Imam Aliu ishte tepër i përmbajtur e zemërgjerë. (Sherh Nehxhul Belaga, Vol. 17, f. 254).

 

 

15. Thirrje

Para ndeshjes me armikun, Imam Aliu e kishte zakon t’i drejtohej Zotit në këtë mënyrë:

 

O Zoti im, zemrat na janë malluar për Ty, duart i shtrijmë kah Ti, sytë na shohin vetëm Ty, këmbët na shpien tek Ti dhe trupat na treten për Ty. O Zoti im, armiqësia e fshehtë ka dalë hapur në shesh dhe kazani i së keqes po vlon. O Zoti im: Të ankohemi për mungesën e Profetit tonë, për mizërinë e armiqve tanë dhe për shtimin e ambicieve tona. “Zoti ynë! Vendos me të vërtetën ndër ne e ndër njerëzit tanë. Ti je më i Miri i Gjykatësve.” (Kur’ani, 7:89).

 

 

16. Udhëzime

Imam Aliu i porosiste pasuesit e tij në këtë mënyrë lidhur me taktikën e luftimeve:

 

S’duhet t’ju brengosë tërheqja, pas së cilës synohet rikthimi, as sprapsja, pas së cilës vjen sulmi. Lërini shpatat tuaja të bëjnë detyrën e drejtësisë. Zgjidheni vendin, ku do shkatërrohen trupat e armiqve tuaj, (Në kuptimin që, vendi ku do t’i jepet betejë armikut duhet zgjedhur sipas mundësive e forcave në dispozicion, duke studiuar gjithë faktorët që ai ofron për realizimin e manovrës dhe arritjen e fitores) përgatituni për t’i flakur heshtat larg e goditur me shpatë me gjithë forcat; dhe mbyteni zërin, se kështu mbani nën kontroll edhe frikën. Për Atë Zot, që shpërthen farën e rrit prej saj bimën, e që krijoi qeniet me jetë! Ata që qëndrojnë përballë (Kundërshtarët, armiqtë tuaj, Mu’avia dhe njerëzit e tij.) jush nuk e përqafuan Islamin, veçse me gojë dhe sa për të ruajtur sigurinë dhe pasuritë e tyre. Ata i ruajtën thellë në gji idhujt e tyre e, me të gjetur ndihmës kundër tij, e treguan hapur dhe faqe të gjithëve armiqësinë e tyre.

 

 

 17. Letër

Mu’avies (I) , në përgjigje të një letre

 

Sa për kërkesën që bëni për Sirinë, (Të mbetej guvernator i këtij vendi edhe në kalifatin e Imam Aliut) unë s’mund t’ju jap sot atë që ju mohova dje. Sa i takon thënies suaj se lufta po e bluan Arabinë, aq sa vetëm fryma i ka mbetur ende pa dhënë, dijeni se kush bluhet për hir të së drejtës, shkon në Parajsë, e kush bluhet për hir të së padrejtës, shkon në Skëterrë.

Sa për pretendimin tuaj për barazi vlerash në luftëra e numër të njerëzve që na pasojnë, ju s’mund të jeni më prapa në vënien e Besimit në dyshim e shkeljen e tij, nga ç’jam unë përpara në bindjen te Besimi e shërbimet ndaj tij; as njerëzit tuaj të Sirisë nuk janë më të etuar për këtë botë, nga ç’janë irakenët e mi për favoret e Zotit e të Profetit të Tij. Sa për thënien tuaj, se ne të dy jemi bij të AbdulMunafit, kjo s’vihet në dyshim. Por Umejái nuk mund të jetë Hashim, as Harbi Abdul Muttalib, as Ebu Sufiani Ebu Talib; një muhaxhir (Fjala është për vetë Imam Aliun.) nuk mund të vihet kurrsesi në kandar me atë që u fut në liri vetëm ditën që ra Meka ;

(Bëhet fjalë për një ngjarje shumë të rëndësishme të historisë së Islamit. Për ta kuptuar e vlerësuar atë plotësisht, mjafton të kujtojmë raportet e fiseve Kurejshe e të umejjadëve me Profetin e Shenjtë dhe ata që përqafuan Islamin qysh në fillim, mjafton, pra, të sjellim ndër mend privimet, intrigat, komplotet, pusitë, aleancat dhe luftërat e kundër të Dërguarit të Allahut, e deri tek poemat e vjershat plot sharje e shpifje banale kundër tij, që këndoheshin e recitoheshin në gjithë qytetet e fshatrat e vendit. Të gjitha këto kishin qenë më se të mjaftueshme për të ngjallur te muslimanët urrejtje e dëshirë për hakmarrje.

Kur ra Meka, umejjadët e kuptuan gjendjen e tyre të vështirë dhe kërkuan prej Ebu Sufianit e Hindit, që ishin babai dhe nëna e Mu’avies, që të shkonin tek Abbas bin Abdul Muttalibi, xhaxhai i Profetit të Shenjtë, e t’i luteshin të ndërhynte pranë tij për t’i falur. Abbasi e mori shumë për zemër këtë punë, aq sa Profeti i Shenjtë e ndjeu që këta shkaktarë e nxitës të vuajtjeve të muslimanëve përpiqeshin t’u shpëtonin me çdo kusht pasojave të veprave të tyre të urryera. Nga ana tjetër, ata nuk pyesnin fare për njerëzit e thjeshtë, që deri atë kohë i kishin keqpërdorur për qëllimet e tyre, përkundrazi i braktisën e lanë në mëshirën e shpatave fitimtare.

Sipas zakoneve e traditave të kohës, gjithë umejjadët e kurejshët që kishin humbur luftën, duhej të bëheshin skllevër të muslimanëve, të cilët, duke qenë fitimtarë, gëzonin të drejtën tradicionale për t’i vrarë, shitur apo mbajtur si skllevër burrat, gratë dhe fëmijët e tyre. Në fakt, shumica muslimanëve kërkonte hakma-rrje për vuajtjet që kishin hequr prej tyre për vite me radhë. Po Profetit të Shenjtë i erdhi keq për turmat e paditura, që ishin futur në rrugë të gabuar nga prijësit e tyre e tashmë ndodheshin në mëshirën e fatit. Ai i përmbajti njerëzit e tij, duke thënë: “La Thusrib Haaz-ul-jeume, untum Thulaka”, që do të thotë: “Sot nuk do ketë hakmarrje e persekutime sipas traditës; ju jeni skllevër, po unë po ju jap lirinë”.

Me këtë urdhër mëshirëmadh çlirimi bëheshin të lirë gjithë kurejshët e umejjadët, kështuqë jeta dhe prona e tyre nuk rrezikohej më nga hakmarrja e fitimtarëve. Duke përmendur këtë episod, Imam Aliu pyet: Si mund të guxojë një skllav, të cilit i është falur liria, ta mendojë veten të barabartë me dikë që ka vuajtur aq shumë për çështjen e Islamit? )

një që ka prejardhje të kulluar, nuk mund të krahasohet me një që del nga mjegulla e nga prindër të adoptuar; mbrojtësi i së vërtetës s’mund të jetë kut për mbrojtësin e së gabuarës, dhe as besimtari nuk mund të jetë masë e hipokritit.

Sa të ligj janë pasardhësit, të cilët ngulin këmbë në gjurmët e paraardhësve, që e kanë zënë tashmë vendin e tyre në Skëterrë! Për më tepër, ne (Beni Hashimi.) kemi vetinë e shquar të profetësisë, me të cilën frenuam të fortin e ngritëm më këmbë të shkelurin me këmbë.

Kur Zoti desh që Arabia të futej në gji të fesë së Tij e njerëzit iu shtruan asaj me ose pa dashje, ju ishit midis atyre që u futën në fé ose nga lakmia, ose nga frika, në një kohë kur rrugën e saj e kishin çarë të tjerët e kur muhaxhirët e parë kishin fituar e shijuar bekimet e Zotit për meritat e tyre të veçanta.

Kështu pra, mos e lejoni Shejtanin të bëhet zot i punëve tuaja dhe mos i jepni dorë që ta forcojë pushtetin e tij mbi ju.

.................................

(I) Gjatë betejës së Siffinit, Mu’avia mendoi t’i kërkonte Imam Aliut provincën e Sirisë, duke bllofuar me dinakëri për të arritur qëllimet e tij. Këtë ide e diskutoi me Amr bin Asin, po ky kishte tjetër mendim e i tha:

 

“O Mu’avie, mendo pak ç’efekt do ketë kjo letër jotja te Aliu. Kështu nuk e bind dot të futet në kurthin tënd”.

Por Mu’avia këmbëngulte: “Ne jemi të gjithë pasardhës të Abdul-Munafit. Ç’ndryshim ka mes meje e Aliut, që do mund t’i jepte epërsi mbi mua e do bënte të mos e fitoj këtë lojë?”

Amri i tha: “Nëse ti mendon kështu, shkruaje letrën e prit ç’do të ndodhë”.

Pas kësaj, Mu’avia shkroi një letër, ku i bënte Imam Aliut kërkesën për Sirinë. Në të i shkruante:

“Ne jemi pasardhës të Abd Munafit. Mes nesh nuk ka ndryshim të njërit nga tjetri”.

 

Atëhere Imam Aliu iu përgjegj me këtë letër, ku përmend paraardhësit e tij e të Mu’avies, dhe ia hedh poshtë gjithë pretendimet për vlera të njësojta. Vërtet që origjina e të dyve ishte e njëjtë e zinxhiri i tyre atëror bashkohej te Abd Munafi, po pasardhësit e Abd Shemsit kishin qenë burimi i gjithë të këqijave në moral e karakter. Ata u përfshinë dhe në herezi e vese, kurse shtëpia e Hashimit kishte adhuruar një Zot të Vetëm e iu shmang idhujtarisë. (Adhurimit të shumë zotave ose idhujve. )

Në qoftë se degët që rriten nga e njëjta rrënjë mbajnë edhe lule, edhe gjemba, kjo s’do të thotë që lulja është e njëjta gjë me gjembin. Në fund të fundit, nuk është nevoja për shpjegime të hollësishme, për të provuar që Umejai e Hashimi, Harbi e Abdul Muttalibi dhe Ebu Sufiani e Ebu Talibi nuk mund të krahasohen me njëri-tjetrin në ndonjë pikë. Këtë përfundim e pranojnë gjithë historianët e biografët e kohës.

 

Pas kësaj përgjigjeje, edhe vet Mu’avia nuk guxonte dot të përgënjeshtronte, sepse nuk fshihet dot kurrsesi fakti që, pas Abd Munafit, prestigjin më të lartë te kurejshët e kishte Hashimi. Pikërisht prandaj, atij i ishin besuar postet më të rëndësishme në lidhje me Qa’ben, si dhe postet e Sikajes (Detyra për të furnizuar me ujë dhe ushqim pelegrinët) dhe Rifajes. (Ndihma e pelegrinëve me mjete financiare.)

 

Ushtrimi i detyrave të tilla të larta gjatë kohës së Haxhillëkut bënte që tek ai të vinin e të rrinin karvane të panumërta dhe ai të ishte në çdo rast mikpritësi bujar e i këndshëm i të gjithëve. Të gjithë ata që patën rast të shijonin bujarinë dhe dashamirësinë e tij, e lëvdonin për shumë e shumë kohë më pas.

Bir i denjë i këtij babai kaq zemërgjerë e kurajoz ishte Abdul Muttalibi, emri i të cilit ishte Shibe dhe mbiemri Sejid ul-Batha. (Sundimtari i luginës së Bathas)

 

Ndër kurejshët, ai ishte pasardhës i linjës fisnike të Ibrahimit dhe mishërim i madhështisë e aftësive për të udhëhequr. Kurajua e lartë dhe largpamësia e famshme e bëjnë një nga yjet më të shndritshme të pasardhësve të Ibrahimit. Abd Munafi ishte një perlë dhe Abdul Mutalibi ishte lustra e saj. Biri i Abdul Muttalibit ishte Ebu Talibi, prehri i të cilit u bë djep për fëmijën jetim të Abdullahut, si dhe vendi ku Profeti mori mësimet e tij të para. Ai e edukoi Profetin nën kujdesin e vet dhe i dha mbrojtje kundër armiqve. Të krahasosh me ta Ebu Sufianin dhe Umejen apo t’i mendosh këta njerëz si shokët e tyre, është njësoj sikur të mbyllësh sytë për të mos e parë ndriçimin si dritë, por si terr.

 

Pasi nxjerr në dukje këto ndryshime në prejardhje, pika tjetër e dallimit ku fokusohet Imam Aliu është fakti se vet ai ishte muhaxhir, kurse Mu’avia ishte talik, pra një nga ata, të cilët Profeti i fali ditën që ra Meka. Kur Profeti u fut fitimtar në Mekë, i pyeti kurejshët, si mendonin se duhej të sillej me ta. Të gjithë i thanë se prej tij prisnin vetëm mirë, përderisa ishte biri zemërgjerë i një babai zemërgjerë.

Atëhere Profeti u tha: “Ju meritonit të mbaheshit të gjithë si skllevër, por po liheni të lirë vetëm për t’ju futur në borxh”. Midis këtyre jetëkursyerve ishin edhe Mu’avia dhe Ebu Sufiani.

 

Lidhur me këtë, Sheikh Muhammed Abduhu dhe Ibn Ebi’l-Hadidi regjistrojnë këtë shënim në komentet e tyre për këtë letër:

Ebu Sufiani dhe Mu’avia ishin që të dy midis atyre, të cilëve u ishte falur jeta.

(Sherh Ibn Ebi’l-Hadid, vol. 17, f. 119; Sherh Muhammed Abduh, vol. 3, f. 17).

 

Pika e tretë e dallimit është fakti që pema e prejardhjes së Imam Aliut është e  pastër dhe e qartë e në të nuk gjendet asnjë hallkë e dyshimtë. Përkundër kësaj, ai e cilëson Mu’avien me fjalën ‘Lasik’, të cilën njerëzit e mësuar e përdorin në kuptimin ‘personi, të cilit i vishet atësia e dikujt, që nuk është ati i tij biologjik’.

 

Dyshimi i parë që ngrihet për Umejen lidhur me këtë çështje është nëse ai ka qenë vërtet bir natyral i Abd Shemsit, apo një skllav i tij, që e konsideronin si birin e tij të vetëm, ngaqë ishte edukuar prej tij.

Alame Mexhlisi transmeton përmes Kamil Bahait në Bihar ul-Enwar:

Umeja ishte një skllav bizantin i Abd Shemsit. Kur vuri re inteligjencën dhe zgjuarsinë e tij, i dha lirinë dhe e birësoi, kështuqë ai filloi të quhej Umeje, bir i Abd Shemsit, si Zejdi që thirrej Zejd bin Muhammed, para se të zbulohej ajeti. (Për ndalimin e kësaj praktike)

(Bihar ul-Enwar, bot. I, vol. 8, f. 383).

 

Dyshimi i dytë në linjën e Umejes është nëse Harbi, i cili njihet si pasardhësi i tij, ishte vërtet bir i tij, apo skllav i edukuar prej tij.

Lidhur me këtë, Ibn Ebi’l-Hadidi citon nga libri elAghani i Ebu’l-Faraxh el-Isfahaniut:

Mu’avia kërkoi të dinte nga Debali, eksperti i gjenealogjive, nëse kishte bërë studime rreth Abdul Muttalibit, dhe ai i dha një përgjigje pohuese.

Më tej pyeti se si rezultonte, dhe Debali iu përgjigj:

“Ai kishte prestigj të lartë, ishte i bukur dhe burrëror, kurse në fytyrë i rrezëllinte shkëlqimi i Profetësisë”. Pas kësaj Mu’avia deshi të mësonte nëse Debali kishte studiuar edhe për Umejen, e ai iu përgjigj: “Me trup të dobët e shëndetlig, me shpinë të kërrusur dhe sy të verbuar. Përpara i printe një skllav që e çonte gjithandej”.

Mu’avia i tha se ky duhej të kishte qenë biri i tij, Ebu Umeri (Harbi), por ai këmbënguli: “Ju thoni kështu. Por kurejshët e dinë që ai ishte skllav i tij”.

(Kitab ulAghani, Vol. 1, f. 12; Sherh Nehxhul Belaga, Vol. 17, f. 231-232).

 

Lidhur me këtë problem, dyshimi i tretë bie mbi vetë Mu’avien. Ibn Ebi’l-Hadidi shkruan:

Nëna e Mu’avies, Hindi, bënte jetë të shthurur e të pamoralshme. Zamakhsheriu ka shkruar në librin e tij Rabi ul-Abrar se Mu’avia mund të jetë bir i katër etërve të mundshëm, që ishin: Musefir bin Amri, Ammar bin Welid bin Mugire bin Shube, Abass bin Abdul Muttalibi dhe Sabahu

(Sherh Nehxhul Belaga, vol. 1, f. 336).

 

Pika e katërt e dallimit që ka vënë në dukje Imam Aliu është se ai vetë i ishte përkushtuar së Drejtës, kurse Mu’avia i ishte përkushtuar padrejtësisë. Në fakt, nuk ka nevojë të provohet që e gjithë jeta e Mu’avies i është kushtuar dhunës ndaj së drejtës dhe pasionit për të padrejtën. Nuk rezulton në asnjë rast të vetëm, që ai të ketë bërë ndonjë hap të sinqertë drejt të Vërtetës.

 

Dallimi i pestë që ka përmendur Imam Aliu është se ai vetë ishte besimtar, ndërkohë që Mu’avia ishte nxitës i herezisë dhe hipokrit. Ashtu si nuk mund të ketë dyshim për përkushtimin fetar të Imam Aliut, ashtu nuk ka asnjë dyshim për prirjet djallëzore dhe hipokrizinë e Mu’avies.

Në letrën e mësipërme, Imam Aliu e ka përshkruar hipokrizinë e tij me këto fjalë (Shiko më lart shënimin e zgjeruar) :

Për Atë Zot që shpërthen farën e rrit prej saj bimën e që i krijoi qeniet me jetë! Ata që qëndrojnë përballë jush nuk e përqafuan Islamin, përveçse me gojë dhe sa për të ruajtur sigurinë dhe pasuritë e tyre. Por ata i ruajtën idhujt e tyre thellë në gji dhe e shfaqën armiqësinë e tyre hapur, para të gjithëve, sapo gjetën ndihmës kundër Tij.

 

 

 18. Letër

Abdullah bin Abbasit, governatorit të Basras

 

Ti e di që Basra është vendi ku ka bërë Shejtani këmbë për të mbjellur trazira. Mbaji banorët e saj të kënaqur, duke i trajtuar njerëzisht, e hiqua nga zemra ankthet e frikës. Kam marrë vesh për rreptësinë e treguar ndaj beni Temimit (I)  e për dhunën e ushtruar kundrejt tyre. Beni Temimët janë nga ata që kur u perëndon një yll, u lind një yll tjetër. Në periudhën para Islamit s’ua kalonte njeri në artin e luftës dhe në fisnikëri, po as tani, në Islam, s’ua kalon. Me ne kanë një lidhje gjaku të veçantë dhe një raport të posaçëm. Do ketë shpërblim për ne, në se i kushtojmë vëmendje farefisit, dhe do biem në mëkat, nëse e harrojmë dhe e shpërfillim.

O Ebu Abbas, Allahu të mëshiroftë! Përmbaje veten në ato që thua ose bën me njerëzit e tu, qoftë për mirë apo për keq. Ne të dy jemi partnerë në këtë përgjegjësi. Më jep për veten tënde prova që përputhen me përshtypjet e mira që kam për ty, e mos më provo që mendimi im për ty ka qenë i gabuar.

......................................

(I)  Kur arritën në Basra Talhai dhe Zubeiri, një pjesë e beni Temimëve iu bashkua rebelimit të tyre për t’i marrë hakun Kalifit dhe u shqua shumë në përhapjen e trazirave. Duke u nisur nga kjo armiqësi e tyre e nga thyerja e betimit të besnikërisë, Abdullah ibn Abbasi nisi t’i keqtrajtonte. Sjelljet e tij ndaj tyre u bënë edhe më të ashpra, kur u bë governator i Basras.

Por në këtë fis kishte edhe pasues të sinqertë të Imam Aliut. Ata i dërguan Imam Aliut nëpërmjet Harithe bin Kudames një letër, në të cilën i ankoheshin për keqtrajtimin e njerëzve të tyre. Atëhere Imam Aliu i shkroi Abdullah ibn Abbasit këtë letër, me të cilën e porosiste të ndryshonte metodat e të sillej mirë me ta, si dhe i tërhiqte vëmendjen në ërsinë gjinore, që ekzistonte midis beni Hashimit dhe beni Temimit. Kjo farefisni vinte nga fakti që beni Hashimi dhe beni Temimi takoheshin në pikëpamje gjenealogjike tek Ilias bin Muziri, sepse Hashimi është pasardhës i Mudrie bin Iliasit ndërsa Temimi është pasardhës i Tebikhe bin Iliasit.

 

 

19. Letër

Një governatori të tij

 

(Ky fragment i shkurtër letre flet sa për volume të tëra për politikën tolerante të Imam Aliut ndaj besimtarëve të feve të tjera dhe për mënyrën se si trajtoheshin pakicat në shtetin e tij.)

 

Bujqit (I)  e qytetit tuaj më ankohen për rreptësi, kokëfortësi, mizori e trajtim poshtërues nga ana juaj. Unë e kam vrarë mendjen shumë për këtë. Është e qartë që ata nuk mund të afrohen, përderisa janë të pafé, por as të largohen e trajtohen çnjerëzisht, sepse janë nënshtetasit tanë dhe me ta kemi lidhur ca marrëveshje që duhen respektuar. Sillu ndaj tyre në një rrugë të mesme, mes rreptësisë e butësisë, dhe ruaj ndaj tyre qëndrim autoritar, duke mbajtur marrëdhënie të qëndrueshme e korrekte e duke i mpleksur ato me qëndrime afruese e dashamirëse, në e dashtë Zoti këtë gjë.

...........................

(I) Këta bujq ishin hebrenj, prandaj dhe governatori i Imam Aliut nuk i trajtonte njësoj me muslimanët. Të indinjuar nga kjo, ata i shkruan Imamit dhe iu ankuan për sjelljet e tij të ashpra. Në përgjigje, Imam Aliu i kërkoi governatorit që të zbatonte ndaj tyre një trajtim të njerëzishëm, por pa e tejkaluar masën e butësisë, që të mos e keqpërdornin për të krijuar turbullira.

Natyrisht, zbutja e tepruar e kontrollit mbi ta mund t’i nxiste të për-fshiheshin në intriga dhe komplote kundër qeverisjes muslimane, duke i krijuar administratës vendore lloj-lloj shqetësimesh e problemesh; nga ana tjetër, ndjekja e një politike tërësisht autoritare e të mbështetur vetëm në dhunë nuk mund të përligjej kurrsesi, sepse ata ishin shtetas të tyre dhe, si të tillë, kishin të drejta që s’mund të mos përfilleshin.

 

 

20. Letër

Shkruar Ziadit, birit të një babe të panjohur, pasi mori vesh se Abdullah bin Abbasi, governatori i Basras, rrethinave të Ahvazit, Persisë dhe Kirmanit, e kishte caktuar mëkëmbës të tij në Basra (I)

 

Betohem për Atë Zot, se po të marr vesh që ke shpërdorur sadopak fondin e muslimanëve, do lëshoj mbi ty një ndëshkim të ashpër, që do të të lërë duarthatë, të poshtëruar dhe me shpinën kërrusur nga barra. (E mëkateve)

Dhe me kaq po e mbyll letrën.

.................

(I) Ziadi ishte njeri i korruptuar e i pandershëm dhe s’njihte kufi në zgjedhjen e mjeteve, kur donte të arrinte qëllimet e tij. Origjina e tij ishte nga një familje shumë e ulët. Nënën e kishte patur prostitutë, kurse babai s’i dihej kush ishte, prandaj dhe Nëna e Besimtarëve i kishte ngjitur nofkën ‘i biri i babës së tij’; dhe me këtë emër përçmonjës u bë i njohur në të gjithë Arabinë. Megjithatë, ai ishte njeri që dinte t’ia dilte mbanë çdo pune dhe Abdullah bin Abbasi e caktoi mëkëmbës të tij në Basra, pasi ia rekomandoi edhe Imam Aliut. Imam Aliu i dha rastin për të ecur përpara, ndërkohë ndiqte me vëmendje, nëse do hiqte dorë nga rruga e keqe, apo do vazhdonte më tej. Koha dëftoi se ai nuk hoqi dorë, prandaj Imam Aliu e largoi nga detyra. Më vonë Mu’avia e deklaroi vëlla nga i ati, lindur në mëkat.

 

 

21. Letër

Edhe kjo Ziadit

 

Hiq dorë nga shpërdorimet e ji i moderuar e i matur. Kujto çdo ditë ditën që vjen pas. Mbaj nga fondet sa ke nevojë, pjesën tjetër dërgoje për ditën kur do kesh nevojë. (Përdori për nevojat e të varfërve, që të llogariten zahiré të tua në Ditën e Gjyqit të Madh, në botën tjetër, kur do të kesh më shumë nevojë për to.)

 

Mos vallë shpreson se Zoti do të ta japë shpërblimin që ka caktuar për të përunjurit e të dhembshurit, duke mbetur arrogant e i pazemërt në shikim të Tij? Vërtet, vallë, lakmon që Ai t’ju japë shpërblimin e atyre që ushtruan mëshirën, ndonëse gëzoni të mirat që u mohohen vejushave dhe njerëzve të pafuqishëm? Nuk ka dyshim që njeriu shpërblehet në pajtim me veprat e tij dhe që do të gjejë përpara ç’ka nisur përpara.

 

 

22. Letër

Abdullah ibn Abbasit

(Abdullah ibn Abbasi është shprehur që përveç thënieve të Profetit, ai nuk njihte ndonjë tjetër, që t’i kishte sjellë dobi më të madhe sesa kjo.)

 

Ndodh që njeriu të ndihet i kënaqur, kur siguron një gjë që s’kishte rrezik ta humbiste, ndërkohë që e vreros humbja e një gjëje, që s’duhej t’i binte fare në duar. Duhet lumturuar nga ç’korr për jetën e ardhshme e duhet pikëlluar nga ç’humb e s’merr dot me vete. Mos u kënaq shumë prej asaj që i merr kësaj bote, dhe mos u helmo shumë për atë që humbet prej saj. Më shumë të shqetësohesh për ç’pritet të vijë pas vdekjes.

 

 

23. Testament

Pasi Ibn Mulxhemi e goditi për vdekje me shpatë, Imam Aliu shqiptoi këto fjalë si testament të tij të vdekjes, pak përpara se të jepte shpirt:

 

Në amanetin tim të vdekjes, ju urdhëroj të mos vini tjetër në krah të Zotit e të mos shfaqni mospërfillje ndaj Sunnetit të Muhammedit; mbështetuni në të dyja këto shtylla e mbajini ndezur të dy këta fenerë. Vetëm kështu do ta ruani veten nga e liga. Deri dje kam qenë bashkëluftëtari juaj, sot jam vetëm mësimi juaj, kurse nesër do t’ju lë për fare. Në qoftë se mbijetoj, do t’i dal vet zot gjakut tim (Për t’u hakmarrë apo për të mos u hakmarrë) e nëse vdes, do vdes nga vdekja që më është premtuar. Po të fal, kjo do të jetë një tjetër mjet i afrimit tim me Zotin; por dhe për ju do të jetë gjë e mirë. Prandaj falni. “Si? A nuk dëshironi që Zoti t’ju falë?!” (Kur’ani, 24:22).

Për Allah, kjo vdekje e papritur nuk është ngjarje që unë s’e pëlqej, as rastësi që do ish mirë të shmangej. Unë jam si ai që udhëton nëpër terr dhe e mbërrin burimin në të aguar, apo si ai kërkuesi, që e ka gjetur, më në fund, atë që kërkonte. (Martirizimin.)

Për të virtytshmit është e mirë çdo gjë që është e Zotit. (Kur’ani, 3:198)

Shënim nga Sejjid Raziu:

Një pjesë e kësaj thënieje është paraqitur tashmë në pjesë të tjera të këtij libri, megjithatë e quajtëm të nevojshme ta jepnim dhe një herë më vete, për shkak të materialit plotësues, që përmban.

 

 

24. Testament

Testamenti i Imam Aliut për mënyrën se si duhej vepruar me pronën e tij. E shkroi pasi u kthye nga Siffini

 

Ky është vullneti që Ali ibn Ebu Talibi, shërbëtor i Zotit, shpall për pronën e tij, duke kërkuar përmes tij kënaqësinë e Zotit, që Ai të ma shpërblejë me pranimin në Paraj-sën e Tij dhe me dhurimin e paqes së Tij.

Pjesë e po atij dokumenti:

Ajo (Prona) do qeveriset nga Hasan bin Aliu, që duhet të përdorë prej saj një pjesë të arsyeshme, sa ç’i duhet të jetojë, kurse pjesën tjetër ta shpenzojë për mirësi. Në qoftë se i ndodh gjë Hasanit e jeton Huseini, është ky që do ta drejtojë pas Hasanit e që do veprojë me të si u tha më lart. Në këtë pronë bamirësie të të dy bijve të Fatimesë, pasardhësit e saj do kenë të drejta të njëjta me pasardhësit e Aliut. (Duke qenë Imamë, nuk duheshin privuar nga pjesa e tyre, nga ana tjetër, s’duhej të merrnin më shumë se trashëgimtarët e tjerë të Imam Aliut, vetëm se u caktuan administratorë e ekzekutorë të pronave.)

Funksionet e drejtimit u janë besuar bijve të Fatimesë vetëm për të siguruar kënaqësinë e Zotit dhe nderimin e Profetit të Tij, në shenjë vlerësimi për figurën e tij e në shenjë respekti ndaj farefisit të tij. Kushdo që do e drejtojë këtë pronë, është i detyruar ta ruajë në gjendjen që është e t’i përdorë produktet e saj në pajtim me urdhrat e porositë e dhëna. (Vetëm në favor të të varfërve.)

Nga pemishtet e këtyre fshatrave nuk do shiten fidane, përderisa fidanet të bëhen pemë e t‘ia ndryshojnë pamjen vendit. Vejushet e mia të trajtohen me respekt; nëse ndonjëra prej tyre ka fëmijë apo është shtatzënë, duhet të mbahet për hir të fëmijës, ndërkohë që pjesa e saj nga kjo pasuri duhet përfshirë në pjesën e fëmijës së saj. E nëse fëmija vdes, kurse ajo mbijeton, duhet ta gëzojë vetë këtë pjesë të saj, t’i hiqet detyrimi (Për të jetuar me pasardhësit e tjerë të Imam Aliut; detyrim që ishte veprues deri në castin që lidhej me ta përmes fëmijës së saj) dhe të lihet e lirë. (I)

 

Shënim i Sejjid Raziut:

Në këtë testament, fjala ‘wadije’ në frazën e Prijësit të Besimtarëve ‘al-la jabi amin nekhlihe wadijet-en’ do të thotë ‘fidan i palmës së hurmasë’ dhe shumësi i saj është ‘wadi’. Kurse shprehja ‘hatte tashkile arzuhe ghira-san’ do të thotë ‘rritja e një numri palmash të hurmasë në një vend, ia ndryshon atij vendi faqen e pamjen, aq sa të mos njihet më’.

...............................

(I) Në kohë paqeje Imam Aliu bënte jetën e një bujku e kultivuesi të zellshëm. Ai punonte edhe në fushat e të tjerëve, mbillte toka shterpë apo të lëna djerrë, gjente mënyra se si t’i vinte tokat nën ujë, i bënte ato prodhuese dhe krijonte plantacione të tëra me pemë. Si rregull, tokat që mbilleshin prej dikujt bëheshin prona të tij, por Imam Aliu nuk i kishte kushtuar kurrë rëndësi pronësisë dhe hoqi dorë prej saj, duke e shpallur pronë nën kujdestari; të drejtat e kujdestarisë mbi këtë pronë iu lanë Imam Hasanit dhe Imam Huseinit, njërit pas tjetrit, në shenjë nderimi për fisin e Profetit.

Nga ana tjetër, ai nuk i njohu privilegje asnjërit prej tyre, por i lejoi të merrnin nga prodhimi vetëm sa për të jetuar, ashtu si dhe fëmijët e tjerë të tij. Pjesa që mbetej duhej përdorur për qëllime bamirësie e për të mirën e përgjithshme të muslimanëve. Lidhur me këtë, Ibn Ebi’l-Hadidi shkruan: Të gjithë e dinë që Prijësi i Besimtarëve kishte hapur puse dhe kishte bërë prodhuese shumë toka të lëna djerrë e jo pjellore në Medinë, Janbe dhe Suwekeh. Më vonë ai hoqi dorë nga e drejta e tij e pronësisë mbi to dhe i shpalli prona nën kujdestari për të mirën e muslimanëve. Kur u largua nga kjo botë, nuk kishte lënë asnjë pronë të tijën. (Sherh Nehxhul Belaga, vol. 15, f. 146).

 

 

25. Udhëzime

Këtë letër me udhëzime Imam Aliu e kishte shkruar për nëpunësit e caktuar për të mbledhë zekatin e lëmoshat. Këtu është veç një pjesë e vogël e saj, ku shihet kujdesi i tij i jashtëzakonshëm për të lartësuar shtyllat e së Drejtës e krijuar modele drejtësie në gjithë fushat e veprimtarisë njerëzore, qofshin ato të mëdha apo të vogla, delikate apo serioze.

 

Punoni të përkushtuar ndaj Zotit të Madh e të Vetëm e mos u ngjallni frikë muslimanëve. Mos shkelni në ara të tyre në mënyra që i bëjnë të dëshpërohen. Mos u merrni më shumë se pjesa që ka Zoti në kamjen e tyre. Kur shkoni te ndonjë fis, prisni në vendet ku marrin ujë e mos u futni nëpër shtëpira; afrohuni drejt tyre me dinjitet e qetësi dhe uluni me ta. Dhe t’i përshëndetni. Mos i lini kurrë pas dore përshëndetjet e mos i bini shkurt. Pastaj t’u thoni:

“O robër të Zotit, na ka dërguar mëkëmbësi e Kalifi i Tij për të marrë pjesën që ka Zoti në pasurinë tuaj. A ka gjë në pronën tuaj, që të jetë pjesë e Tij? Në qoftë se ka, jepjani Mëkëmbësit të Tij”.

Në thëntë ‘jo’ ndonjë prej tyre, mos e bëni më këtë pyetje, e në thëntë ‘po’, shkoni pas tij. Mos e frikësoni e kanosni, duke ushtruar presione e dhunë kundër tij, po merrni ç’t’ju japë vetë, argjend a flori qoftë. Po të ketë bagëti e devé, mos u futni ndër to pa lejen e tij, sepse pjesa më e madhe është e tij. Dhe kur të futeni, mos u sillni sikur të ishte malli juaj e mos bëni veprime të dhunshme. Mos i trembni kafshët, mos i ngacmoni dhe mos bëni që pronari të trishtohet për to. (Për shkak të sjelljes suaj.)

 

Ndajeni pronën në dy pjesë dhe lini pronarit të zgjedhë. Mos e kundërshtoni zgjedhjen e tij. Pastaj ndajeni të mbeturën në dy të tjera e lëreni të zgjedhë përsëri, pa ia kundërshtuar zgjedhjen. Vazhdoni kështu sa të mbetet aq sa mjafton (Norma e zekatit përcaktohet si 2.5 % e shtesës vjetore të pasurisë së një subjekti. Subjektet që japin zekat dhe ata që e përfitojnë përcaktohen rigorozisht nga Kur’ani dhe legjislacioni Islam.) për të për-mbushur detyrimin ndaj Zotit. Vetëm atëhere mund ta merrni pjesën e Tij. Por, nëse pronari e vë në dyshim veprimin tuaj, dëgjojeni mendimin e tij, bashkojini të dyja pjesët e ndara dhe përsëriteni nga e para gjithë ç’keni bërë, derisa të nxirrni nga prona e tij pjesën e Zotit.

Mos merrni kafshë të plakura, të rrëgjuara, të sëmura e shëndetliga. Mos ia jepni në kujdestari kafshët njeriu tjetër, përveçse atij, te i cili keni besim se do bëjë kujdes për pronën e muslimanëve, deri sa të dorëzohet tek Imami dhe Kalifi i tij, që pastaj do ta shpërndajë. (Në mënyrë të barabartë midis muslimanëve)

 

Mos ua lini në dorë njerëzve dosido, po vetëm atyre që pranojnë me dëshirë, që i janë përkushtuar Zotit, që ngjallin besim se dinë t’i ruajnë, që nuk sillen ashpër me to, që s’i bëjnë të vrapojnë vend e pa vend dhe që nuk i stërmundojnë e lodhin. Pastaj na dërgoni ç’keni mbledhur, që të bëjmë me të sipas urdhrit të Zotit.

Porositeni bariun që do përkujdeset për kafshët, që të mos i ndajë nënat nga të vegjlit e tyre, të mos i përdorë si kafshë barre dhe të mos e mjelë deri në fund qumështin e tyre, sepse kjo mund t’u dëmtojë të vegjlit. T’i trajtojë të gjitha kafshët barabar, t’i lodhë me radhë e njësoj të gjitha, t’i lejojë të çlodhen e të mos i ngasë shumë, sidomos ato, të cilave u janë ngrënë thundrat më shumë. Kur kalojnë nëpër burime uji, t’i ndalojnë për të pirë dhe të mos u shmanget tokave me gjelbërim për t’u futur vendeve të shkreta.

T’i lërë të çlodhen herë pas here dhe t’u japë më shumë kohë në vendet ku ka ujë e bar. Në këtë mënyrë, ato do të jenë të shëndetshme e plot gjallëri kur të vijnë këtu, e jo të lodhura e të raskapitura. Pastaj ne do t’i shpërndajmë në pajtim me porositë e Kur’anit e të Sunnetit të Profetit të Zotit. Sigurisht, kjo do t’ju sigurojë burime të mëdha shpërblimi dhe do t’ju ndihmojë për të ecur në udhën e mbarë, në e dashtë Zoti një gjë të tillë.

 

 

26. Letër

Imam Aliu e ka shkruar këtë letër me porosi për një nga nëpunësit që kishte dërguar për mbledhje taksash

 

Druaju Zotit në ato punë e raste, kur askush tjetër s’të është pranë, përveç Tij, dhe askush tjetër s’të vëzhgon, përveç Tij. Përpiqu që ajo që bën publikisht në bindje të Zotit, të mos jetë ndryshe prej asaj që bën kur je vetëm. Kush ka për fytyrë të vetmisë fytyrën që shfaq në shoqëri dhe s’bën dot ndryshe nga ç’thotë, e ka kryer detyrën e tij. Adhurimi i tij është i pastër qelibar. Ki parasysh, gjithashtu, që të mos i acarosh, (Njerëzi) të mos i bësh të pakënaqur dhe të mos i përçmosh për shkak të pozitës tënde prej nëpunësi të lartë. Ata janë vëllezërit e tu në besim dhe ndihmojnë në përtëritjen e pandërprerë të të ardhurave.

Natyrisht, në këtë taksë ti ke të drejtën tënde të njohur mbi një pjesë të caktuar të saj; po në të kanë të drejtë dhe të tjerë pjesëtarë, e këta janë të varfrit, të gjymtuarit e ata që heqin për bukën e gojës. Ne do ta përmbushim të drejtën tënde, nëse ti përmbush të drejtën e tyre. Po nëse nuk vepron kështu, Ditën e Gjykimit do kesh numrin më të madh të armiqve!

Sa fatkeq është njeriu, që në Gjyqin e Zotit do ketë kundër nevojtarët, të skamurit, lypsarët, të përzënët, borxhlinjtë e endacakët pa asnjë qindarkë në xhep! Ai që s’e merr besimin seriozisht, që gjen gëzim në tradhti e s’e mban dot të panjollë veten e besën, fiton përbuzjen më të madhe të kësaj bote. E s’ka dyshim që përçmimi e mjerimi i tij në botën tjetër do jenë ku e ku! Sigurisht, tradhtia më e ndyrë është ajo që bëhet kundër popullit dhe mashtrimi më i shëmtuar është ai që i bëhet Imamit të tij.

E s’kam se ç’them më pas kësaj.

 

27. Udhëzime

Drejtuar Muhammed bin Ebu Bekrit, kur Imam Aliu e caktoi Governator të Egjiptit

 

Sillu i thjeshtë me njerëzit, tregohu dashamirës me ta, takoi me përzemërsi dhe jepu trajtim të barabartë, që më i larti të mos shpresojë prej teje padrejtësi në favor të tij, dhe më i ulëti të mos dëshpërohet për drejtësinë tënde ndaj tij. O krijesë e Zotit! Zoti do të të pyesë, me siguri, për veprimet e tua, qofshin të mëdha apo të vogla e të hapura apo të fshehta. Nëse Ai të ndëshkon, kjo është se ke qenë i padrejtë, e nëse të fal, kjo është se është i Mëshirshmi. Dije, o krijesë e Zotit: Ata që i druhen Zotit, shijojnë gëzimet e kësaj bote kalimtare, por shpërblehen bujarisht edhe në botën tjetër, që vjen pas saj; e kjo, se bëhen pjesëtarë (Duke i këshilluar të tjerët që të bëjnë punë të virtytshme e të heqin dorë nga veprimet e këqija) në punët tokësore të të tjerëve, ndërkohë që të tjerët s’ndajnë me ta asnjë nga punët e botës tjetër. Ata jetojnë në këtë botë në mënyrën më të mirë të jetesës dhe vjelin prej saj frytet më të zgjedhura. Ata shijojnë çdo gjë të saj, duke mbetur njerëz pa pretendime, dhe marrin prej saj me virtyt çdo gjë që merr edhe arroganti, vanitozi e tirani. (Ata patën të njëjtat shanse si dhe njerëzit e tjerë për mbledhjen e fryteve të kësaj bote dhe i shfrytëzuan me të gjitha aftësitë që kishin, por nuk u futën asnjëherë në rrugët e dyshimta e perverse të jetës.)

Pastaj largohen, pasi kanë mbledhur prej saj zahiré që u mjafton për t’i vajtur udhëtimit deri në fund, e pasi kanë përmbushur një marrëveshje me shumë leverdi. Ata i shijuan të mirat e kësaj bote, ndërkohë që shmangnin kurthet e saj dhe besonin pa u lëkundur në afërinë me Zotin e ditët që vinin, si dhe të jetës tjetër, kur nuk do t’u mohohen dëshirat e kur shpërblimi që do t’u jepet, nuk do të jetë aspak i vogël.

 

Prandaj, o krijesë e Zotit, ki frikë nga vdekja dhe mënyrat se si të vjen dhe mbaj gati ç’të duhet për ta pritur. Ajo do të vijë në jetën tënde si ngjarja më e madhe e saj, qoftë për mirë e pa asnjë shans keqësimi, apo për keq e pa asnjë shans përmirësimi. (Ashtu si do jenë të përjetshme e të pandryshueshme bekimet e shpërblimi i botës tjetër, ashtu nuk do ketë asnjë mundësi zbutjeje apo pakësimi për ndëshkimin dhe mundimet e përjetshme të asaj bote)

Kush është më afër Parajsës, se ai që përpiqet për të?

Kush është më afër Skëterrës, se ai që i shërben?! Vdekja gjueton mbi gjurmët e tua. Po të ndalesh, të kap, e po të rendësh për t’i ikur, të arrin. Më e ngjitur pas teje se vetë hija jote! Ajo është me ty dhe të mban mbërthyer fort për ballukesh, ndërkohë që kjo botë e kjo jetë të largohen pak e nga pak në çdo frymëmarrje.

Prandaj, druaju zjarrit me bark të pangopur, flakët e të cilit janë të egra dhe ndëshkimi i të cilit është i panjohur, sepse ai zjarr është përherë i ri; sepse ai është vendi ku nuk njihet mëshira e ku nuk i vihet më veshi asnjë përgjërimi. Asnjë dhimbje s’kurohet më në të. Në qoftë se mund ta rrënjosësh thellë në gjoksin tënd adhurimin e Zotit dhe t’i varësh shpresat vetëm tek Ai, bëji të dyja këto gjëra. Njeriu mund t’i varë shpresat tek Ai në masën që përkushtohet ndaj Tij. Ai që ushqen shpresat më të mëdha tek Zoti është, pa dyshim, ai që i trembet më shumë.

 

O Muhammed, bir i Ebu Bekrit!

 

Dije që të kam dhënë në ngarkim Egjiptin, fuqinë time më të madhe. Detyra ta kërkon t’u kundërvihesh pasioneve të tua e t’i shërbesh fesë tënde si mburojë, edhe sikur vetëm një orë të mbetesh në këtë botë; e mos e zemëro Zotin për t’u pëlqyer të tjerëve, se është Zoti që i shpërblen të tjerët, ndërkohë që asnjë s’mund t’i japë Zotit gjë. Thuaji lutjet kur kanë kohën e jo më herët, ngaqë të tepron pak kohë e lirë, dhe as më vonë, ngaqë ke qenë tepër i zënë. Kujto që përkushtimi dhe fisnikëria e veprimeve të tua varet nga sinqeriteti dhe përpikmëria e lutjeve të tua. Pjesë e së njëjtës letër: Nuk mund të jenë të barabartë prijësi për në udhë të mbarë dhe prijësi për në rrënim, as miku i Profetit e armiku i tij.

I Dërguari i Zotit më ka thënë:

“Nuk më trembin teprimet e atyre që besojnë vërtet ndër njerëzit e mi, as ato të idhujtarëve. Zoti do t’ia falë mbrojtjen besimtarit për shkak të besimit të tij, e idhujtarin do ta përulë për shkak të mosbesimit të tij. Kam frikë vetëm ata që fjalët i kanë të matura e të ditura, kurse zemrat hipokrite. Gjërat që thonë ata, duken të mira, por punët e tyre janë të liga”.

 

 

28. Letër

Përgjigje Mu’avies; një nga shkrimet e tij më elegante

 

Mora letrën tuaj, ku më kujtonit se si Zoti zgjodhi Muhammedin për fenë e Tij dhe si i dha shokë e bashkëluftëtarë për ta mbështetur. Kështu pra, koha na zbulon për ju gjëra të çuditshme, që nuk i kishim më parë; tani së fundi keni nisur të na tregoni dhe për sprovat, nëpër të cilat na futi Zoti, e për bekimet e Tij, që i gëzuam përmes Profetit. Kjo të kujton sjelljen e atij njeriut që mori famë ngaqë barti hurma për në Haxhar (I) , apo atë tjetrin, që sfidon stërvitësin e tij në një dyluftim me harqe.

Më thoni se filani e filani janë personat më të shquar në Islam ...! Në këtë mënyrë ju i futeni një diskutimi (Lidhur me përparësinë e muhaxhirëve mbi ensarët) që s’do t’ju sillte asnjë dobi, si person; po edhe sikur të ishte si thoni ju, kjo s’do ta bënte gjendjen tuaj më të mirë; e po të mos ishte, ju prapë s’do pësonit gjë nga e pavërteta e thënies suaj. (Sepse ju s’keni të bëni fare me muhaxhirët dhe ensarët, sepse nuk keni qenë asnjëherë i tillë)

Po ç’jeni ju, tek e fundit, që të merreni me çështjen, kush është më i mirë e më i keq, apo kush është qeverisësi dhe kush i qeverisuri? Ç’punë kanë ata, të cilëve iu kursye jeta e liria, bashkë me bijtë e tyre, me dallimet midis të parëve të muhaxhirëve e me përcaktimin e meritave të tyre, apo me përkufizimin e rangjeve të tyre? Sa keq që fishkëllima e shigjetës që çan ajrin, prodhohet nga diçka që nuk i ngjan fare shigjetës! Sa keq për atë, kundër të cilit do merret vendim e që në pritje të tij merr poza gjykatësi! O njeri, pse nuk shikon cenet e tua e të fshihesh në vete, pse nuk mendon për përmasat e tua prej xhuxhi e të rrish aty ku të vuri fati?! Se ju s’keni të bëni fare me disfatën e të mundurit, as me fitoren e ngadhnjimtarit.

 

Ju flisni krejt përçart e i largoheni të vërtetës për t’iu futur injorancës. A nuk mendoni pak për këtë? S’kam ndërmend t’ju mësoj gjëra të reja e të paditura, po vetëm do t’ju numëroj bekimet e Zotit për ne. (Nga të gjithë muhaxhirët e tjerë.) Shumë nga muhaxhirët ranë dëshmorë në luftëra, e secili syresh ka meritë për këtë. Po kur binte theror një nga ne, (Nga fisi Hashemit.) do quhej i parë ndër të gjithë martirët (Aludohet për Hamzain, xhaxhain e Profetit të Shenjtë dhe të Imam Aliut. Pasi ra në fushën e betejës, Profeti Muhammed e quajti ‘Sejjid ush-Shuhade’ (kryemartir)) e vet Profeti do t’i bënte nderime të veçanta e do thoshte shtatëdhje-të tekbire në xhenazen e tij. A e dini që disa nga ata humbën duart në xhihad e secili prej tyre ka për këtë një titull nderi? Por po t’i ndodhte kjo dikujt prej nesh, (Aludohet për Xha’ferin, vëllain e Imam Aliut dhe kushëririn e Profetit të Shenjtë, i cili i humbi të dyja duart në fushën e betejës. Pas vdekjes së tij Profeti i Shenjtë shpalli se Zoti e kishte bekuar këtë martir me krahë engjëllorë dhe i dha titullin ‘Ai që fluturon nëpër Parajsë’) për të do thuhej ‘fluturoi në Parajsë’ e do quhej ‘njeri me flatra’. Dhe, po të mos e kishte ndaluar Zoti vetëmburrjen, vetë shkruesi i këtyre radhëve do mund të përmendte plot merita të tij, që besimtari i njeh mirë e që ai që i dëgjon një herë të vetme ka ëndje t’i kujtojë përherë. Pra, mos u futni në radhën e atyre, shigjetat e të cilëve s’e arrijnë dot shenjën.

 

Ne (Anëtarët e Familjes së Profetit.) jemi marrësit e drejtpërdrejtë të bekimeve të Zotit, ndërkohë që të tjerët marrin nga ne vetëm favore. E me gjithë këtë nder që na erdhi nga epokat, pa u njollosur dot prej tyre, me gjithë parësinë tonë të mirënjohur mbi njerëzit tuaj, që nuk na e dha kush tjetër, po vet Zoti, ne s’iu shmangëm përzierjes me ju, po morëm e dhamë martesa, si të ishit të barabartët tanë, ndonëse ju s’ishit të atillë. Se, si mund të ishit të atillë, përderisa në gjirin tonë është Profeti, e në tuajin armiku i tij më i egër; (Ebu Xhehli) kur midis nesh është Esadullahu, (Luani i grupeve kundërshtare, Ebu Sufian) e midis jush është Esad ul-Hulabi352;

kur ndër ne janë modelet e rinisë së Parajsës, (Imam Hasani dhe Imam Huseini.Tregohet nga Imam Aliu, Umer Ibn Khatabi, Hudheife ibn el-Jemani, Ebu Sa’id el-Khudriu, Ebu Hureire e të tjerë, se Profeti i Shenjtë ka thënë: Fatimeja është zonja e parë e Parajsës dhe Hasani e Huseini janë dy yje të rinisë së Parajsës. Po më i lartë se ata është babai i tyre. (el-Xhami us-sahih, et-Tirmidhi, Vol. 5, f. 656, 661; el-Musned, Ahmed ibn Hanbel, Vol. 3, f. 3, 62, 64, 82; Vol. 5, f. 391, 392; es-Sunen, Ibn Maxheh, Vol. 1, f. 56; el-Mustedrek, el-Hakim, Vol. 3, f. 167; Mexhma’ uz-zewa’id, el-Hejthemi, Vol. 9, f. 183, 184, 201; Kenz ul-‘ummal, el-Mutteki el-Hindi, Vol. 13, f. 127, 128; el-Isti’ab, Ibn Abd ul-Berr, Vol. 4, f. 1895; Usd ul-ghabeh, Ibn ul-Athir, Vol. 5, f. 574; Tarikh Baghdad, el-Hatib ul-Baghdad, Vol. 1. f. 140; Vol. 6, f. 372; Vol. 10, f. 230; et-Tarikh ul-Dimeshk, Ibn Asakir, Vol. 7, f. 365)) e ndër ju janë fëmijët e Skëterrës; (Pasardhësit e Utbe Ibn Ebi Muitit, gjyshit të Mu’avies nga nëna, që u përcaktuan si të tillë nga vet Profeti i Shenjtë.) kur më e zgjedhura e grave të botës (Fatimeja, bija e vetme e Profetit të Shenjtë. Tregohet gjithashtu nga Imran ibn el-Husein dhe Ebu Thalebeh el-Khushniu se i Dërguari i Zotit i ka thënë Fatimesë: “O bija ime e vogël, a nuk je e kënaqur që je Zonja më e Lartë e të gjitha grave të botës?” Ajo i tha: “O baba, po ç’mund të thuhet atëhere për Marinë, të bijën e Imranit?” Ai i tha: “Ajo ishte Zonja më e Lartë e kohës së saj, kurse ti je Zonja më e Lartë e kohës tënde. Dhe, për Atë Zot, unë të kam martuar me një burrë që është wali (prijës) në këtë botë dhe në tjetrën. Atë s’e urren njeri, veçse hipokriti” (Hiljet ul-Ewlija’, Ebu Na’im el-Isfahani, vol. 2, f. 92; el-Isti’ab, Ibn Abd ul-Berr, vol. 4, f. 1895; el-Isabeh, Ibn Haxher elAskalani, vol. 4, f. 275). Këtë thënie të Profetit të Shenjtë e raporton edhe Aisheja: “O Fatime, a nuk je e kënaqur që je Zonja më e Lartë e grave të botës apo Zonja më e Lartë e grave të këtij ummeti, apo e grave besimtare?” (es-Sahih, el-Bukhari, vol. 8, f. 79; es-Sahih, Muslim, vol. 7, ff. 142- 144; es-Sunen, Ibn Maxheh, vol. 1, f. 518; el-Musned, Ahmed ibn Hanbel, vol. 6, f. 282; el-Mustedrek, el-Hakim, vol. 3, f. 156).)

është te ne, kurse te ju është ajo që mblidhte hunj e shtronte ferra (Emër që përdoret në Kur’an për hallën e Mu’avies) për Profetin?

 

Kur ka shumë e më shumë merita në anën tonë, e shumë e më shumë shëmti në anën tuaj? Islamin tonë e njohin mirë të gjithë, por s’mund të mohohet as madhështia jonë e paraislamit. Ajo që kërkoni ju prej nesh (Nderi dhe lavdia e fisit Hashemit dhe e Ehl-i Beitit) është e mbrojtur, sepse na e ruan vetë Kur’ani. Lexojeni: “Sipas Librit të Zotit, lidhjet me njëri-tjetrin nga gjaku kanë përparësi më të madhe.”

 

I Madhërishmi thotë gjithashtu: “S’ka dyshim që më afër Ibrahimit ndër njerëzit janë ata që e pasuan dhe ky Profet (i Yni), (Muhammedi) si dhe ata që besojnë; dhe s’ka dyshim që Zoti është mbrojtësi i besimtarëve.” (Kur’ani, 3:68).

Pra, ne kemi parësi për shkak të afërsisë në fis, së pari, si dhe për shkak të bindjes e të besimit tonë. Në Sakife muhaxhirët debatuan me argumentin e afërsisë me të Dërguarin e Zotit dhe me të e korrën fitoren mbi të tjerët.

(Mbi Ensarët.)

 

E nëse fitoren e solli afërsia në fis, atëhere e drejta është jona më shumë sesa juaja, ndryshe s’do duhej hedhur poshtë ajo që kërkonin ensarët. Ju mendoni se unë kam qenë xheloz për të gjithë kalifët dhe se jam revoltuar kundër tyre. Por edhe sikur të ishte kështu, kjo s’përbën për ju ndonjë fyerje, prandaj s’ju kam borxh asnjë shpjegim. As fama për fajin, pse ndodhi kjo gjë S’ka lidhje me ty: Ç’punë ke ti me të!?

 

Ju talleni e thoni se më zvarritën për punë të betimit (Për betimin e besnikërisë, që i bëhej kalifit kur zgjidhej. Aludohet për ngjarjet që pasuan refuzimin e Imam Aliut për të njohur Ebu Bekrin si kalif, pas puçit të bërë në Sakife. Siç dihet, atë e shëtitën nëpër rrugë me një litar lidhur për qafe dhe më pas organizuan kundër tij lloj-lloj mizorish dhe komplotesh.) sikur të isha gamile që e tërheqin pas unazës së qepur për hunde! Për Atë Zot, në këtë mënyrë ju rrekeni të më shani, po veç më lavdëroni e kështu ju shkon huq mundimi që bëni për të më përulur, sepse poshtëroni veten. Se s’mund të quhet poshtërim viktimizimi i besimtarit për shkak të së padrejtës, ndërkohë që nuk ushqen dyshime në fenë e tij e nuk gjenden boshllëqe në besimin e tij të patundur. Në fakt, ky argument u drejtohet të tjerëve, jo juve; por jua them juve për aq sa mendoj se ju përshtatet. (Sepse edhe Mu’avia, ashtu si të tjerët, mohonte pikërisht të drejtën e tij për të trashëguar Profetin e Shenjtë, të drejtë që Imam Aliut ia kishte njohur vet Zoti e i Dërguari i Tij e për të cilën atij i shkaktuan shumë mundime dhe vuajtje)

 

Dhe hidheni pastaj në qëndrimin tim në lidhje me Uthmanin, e në këtë çështje ju takon një përgjigje, vërtet, për shkak të afërsisë që keni në gjak. Por, pa më thoni njëherë: Cili nga ne ishte më armiqësor ndaj Kalifit e bëri më shumë që ai të vritej? Kush i ofroi ndih-më, e pastaj u detyrua të tërhiqej, sepse vet ai ia prapsi dorën e ndihmës? (Fjala është për qëndrimin që kishte mbajtur Imam Aliu gjatë ngjarjeve që përfunduan me vrasjen e Kalifit të Dytë)

Dhe kë thirri në vend të tij (Imam Aliut.) që ta ndihmonte, por që, në vend që ta ndihmonte, ia ktheu shpinën e ia ndolli vdekjen më pranë, duke pritur që fati ta vinte poshtë? (Fjala është për rolin që luajti Mu’avia në ngjarjen e vrasjes së Kalifit të Dytë. )

Jo, jo, për Atë Zot! “Zoti i njeh ngatërrestarët midis jush dhe ata që i ftojnë vëllezërit e tyre të hidhen në anën e tyre e që vetë përfshihen fare pak në luftë.” (Kur’ani, 33:18).

 

Nuk kam ndërmend t’i tërheq qortimet që u kam bërë disa prej reformave të tij; sepse, nëse këshilla e kërkesa ime e mirë për t’iu përmbajtur rrugës së drejtë ishte mëkat, ndodh shumë shpesh që ai që fajësohet të dalë i pamëkatë e ta shkarkojë ba-rrën e tij mbi shpinën e këshilluesit (II) të tij: “Unë nuk dua t’ju kundërvihem në çfarë jua kam ndaluar vetë; dua vetëm të përmirësoj atë që mundem; dhe udhëzimi im është vetëm te Zoti. Vetëm te Ai mbështetem e vetëm Atij i drejtohem.” (Kur’ani, 11:88).

 

Më shkruani se vetëm shpatën keni për mua e për pasuesit e mi. O Mu’avie ...! Kjo e bën të qeshë edhe një njeri tepër të zymtë e të trishtuar. Keni parë ndonjëherë pasardhës të Abdul Muttalibit, që t’i vidhen betejës dhe t’i frikësohen shpatës? Prisni! Së shpejti do niset vetë Hamali (III) ta kërkojë e dërrmojë me shpat’ e zjarr atë që e sfidoi.

 

Prisni, sepse ai që ju e kërkoni do t’ju kërkojë vet së shpejti, dhe ai që mendoni se është tepër larg, do t’ju jetë pranë. S’do vonojë shumë e unë do nxitoj për tek ju me një forcë muhaxhirësh e ensarësh dhe me të tjerë që i ndjekin në virtyt. Numri i tyre do të jetë tepër i madh, aq sa çdo gjë do mbulohet nën pluhurin e këmbëve të tyre. Do mbajnë veshur qefinët e tyre të vdekjes dhe s’do duan gjë tjetër më shumë, sesa të takohen me Zotin. E ndër ta do të jenë edhe bijtë e atyre që luftuan në Bedër. Në duar do t’u vringëllojnë të njëjtat shpata Hashemite, tehet e të cilave i njihni tashmë nga plagët që i kanë bërë vëllait tuaj, dajos tuaj, gjyshit tuaj dhe farefisit tuaj. Ato nuk janë as tani “...shumë larg të padrejtëve.” (Kur’ani, 11:83).

 

............................................

(I) Ky shkrim i Imam Aliut i përgjigjet letrës që Mu’avia i dërgoi në Kufa me anë të Ebu Imran Bahelit dhe përmban shpjegime ndaj disa çështjeve që ngriheshin në një letër të tij të mëparshme, të dërguar me anë të Ebu Muslim Khulanit.

Në letrën e Ebu Imranit, Mu’avia përshkruante ngjarjet e dërgimit të Profetit dhe ngjitjen e tij në pozicionin e lajmëtarit, duke shkruar në një mënyrë të atillë, sikur kjo të ishte një çështje e panjohur ose e keqkuptuar nga Imam Aliu dhe sikur ky të ndiente nevojën që dikush tjetër ta informonte e t’i tregonte për të. Kjo është njësoj sikur një i huaj të të vizatojë planin e shtëpisë tënde për të udhëzuar njerëzit e familjes tënde, me pretendimin se mund të të tregojë ca gjëra që për ty janë të stërnjohura. Ja pse Imam Aliu e krahason Mu’avien me njeriun që çon hurma në Haxhar, qytet ky tepër i njohur për prodhimin e hurmave.

 

Thënia lidhur me Haxharin u referohet atyre që përpiqen t’u tregojnë të tjerëve gjëra që ata i njohin shumë më mirë. Historia që ndodhet në bazë të saj është kjo: Një burrë nga Haxhari, i cili është një qytet pranë Bahreinit, kishte shkuar në Basra për punë tregtie. Pasi kishte përfunduar shitjen e mallrave që kishte sjellur me vete, filloi të studionte tregun për të blerë të tjera, por nuk gjeti gjë më të lirë sesa hurmat, prandaj vendosi të blinte hurma. Po kur e solli ngarkesën e tyre në Haxhar, bollëku dhe lirësia e hurmave të atyshme nuk i la mundësi tjetër, veçse t’i ruante të tijat në magazinë, për t’i shitur në një moment më të përshtatshëm, kur çmimi të ngrihej ca. Por çmimi vazhdonte të ulej nga dita në ditë, kurse hurmat e tij u kalbën e prej tyre s’mbeti gjë tjetër, veç bërthamave.

 

Pas tregimit se si Profeti erdhi tek Profetësia, Mu’avia rreshtonte nderet dhe meritat e të tre kalifëve të parë sipas pikëpamjes së tij. Lidhur me këtë ai shkruante:

Më i shquari midis bashkëluftëtarëve dhe me rangun më të lartë në sytë e të gjithë muslimanëve ishte Kalifi i Parë, që i mblodhi të gjithë besimtarët nën një flamur, zhduku përçarjen midis tyre dhe luftoi ata që kishin harruar Islamin. Pas tij ishte Kalifi i Dytë, që korri fitore, themeloi qytete dhe përgjunji të pafetë. Pastaj vinte Kalifi i Tretë, që ishte viktimë e dhunës dhe e padrejtësisë. Ai përhapi në çdo vend fenë e fjalën e Zotit.

(Siffin, el-Minkari, ff. 86-87; el-Ikd ul-ferid, Ibn Abd Rabbih, vol. 4, ff. 334-335; Sherh Nehxhul Belaga, Ibn Ebi’l-Hadid, vol. 15, f. 186).

 

Qëllimi i Mu’avies me këtë lojë notash shurdhe ishte të lëndonte sedrën e Imam Aliut dhe ta detyronte të humbiste kontrollin mbi veten, që pastaj të lëshonte nga goja ose pena fjalë të atilla, që do mund t’i fyenin kalifët, në mënyrë që më pas të mund të  nxiste kundër tij me anën e tyre irakenët dhe sirianët. Ai kishte kohë që ushqente mendjet e këtyre njerëzve me shpifjen, sikur ishte Imam Aliu ai që e kishte nxitur popullin kundër Uthmanit, që kishte vrarë Talhain e Zubeirin, që kishte nxjerrë Aishen nga shtëpia e saj, dhe që kishte derdhur gjakun e mijëra e mijëra muslimanëve.

 

Duke mos qenë të njohur me faktet autentike, njerëzve u ishte mbushur mendja për vërtetësinë e këtyre deklaratave të pabazuara; megjithatë, që ta fuqizonte edhe më shumë frontin e kundërshtimit, Mu’avia nuk i reshti kurrë makinacionet që vet besimtarët të bindeshin se Imam Aliu nuk i njihte arritjet e tre kalifëve para tij e se kishte armiqësi e keqdashje ndaj tyre. Ai planifikonte ta arrinte këtë gjë duke e bërë publike përgjigjen e Imam Aliut, për të kthyer në anën e tij popullin e Irakut, një pjesë e mirë e të cilit ishte tepër e ndjeshme ndaj vanitetit, luksit e pompozitetit të kalifëve të mëparshëm.

Por Imam Aliu e kuptoi qëllimin e tij dhe ia lidhi gjuhën me një përgjigje të tillë, që ai s’guxoi t’ia tregonte njeriu. Në të Imam Aliu qartësonte pozicionin e ulët të Mu’avies, duke iu referuar armiqësisë së tij kundrejt Islamit dhe pranimit të Islamit nën detyrimin e dhunës. Në këtë përgjigje, ai e këshillonte që të qëndronte brenda kufizimeve të tij, duke i kujtuar se nuk i takonte atij të fiksonte shkallë meritash e rangjesh midis muhaxhirëve. Sido që të ishte puna, ata mbeteshin të gjithë shumë më të lartë se ai, përderisa kishin përparësinë e të qenit pjesëmarrës në Hixhret, ndërkohë që vet Mu’avia nuk kishte as lidhjen më të largët me ta, sepse, në fakt, kishte qenë një nga ata, të cilëve u ishte kursyer jeta ditën që ra Meka.

Sipas Imam Aliut, kjo e bënte pozicionin e Mu’avies në lidhje me këtë çështje të ngjashëm me atë të një shigjete të thyer, që është futur midis shigjetave të vërteta, të gatshme për t’u përdorur; shprehje kjo, që përdoret për njerëz që mburren me meritat e personave, me të cilët s’i lidh gjë. Për sa i përket pohimit të tij se ‘filani e filani është më i madh në merita’, Imam Aliu nënvizon se ky ishte një opinion personal i Mu’avies, që nuk kishte as lidhjen më të vogël me të vërtetën, nëpërmjet shprehjes ‘për mendimin tuaj’, e cila përdoret në referim ndaj një pohimi fals ose jo realist.

 

Pasi hedh poshtë këtë pretendim lidhur me meritat, Imam Aliu u referohet cilësive dhe meritave të fisit Hashemit, që tregojnë qartë shkallën e lartë të arritjeve të pjesëtarëve të tij. Është e vërtetë që njerëzit që morën pjesë në xhihad përkrah Profetit dhe që ranë dëshmorë, arritën pozicione tepër të larta, por meritën që i ra në pjesë Hamzait, për shkak të veprës së tij të lartë, nuk e ka arritur njeri tjetër. Profeti e quajti me emrin ‘Më i Madhi i Martirëve’ dhe tha për të katërmbëdhjetë lutje funerale, gjatë të cilave numri i tekbireve arriti në shtatëdhjetë. Po kështu, shumë luftëtarë humbën duart në beteja të ndryshme. Për shembull, në betejën e Bedrit mbeti pa duar Habib bin Jasafi dhe Mu’adh bin Xhebeli, në betejën e Uhudit Amr bin Xhemuh Seleme dhe Ubejdullah bin Abku; por kur u prenë duart e Xha’fer bin Ebu Talibit në betejën e Moutas, Profeti e bëri të famshëm, duke e quajtur ‘Fluturuesi për në Parajsë’ dhe ‘i pajisuri me dy flatra’.(Et-tajar, në Arabisht)

 

Pasi tregon arritjet e veçanta të fisit Hashemit, Imam Aliu u referohet edhe arritjeve të tij vetjake, me të cilat janë mbushur plot historitë e traditat dhe të cilat s’njollosen dot me dyshime e mosbesim. Kështu për shembull, muhadithë të shquar si Ahmed ibn Hanbeli (780-855 A.D.), Ahmed ibn Ali en-Nesa’iu (830-915 A.D.) e të tjerë shprehen kështu lidhur me këtë çështje:

 

 Në fakt, numri i haditheve që tregohen nga burime të besueshme për meritat e Ali bin Ebu Talibit, është më i madh se për çdo sahab tjetër të Profetit.

(el-Mustedrek, el-Hakim, vol. 3, f. 107; el-Isti’ab, Ibn Abd ul-Berr, vol. 3, f. 1115; Tabakat ul-hanabilah, vol. 1, f. 319; el-Kamil fi Tarikh, Ibn ul-Athir, vol. 3, f. 399; Tahdhib ul-tahdhib, Ibn Haxher el-Askalani, vol. 7, f. 339; Fet’h ul-bari, Ibn Haxher el-Askalani, vol. 7, f. 57).

 

Tipar i veçantë ndër të gjitha tiparet e shquara të Ehl-i Beitit, është ai që Imam Aliu e ka përshkruar me këto fjalë: “Ne jemi marrësit e drejtpërdrejtë të bekimeve të Zotit, kurse të tjerët i marrin favoret prej nesh”. Ky është ai dallim thelbësor e suprem, të cilin nuk mund ta arrijë as personaliteti më i lartë e ndaj të cilit çdo gjë tjetër duket e vogël dhe e mjerë. Duke njohur madhështinë e magjinë e kësaj shprehjeje, Ibn Ebi’l-Hadidi shkruan:

 

Imam Aliu synon të thotë se ata (Ehl-i Beiti; Ehl-i Beitin.) nuk janë nën detyrimin e ndonjë personi, sepse Zoti ua ka dhënë drejtpërdrejt bekimet e Tij, e sepse nuk ka ndërmjetës midis tyre dhe Zotit; ndërsa gjithë njerëzit e tjerë janë nën detyrimin dhe mbrojtjen e tyre, gjë që i bën ata ndërmjetës midis Zotit dhe njerëzve të tjerë. Ky është një pozicion vërtet i lartë. Kuptimi i tij i dukshëm jepet nga kjo fjali, kurse kuptimi i thelbit të tij është që anëtarët e Ehl-i Beitit janë shërbëtorët e Zotit, kurse të tjerët janë vartësit e drejtpërdrejtë të tyre.

(Sherh Nehxhul Belaga, Ibn Ebi’l-Hadid, vol. 15, f. 194).

 

Pra, meqenëse këta njerëz janë pranuesit e parë të mirësisë së Zotit dhe burimi i mirësive për pjesën tjetër të njerëzve, asnjë nga këta të fundit nuk mund të merret e të vihet krah tyre. Askush nuk mund të quhet i barabarti i tyre, vetëm pse pati kontakte shoqërore me ta, le më ata që ishin në opozitë të drejtpërdrejtë me arritjet e tiparet e tyre e që e kishin praktikë të zakonshme kundërshtimin e të vërtetës e të së drejtës. Imam Aliu ia përplas në sy Mu’avies të dyja këto realitete dhe i thotë:

Profeti ishte prej nesh, kurse babai juaj, Ebu Sufiani, ishte kundërshtari më i madh i tij. Hamzai ishte prej nesh dhe Profeti i dha titullin ‘Luani i Zotit’, kurse gjyshi juaj nga nëna, Utbe bin Rebije, ndihej krenar pse ishte ‘Luani i të betuarve’ kundër Profetit.

 

Në betejën e Bedrit u ndeshën ballë për ballë Hamzai dhe Utbe bin Rebije. Hamzai tha:

“Unë jam Hamzai, biri i Abdul Muttalibit; unë jam Luani i Zotit dhe Luani i Profetit të Tij”.

Kurse Utbe tha: “Unë jam Luani i të Betuarve”.

 

Në një version tjetër është regjistruar fjala ‘Esadul Ahlaf ’ në kuptimin ‘kryetar i palëve të lidhura në aleancë’. Në këtë rast të dytë, kjo shprehje do t’i referohej epokës kur fisi i Abd Munafit filloi të luante një rol të shquar midis fiseve arabe dhe pretendoi t’i merrte fisit të Abd-i Darit ofiqet që lidheshin me Qa’ben, duke ia hequr këtë privilegj. Për t’ia arritur këtij qëllimi, fisi Abd Munafi u lidh me fiset Esad bin Abdil Uza, Tajim, Zuhre dhe Harith, duke bërë me ta një marrëveshje. Kryetarët e secilit fis i zhytën duart në ujë trëndafili, për të treguar lartësinë e frymës së kësaj marrëveshjeje, dhe u betuan se do ta ndihmonin njëri-tjetrin. Për këtë arsye, këto fise u quajtën ‘Fiset e betuara për një marrëveshje të lartë’.

Nga ana tjetër fiset e Abd-i Darit, Makhzumit, Sahmit dhe Adit u betuan, edhe ato, që t’i rezistonin fisit të Abd Munafit e aleatëve të tyre. Këto fise u quajtën thjesht ‘Aleatët’ dhe Utbe u vetëquajt ‘Kryetar i palëve aleate’. Disa komentues i kanë marrë fjalët ‘Esadul Ahlaf ’ sikur kanë parasysh Ebu Sufianin, sepse ai bëri që disa fise të lidhnin besë kundër Profetit në Betejën e Hendekut, kurse disa komentatorë nënkuptojnë me to Esad bin Abdil-Uzen. Por ky interpretim i fundit nuk qëndron, sepse në këtë rast adresimi i bëhet Mu’avies dhe një interpretim i tillë nuk do ta përligjte dot qëllimin e tij për të goditur Imam Aliun, meqenëse fisi i Abd Munafit ishte vetëm njëra nga palët e kësaj aleance.

 

Pastaj Imam Aliu thotë se midis tyre janë prijësit e rinisë së Parajsës, duke iu referuar shprehjes së Profetit se ‘Hasani dhe Huseini janë prijësit e rinisë së Xhennetit’, ndërsa fëmijët e anës tjetër janë të Skëterrës, duke iu referuar bijve të Utbe Ibn Ebi Muitit, për të cilin Profeti ka thënë:

“Për ju dhe bijtë tuaj është Skëterra”.

Pastaj Imam Aliu kujton që midis tyre është Fatime Zehraja - ‘më e para e të gjitha grave të botës’, kurse në anën tjetër është ‘Mbartësja e Druve’, që i referohet Ummi Xhemilesë, bijës së Harbit, gruas së Ebu Lehebit. Kjo grua e kishte zakon të shtronte driza në rrugën nga do kalonte Profeti. Së bashku me Ebu Lehebin, ajo është përmendur në Kur’an me këto fjalë:

“Iu thafshin të dy duart Ebu Lehebit e vet ai mbaroftë me gjithëçka. S’do t’i vlejë dot pasuria, as çfarë fitoi. Së shpejti do të digjet në zjarrin flakërues; ndërsa e shoq-ja, që mbartte dru e ferra, do ketë për qafe një kapistër nga fije palme.” (Kur’ani, 111:1-5).

.....................................................................................................................

(II) Kjo do të thotë që personi që shkon tepër larg në këshillimin e të tjerëve, gjykohet se duhet të ketë pasur qëllime të tija personale, përderisa ka ngulmuar në këtë mënyrë, ndonëse këshilla e tij mund të ketë patur qëllim të sinqertë dhe në të mund të mos ketë patur qëllime të mbrapshta. Kjo thënie përdoret si proverb pikërisht në rrethana të tilla, po thënia e plotë është si më poshtë:

 

 Ai që jep këshillë, shumë herë prej saj ka vuar,

e dhe këshill’n e tij shumë

herë ia kan’ dyshuar

 

 

 (III) Ky varg është i Hamal bin Bedrit. Kupleti i plotë është:

 

Prit dhe pak, sa të dalë në mejdan Hamali, prit, e shihja vdekjes kosën,

tek shndrit ndërsa kosit!

 

Historia që ndodhet në bazë të tij është e tillë: Malik bin Zuheiri e kërcënoi Hamalin me luftë, dhe ky iu përgjigj me këtë kuplet. Pastaj e sulmoi Malikun dhe e vrau. Kur vëllai i Malikut e pa këtë gjë, vrau për hakmarrje Hamalin e vëllain e tij, Hudheifen. Kjo ngjarje pasqyrohet në kupletin tjetër, që vijon:

 

Hamalin e Bedrit e vrava, dhe zemrën time ngushëllova,

e preu shpata ime Hudheifen, e

prej saj krejt u qetësova.

 

 

29. Letër

Popullit të Basras

 

Mosmarrëveshjet, grindjet dhe armiqësia që ekzistojnë në gjirin tuaj s’janë më të fshehta për asnjeri. Unë i fala keqbërësit midis jush dhe s’e lashë shpatën time të binte mbi ata që ia mbathën. Dhe i pranova të gjithë njerëzit tuaj, që më erdhën. Po qe se ju shtyjnë ta prishni marrëveshjen që keni me mua dhe ide rrënimtare e absurde ju nxitin të hidheni kundër meje, atëhere mbani vesh:

Unë i kam të gatshëm kuajt dhe i mbaj të shaluara devetë e barrës. Në qoftë se më detyroni të marshoj kundër jush, do t’ju bie në një mënyrë të atillë, saqë vetë beteja e Bedrit të duket lojë fëmijësh para saj. E prapë, s’do ta harroj pozitën e lartë të njerëzve tuaj të bindur dhe të drejtën e shtetasve të sinqertë, e nuk do t’i ngatërroj të pafajshmit me fajtorët dhe besëmbaj-tësit me besëthyerësit.

 

 

30. Letër

Mu’avies

 

Kijeni frikë Zotin nga barrët që keni marrë mbi vete dhe gjeni në to (Sepse jo të gjitha ato janë të drejta të sundimtarit. Në radhë të parë, ato janë të drejta të Zotit, që Ai i vë në duart e sundimtarit e që duhen përmbushur përmes tij) të drejtën që ju takon vërtet e përqendrohuni në kuptimin e asaj, për të cilën s’do mund të përligjeni dot duke thënë se nuk e dinit. Sepse shtigjet e bindjes dëftohen nga shenja të dukshme, udhë të ndriçuara dhe të drejta e qëllime të përcaktuara qartë.

Të lartët ecin drejt tyre e të ulëtit u largohen. Ai që u kthen shpinën, shmanget nga e drejta e ecën me tahmin, si i shastisur, e Zoti ia heq mirësinë e Tij dhe e godit me ndëshkimin e Tij. Prandaj, ruhuni nga vetja. Zoti jua ka rrëfyer tashmë rrugën që duhet ndjekur dhe pikën ku duhen ngjitur arritjet personale. Kurse ju nxitoni drejt cakut të humbjes dhe pozicionit të armikut të fesë. Egoja ju shtyn drejt së keqes, ju fut në udhë të gabuar, ju çon në shkatërrim dhe ju ka ngritur barrikadë mbi rrugën drejt së vërtetës.

 

 

31. Amanet

Rrugës së kthimit nga Siffini, Imam Aliu fushoi në Hazirin, ku shkruajti këto porosi për Imam Hasanin (I)

 

Nga babai, që do të vdesë së shpejti, që i njeh kotësitë e jetës, prandaj dhe s’e përfill, që u qëndroi prapësive e mizorive të saj, që i kupton të ligat e botës, që sot jeton në një banesë me të vdekshëm e që nesër do duhet t’i lerë pas - për të birin, që pasionohet për gjëra që nuk arrihen lehtë,(Dëshirat rinore për ta çuar këtë botë në rrugë më të sigurta dhe në mënyra më të mira të të jetuarit, dëshira që nuk është e lehtë të realizohen në kuadrin e saj) që ecën rrugës që përshkoi kushdo që vdiq, që është viktimë e lëngatave, që pengohet në hallet e jetës, që është nishan i vuajtjeve e në kthetrat e kësaj bote dhe në dilemë për iluzionet, mashtrimin, dyfaqësinë e tradhtinë e saj, që është peng i ambicjeve të tij dhe i burgosur i mortjes, i kredhur në dete hidhërimi, fqinj me bashkëvuajtës, pré e mjerimit, rob i nepsit dhe pasardhës i një të ndjeri:

Kështu pra, duhet të dish se ajo që kam nxënë nga kjo botë, që sot më kthen krahët, nga sulmi i shfrenuar i kohës dhe nga afrimi i botës tjetër, janë mjaft për të më ndaluar që të mendoj përtej vetes e ta kem mendjen tek njeri tjetër. Intelekti më shpëtoi e më ruajti nga ambicjet vetëm kur pashë hallet e mia e i lashë mënjanë telashet e të tjerëve. Pas kësaj, m’i qartësoi punët e mia dhe më futi në gjëra serioze, ku dredhirat mund t’i bëhen vetëm vetes e ku e vërteta nxihet me të pavërtetë. E pra, ti je për mua pjesë e vetes sime, dhe kur të shoh, ndiej sikur shoh veten time, aq sa po të të ndodhë gjë, do jetë sikur të më ketë ndodhur mua, dhe po të të vijë vdekja, do të jetë sikur të më ketë  ardhur mua. Prandaj punët e tua më janë po aq të rëndësishme sa të miat, prandaj, pra, po të shkruaj këtë buqetë këshillash, ku të mundesh të kërkosh e marrësh ndihmë sa herë që të duhet, pavarësisht nëse jam në këtë jetë apo jam larguar prej saj.

 

O biri im, të këshilloj të kesh frikë nga Zoti, t’u përmbahesh udhëzimeve të Tij, ta mbushësh zemrën me kujtimin e Tij dhe të kapesh pas shpresës prej Tij. Asnjë lidhje nuk është më e besueshme se ajo midis teje dhe Zotit, nëse vendos të mbërthehesh pas saj e të mos shqitesh më soje. Gjallëroje zemrën përmes predikimit, ndryje duke hequr dorë nga ambicjet, brumose me energji e besim të patundur, ndriçoje me mençuri, bëje të përunjur me kujtimin e vdekjes, jepi besim në jetën e përjetshme, hapi sytë ndaj fatkeqësive të kësaj bote, mbaje nën ankthin e pushtetit të kohës dhe nën barrën mizore të ditëve e netëve, kujtoi ç’i ra mbi kokë kujt jetoi përpara teje, ballafaqoje me përvojat e njerëzve të brezave që ikën, bridhe në qytetet e tyre të rrënuara e në mbetjet e tyre dhe pyet, pastaj, ç’bënë e ç’gjëra lanë prapa dhe ku kanë shkuar e ku janë vendosur. Dhe do mësosh se u larguan nga miqtë e tani qëndrojnë mbyllur në vetmi. Edhe ti do bëhesh së shpejti një ndër ta, prandaj puno për vendin ku do rrish në të ardhmen, dhe mos e shit për këtë botë jetën tënde të pavdekshme.

 

Hiq dorë nga diskutimi për atë që s’di dhe nga të folurit për atë që s’ka të bëjë me ty; qëndroi larg vragës, që bën të dyshosh se çon në udhë pa krye, sepse ndalimi i lëvizjes kur druhesh mos futesh në qorrsokak, është më i mirë se vazhdimi i saj kuturú. Kërko nga të tjerët të bëjnë mirë, se kështu do jesh vetë bërës i së mirës. Përmbai të tjerët nga e keqja me veprimin dhe të folurin tënd dhe shmangu sa më shumë prej nxitësve të saj. Lufto në rrugën e Zotit si është e hijshme të luftosh, e mos u spraps nga punët e Tij pse të fyejnë ata që shajnë. Rreziko vetëm për hir të së drejtës, sa herë të jetë nevoja. Futu në brendësi të ligjit të fesë. Mësoje veten me durimin e vështirësive, sepse tipari më i mirë i karakterit është durimi në çështjet e së drejtës. Besoja veten Zotit në të gjitha ç’bën, se kështu i besohesh një strehe të sigurtë e një mbrojtësi të fuqishëm. Kërko vetëm nga Zoti, se Ai ka pushtet për dhënien dhe mosdhënien. Lypi të mirën sa më shumë të mundesh. Kuptoje këshillën time e mos ik prej saj, se thënia më e mirë është ajo që sjell të mirë. Dije që s’ka gjë të mirë tek dija që nuk sjell dobi; e nëse s’del dobi nga një dije, mësimi i saj s’është më i përligjur.

 

Biri im! Tani që mbërrita këtë moshë e vura re si më rritet dobësia, nxitova tek amaneti im për ty, duke rënduar në ca çështje delikate, që të mos   më marrë vdekja përpara se të të them ç’kam në zemër, apo nga frika se mos më cenohet edhe mendja si më është cenuar trupi, apo edhe nga droja që kam, se mos të mundin pasionet e tundimet e kësaj bote e të bëjnë kokëfortë, si mushka. Sepse zemra e një rioshi është si toka e pambjellë ndonjëherë e mund të pranojë çdo farë që i hidhet. Pra, duhet ngutur të të formoj si duhet, përpara se zemra të të forcohet e mendja të të mpikset, që të mund të bëhesh gati për të pranuar me intelektin tënd përfundimet e përvojës së të tjerëve, duke shmangur përjetimin e tyre. Se kështu, do mund të kursesh mundimin e të kërkuarit e vështirësitë e të eksperimentuarit. Përmes tij do njohësh atë që ne provuam e do kesh të qarta gjëra që mund të na kenë shpëtuar edhe neve.

 

Oh, fëmija im! Ndonëse s’jetova sa ata që ikën para meje nga kjo botë, e kam munduar shumë mendjen për jetët e punët e tyre kur endesha trojeve të rrënuara, të mbetura pas tyre. Dhe, ndërsa njihja fatet e tyre, ndjehesha si të kisha jetuar me të gjithë, që nga i pari tek i fundit, e sikur isha njësoj me ta; ishte koha kur fitova aftësinë për të shquar të ligën nga mirësia dhe të dëmshmen nga dobia.

 

Kështu që zgjodha më të vlefshmet e këtyre gjërave, duke qëmtuar për ty përvojat e mira e duke sprapsur nga ti përvojat e këqija. I ndieja problemet e tua siç duhet t’i ndiejë çdo at i dhembshur, që përpiqet për ushtrimin e të birit; prandaj dhe m’u duk e udhës ta bëja këtë gjë kur të arrije një moshë më të rritur, zemër të pastër e qëllime të ndershme, e kur të hidhje hapat e para në mejdanin e kësaj bote. Këtë mendoja si kohën më të mirë për të të futur në botën e Librit të Zotit të Madhërishëm e të Gjithëpushtetshëm e në shpjegimin e interpretimin e tij, të ligjeve të Islamit e porosive të tij, dhe të çështjeve të ligjshme e çështjeve të paligjshme të tij. Kjo më dukej se ishte ajo që kishe ti nevojë. Pastaj më zuri frika se mos e humbje mendjen, siç e humbën shumë të tjerë për shkak të pasioneve dhe opinioneve të ndryshme. Prandaj dhe s’mendova gjatë për trishtimin që mund të të sillte droja ime, sepse ishte më mirë që ta bëja pozitën tënde të fortë e jo ta lija në një gjendje të pasigurtë, që mund të të flakte në rrënim. Kështu, ta shkrova këtë amanet me shpresën se Zoti do të të ndihmojë për shkak të ndershmërisë tënde, dhe do të të udhëzojë për shkak të vendosmërisë tënde.

 

Dije o fëmija im: Ajo që dua më shumë të zbatosh nga këto porosi është t’i trem-besh Zotit, ta kufizosh veten te gjërat që Ai t’i ka bërë të detyruara dhe të ecësh nën shembullin e etërve e të parëve të tu si dhe të njerëzve të virtytshëm të familjes tënde; sepse ata s’u zhgënjyen ngaqë  panë për vete atë që do të shohësh edhe ti, e ngaqë bënë për fatet e tyre atë që do të bësh edhe ti. Urtësia i mësoi t’u shtrohen detyrimeve që i pranuan me dëshirë e t’u largohen gjërave që nuk u këshillohen. Po qe se zemra nuk t’i pranon dot këto pa marrë dije si ata, (Përmes pësimit, jo përmes mësimit) drejtoje vëmendjen në kuptimin dhe mësimin e gjërave, e jo në ngritjen e dyshimeve apo në lojëra fjalësh.

 

Dhe kur të provosh t’i futesh kësaj pune, më parë kërkoi Zotit ndihmë, që të të japë aftësi e të të mbajë larg gjërave që ngjallin dyshim dhe futin në qorrsokak. Shikoi çfarë të kam shpjeguar këtu, si të jesh siguruar që zemrën e ke të pastër e të përvuajtur e që mendimet të janë pjekur e përqendruar vetëm në të; e nëse s’ia ke dalë të fitosh sigurinë që dëshiron të kesh në vrojtim e gjykim, dije se nuk do bësh më këmbë përpara, si ajo deveja qorre, e nuk do shohësh më dritë, ndërkohë që besimtarit s’i lejohet t’u futet me tahmín udhëve të errëta, as të bjerë në pështjellim. Prandaj është më mirë që këtë gjë ta shmangësh.

 

Vlerësoma këshillën, fëmia im, dhe dëgjomë: Ai Që është mjeshtri i vdekjes, është dhe mjeshtri i jetës, Ai Që mund të krijojë, mund dhe të rrënojë, Ai Që shkatërron, edhe përtërin, dhe Ai Që sjell lëngatë, mund dhe ta kurojë. Kjo botë vazhdon punën që i ka caktuar Zoti, duke joshur me kënaqësitë e saj, duke futur në sprovat e saj, duke matur meritat për shpërblim e shpagim në Ditën e Gjykimit dhe duke bërë gjithfarë gjërash të tjera, që Ai dëshiron dhe që ne nuk i dimë. Nëse nuk e kupton këtë këshillë, fajin e ka padituria, sepse ti u linde i paditur kur u linde, dhe dijet i merr veç më vonë. Ka shumë çështje, për të cilat je i paditur e në të cilat vështrimi yt endet pa marrë vesh gjë, ngaqë s’di ku t’i qëndrosh sytë e tu. Por vjen një çast dhe shikon e kupton. Prandaj mbërthehu fort pas Atij, Që të krijoi, të ushqeu e të dha aftësi e mend. Adhurimi yt duhet të jetë për Atë, etja jote duhet të jetë për Atë dhe frikën t’ia kesh vetëm Atij.

 

Dije, o fëmija im: Askush nuk mori lajme nga Zoti si Profeti i Shenjtë, i cili duhet parë si lajmëtar e prijës i çlirimit. Sigurisht, sado që të përpiqesh, ti s’mund ta fitosh aftësinë time për të parë thelbin e gjërave që lidhen me të mirën tënde. Dije, biri im: Po të kishte patur Zoti partner, do kishin ardhur tek ti edhe lajmëtarë të tij e ti do kishe parë shenjat e autoritetit e të pushtetit të tij e do t’ia njihje veprat e cilësitë. Por Zoti është veç Një, siç e përshkruan Ai  Vetë Veten. Askush s’mund të pretendojë gjë në Autoritetin e Tij. Ai vjen nga përjetësia dhe mbetet në përjetësi. Ai është përpara të gjitha gjërave, pa patur ndonjë fillim. Ai do të mbetet pas të gjitha gjërave, pa patur ndonjë mbarim. Ai është tepër i madh, që të rroket nga zemra e syri.

 

Kur t’i kesh pranuar këto, bëj siç duhet të bëjë ai që e ka tashmë vetëdijën për po-zitën e tij të ulët, për mungesat e tij në autoritet, për paaftësinë e tij që sa vjen e rritet, dhe për nevojën e tij të madhe për Zotin; vepro duke iu përmbajtur bindjes ndaj Tij, frikës nga ndëshkimi i Tij dhe drojes nga zemërimi i Tij. Ai s’të urdhëron, veçse drejt virtytit, dhe nuk të përmban, veçse nga e liga.

 

O fëmija im! Unë të kam njoftuar tashmë për botën, për natyrën e saj tekanjoze dhe për shkrehjen e saj e kalimin e saj nëpër faza të ndryshme; të kam njoftuar dhe për botën tjetër e për gjërat që u jepen njerëzve të saj. Të kam treguar për të rrëfenja të urta, në mënyrë që të nxirrje mësim prej tyre e të veproje në pajtim me të. Përvoja e njerëzve që e kanë njohur këtë botë është si e udhëtarëve, të cilët, të vuajtur nga vendet e goditura prej thatësirës, janë nisur drejt një vendi të gjelbër, plot fusha me prodhim të bollshëm. E dinë që do t’u duhet të durojnë mundimet e rrugës, ndarjen nga të afërmit që s’i ndjekin dot, të papriturat e udhëtimit dhe ushqimin e pashëndetshëm, deri sa të arrijnë vendin ku ka bollëk e ku do të ngrenë ngulimin e tyre të ri. Ky vend i bën të mos ndiejnë dhembje nga gjithë ç’vuajtën e të mos i shohin si mundim i shkuar dëm. Asgjë nuk duan më shumë, se atë që i shpie më pranë qëllimit të tyre e që i çon më afër atdheut të tyre të ri. Në krahasim me të, përvoja e të mashtruarve nga kjo botë është si e njerëzve që ndodheshin në një vend të gjelbëruar, por u velën prej tij e u nisën në kërkim të një vendi të thatë, ku shiu s’njihet fare. Vështirë të ketë për ta gjë më pa kuptim e të urryer, sesa lënia e vendit ku ishin për të mbërritur në një tjetër, ku shohin papritur se nuk i pret gjë e mirë, po vetëm mundime e tortura.

 

O bir, bëje veten masë të marrëdhënies me të tjerët. Duaj për të tjerët atë që do për vete dhe urré për të tjerët atë që urren për vete. Mos u trego i padrejtë me të tjerët, përderisa s’të pëlqen të të bëjnë padrejtësi. Bëju mirë të tjerëve, meqë pëlqen të të bëjnë mirë. Quaj të keqe për vete atë që gjykon të keqe tek të tjerët. Pranoju të tjerëve trajtimin që do doje të të pranonin. Mos fol për gjëra që nuk i di, edhe në ditsh për to sado pak. Mos u thuaj të tjerëve atë që s’të pëlqen të ta thonë.

 

 Mëso që adhurimi i vetvetes varfëron veprimin e mpin intelektin. Prandaj shto përpjekjen për një jetë harmonioze (Ku aspektet e ndryshme të saj janë në raportet e duhura dhe ku mungon çdo lloj kompleksi e vaniteti.) e të denjë, dhe mos e ngushto dorën për të bërë pasuri për të tjerët pas teje. Dhe kur sheh se je në udhë të drejtë e arrin çfarë dëshiron, përuliu Zotit sa më shumë të mundesh. (Kur Zoti të jep udhëheqje të drejtë për të arritur diçka të dëshirueshme, nuk duhet krenuar me suksesin e arritur, por duhet dëftuar përulje e nënshtrim ndaj Tij dhe të mbahet parasysh që ky sukses i detyrohet Mëshirës dhe Bekimit të Tij.)

 

Dije se ke përpara udhë të gjatë e të vështirë e s’mund të mos shkosh nëpër të. Mblidhi zahirétë që do të të duhen, (Në fund të udhëtimit, kur të arrish në Ditën e Gjyqit të Fundit.) mbaje barrën (E mëkateve) të lehtë dhe kurseja shpinës ngarkesën tej fuqive, (Me detyra e përgjegjësira që janë jashtë fuqive të tua e që ti nuk mund t’i përmbushësh dot ndershmërisht, apo me peshën e mëkatave të një jete luksoze e të kredhur në vese.) që të mos i bësh vetes dëm. E kur të shohësh njerëz të mjerë, kujtohu që mund të t’i mbartin zahirétë e të t’i kthejnë prapë Ditën e Gjykimit. Shikoje këtë rast si fat të mirë e jepu sa më shumë që t’i mbartin ata për ty e ta kesh më lehtë kur nevojtari të jesh ti. Nëse gjen që duan borxh në ditët e begatisë, mos ngurro po jepua, se do ta kthejnë Ditën e Mjerimit.

 

Kjo rrugë do kalojë përmes një grope të frikshme, (Varri.)  ku njeriu më pak i ngarkuar e ka më lehtë se ai me barrë të rëndë. Ai që mezi lëviz në të e ka më pisk se ai që lëviz shpejt. Stacionet e fundit të kësaj rruge të pashmangshme janë Parajsa dhe Skëterra. Prandaj, shih vendin para se të zbresësh, e bëje gati para se të ngrihesh nga kjo sofër, (Para se të ikësh nga kjo botë) sepse pas vdekjes s’ka më përgatitje, as kthim mbrapsht në këtë botë.

 

Dhe mbaj mend: Ai Që zotëron thesaret e qiejve e të tokës, ta ka dhënë lejen që t’i lutesh dhe ta ka premtuar pranimin e lutjes. Ai ka urdhëruar t’ia kërkosh Bekimin, që të mundë të të bekojë, dhe t’ia kërkosh Mëshirën, që të mundë të të mëshirojë. Ai nuk ka vendosur ndonjë pengesë midis teje e Vetes, që do mund të të veçonte prej Atij. Ai s’të kërkon të futësh ndërmjetësues midis vetes dhe Atij. Në qoftë se ti gabon, Ai s’ta ka ndaluar të pendohesh. Ai s’nxiton në të ndëshkuar. Ai s’e poshtëron të penduarin as kur meriton të poshtërohet. Ai s’është i kursyer në pranimin e pendesës. Ai s’të merr me dhunë në pyetje për mëkatet që ke bërë. Ai s’të zhgënjen me Mëshirën e Tij, po prapë: Qëndrimi larg mëkatit është për Të virtyt. Ai numëron ‘një’ çdonjërin mëkat tënd, dhe numëron ‘dhjetë’ çdonjërin virtyt tënd.

 

Ai ta mban hapur portën e pendesës dhe ta dëgjon thirrjen, sa herë që i flet. Ai e di ç’i pëshpërit, sa herë i pëshpërit. Thuaja nevojat e tua, zbuloje veten përpara Tij, qaja hallet vetëm Atij, kërkoja Atij largimin e brengës, lypja Atij ndihmën për punët e tua dhe lutju mëshirës së Tij për thesaret që s’ka fuqi të t’i japë tjetërkush e që janë vetëm jetëgjatësia, shëndeti i trupit dhe bollëku i mjeteve të jetesës. Sepse t’i ka dhënë në duar çelësat e tyre, kur të ka treguar si t’ia kërkosh.

 

Pra, vetëm lutju, se lutja do t’i hapë dyert e thesareve të Tij sa herë që të duash. Mëshira e Tij do të të vijë si krua ujëshumë në ditë thatësire e zije. Mos u zhgënje, nëse vonohet pranimi i saj, se lutja miratohet në pajtim me përmasën dhe natyrën e vërtetë të qëllimit tënd. Herë-herë vonohet, që lutësit t’i jepet më shumë e që i duruari (Pa u dekurajuar, duke përballuar vuajtjet e mundimet, duke u kënaqur me dhuratat e vogla të Tij e pa marrë shkas prej tyre për të braktisur apo dobësuar sadopak besimin ndaj Tij.) të shpresojë për më mirë. Ndodh të kërkosh diçka e të mos jepet, e kjo - se do të të jepet diçka më e mirë në vend të saj; po mund të humbasësh dhe diçka tjetër, që të të jepet një e mirë e vërtetë. Sepse ka raste kur kërkohen gjëra që e rrënojnë fenë tënde, po të të jepen. (Rrjedhimisht mosdhënia e tyre është, edhe ajo, një bekim i Tij, përndryshe pasojë e saj do mund të ishte dënimi i përjetshëm)

Prandaj, ji i matur kur kërkon, lutu për gjëra me vlera të përjetshme e që s’ta shtojnë barrën mbi shpinë. Se pushtetin e pasurinë s’mund t’i kesh me vete përjetë e të jetosh vetëm për to.

 

Dije, o bir, që je krijuar për botën tjetër, jo për këtë botë; për t’u shkatërruar, jo për të vazhduar; për të vdekur, jo për të jetuar. Ndodhesh në një vend që s’është i yti e në një shtëpi ku vetëm sa bëhen plaçkat gati, për t’u nisur drejt një tjetre. Vdekja të ndjek këmba-këmbës, por s’i fshihesh e largohesh, as i shpëton dot, sado të duash ti. Ajo do të të gjejë e mbërthejë. Prandaj, ruaju mos të rrëmben në gjendje mëkati, edhe pse mund të duash të pendohesh, sepse s’e bën më dot një gjë të tillë me atë (Vdekjen) mes teje e pendesës. Kjo do të ishte shkatërrim për ty.

 

Biri im, kujtoje shpesh vdekjen dhe vendin ku do duhet të shkosh befas për shkak të saj. Përgjoje çastin kur do të vijë, që të të gjejë të përgatitur e të mos kapesh papandehur e të zihesh në befasi. Hap sytë e mos u gënje nga ata që zbukurojnë joshjet e kësaj bote e nguten drejt tyre me nxitim. Zoti të ka paralajmëruar, po dhe vetë bota të ka njohur me karakterin vdekëtar të saj dhe t’i ka rrëfyer të gjitha të këqijat e saj.

 

Ata që jepen pas saj bëhen si qentë që i hakërrehen njëri-tjetrit e si shtazët grabitqare, që gllabërojnë njëra-tjetrën. Më i forti prej tyre kapërdin më të dobëtin dhe më i madhi midis tyre shkel me këmbë më të voglin. Disa janë si dema të lidhur e disa si dema të palidhur, por që të gjithë e kanë humbur mendjen dhe u futen rrugëve që nuk i njohin; janë veç tufa egërsirash, që enden të harbuara nëpër këtë botë të ashpër.

(Pa dyshim, kjo është tabloja më besnike e shoqërisë ku kemi arritur, në sajë të shkeljes së normave që Zoti na kërkon t’u përmbahemi. Vështirë është të gjesh në kohën e sotme kopé qensh më të zhurmshme sesa kopeja njerëzore, që përdor për mpirjen e trurit e të vetëdijes së saj mjete të tilla si gazetat, revistat, kanalet televizive, takimet, konferencat e shoqatat, nga të cilat janë fare pak ato që sjellin vlera të vërteta e që i drejtohen pozitivisht mendimit njerëzor. Si rezultat, sot është gjëja më e zakonshme të takosh njerëz që flasin kundër njerëzve, shoqata e parti që drejtohen kundër njëra-tjetrës, kombe që urrejnë njëri-tjetrin, shtete që zhvillojnë luftë të ftohtë e të nxehtë kundër njëri-tjetrit dhe qeveri kundër të qeverisurve e të qeverisur kundër qeverive. Dhe kështu, është krijuar një kaos i tillë, në të cilin nuk dëgjon dot asnjë gjë të arsyeshme. E sa për egërsinë e këtyre qenieve të shtazëruara, mjafton të kujtojmë luftërat që janë bërë e bëhen vetëm kohët e fundit, për t’u bindur që njeriu ka arritur majat e kanibalizmit.)

Nuk ka bari që t’i përmbajë, as çoban që t’i çojë në kullotë. Bota i futi në shtigje të verbra e ua mbylli sytë ndaj simboleve të udhërrëfimit. Si pasojë, janë hutuar nga nanurisjet e joshjet e saj dhe janë zhytur e mbytur në qejfet e saj. E quajtën të mirë, por ajo i trajtoi si lodra të saj. Luajtën me të, edhe ata, po harruan çfarë ndodhej përtej saj.

 

Por nata tretet herët apo vonë. (Kështu që të vërtetat bëhen të dukshme e të qarta për të gjithë) Vjen koha që udhëtarët të ngrihen nga tryeza e kësaj bote e të nisen për atje, ku duhet të sosin. Dije, o bir: Kushdo që është në karrocën ku janë mprehur dita dhe nata, do mbartet prej tyre, edhe pse mund t’i duket se qëndron në vend; të gjithë janë në rrugë, edhe ata që rrinë në një vend e që kanë ndalur për pushim.

 

Të jesh i sigurtë, mor bir, se s’mund ta përmbushësh çdo dëshirë e s’mund të shkosh përtej jetës që të është caktuar. Do ecësh në gjurmët e të ikurve para teje, prandaj të jesh i matur në dëshirë e i përmbajtur në kërkesë, sepse ndodh shpeshherë që kërkimi të shpjerë në humbje. Jo çdo kërkues e merr çfarë kërkon, por asnjë nuk ka mbetur i shpërfillur, në se ka kërkuar maturisht. Mbaje veten mbi çdo gjë të ulët, edhe pse mund të ta sjellë qëllimin më afër, ndryshe s’do ta kesh më respektin që ke patur për vetveten.

 

Mos u bëj skllav i të tjerëve, se Zoti të ka bërë të lirë. Nuk ka të mirë tek e mira që është arritur përmes së keqes. Nuk ka të mirë në komoditetin që është fituar përmes stresit dhe poshtërimit. Hap sytë, biri im, ruhu nga kthetrat e ftohta të kopracisë e ethet përvëluese të lakmisë, sepse gufojnë nga burimet e rrënimit, të dyja. Nëse ia del të mos ketë të pasur (Që të jenë mirëbërësit e tu.) mes teje dhe Zotit, ashtu bëj. Sido që të jetë, do ta gjesh ç’është ndarë për ty e do ta marrësh pjesën tënde. Pak gjë që vjen drejtpërdrejt nga Zoti, është më e hairtë se shumë gjë që vjen nga duart e krijesave të Tij, (Kontribute si Zekati apo Sadakaja e të tjera, që Zoti u kërkon besimtarëve të pasur për të ndihmuar vëllezërit e tyre të varfër) megjithëse edhe ajo buron nga Zoti.

 

Është më lehtë të ndreqësh dëmin e heshtjes, se të mbyllësh plagën e fjalës. A s’të ka rënë në sy që përmbajtja e një ene ruhet më mirë, po t’ia mbash kapakun mbyllur? Ta ruash atë që ke tashmë në duar, është më mirë se ta shtosh duke kërkuar nga të tjerët. Helmi i varfërisë është më i ëmbël se lypja njerëzisë. Puna e mundimshme, por e ndershme, është më e mirë se pasuritë e jetës në vese. Njeriu është roja më e mirë e sekreteve të tij. Shpesh njeriu rropatet për gjëra që i sjellin dëm. Ai që flet shumë, flet gjepura. Kushdo që e vret mendjen shumë, arrin të shikojë e kuptojë. Shoqërohu me njerëz të virtytit, se kështu bëhesh një prej tyre. Mos rri me njerëz të vesit, se kështu mbrohesh prej tyre. Ushqimi më i keq është ai që është i paligjshëm. Padrejtësia ndaj të dobtit është padrejtësia më e urryer.

 

Aty ku butësia nuk është e përshtatshme, butësi e vërtetë bëhet ashpërsia. Shpesh sëmur kurimi dhe kuron sëmundja. Ndodh që kush s’të do, të të japë këshillë të mirë, siç ndodh që të të mashtrojë ai që të do. Mos u mbështet në shpresa të kota, sepse shpresa e kotë është kamje për idiotë. Ruajtja e përvojës prodhon mençuri. Përvoja më e mirë është ajo që të jep mësimin më të mirë. Shfrytëzoje shansin e rastin e përshtatshëm, përpara se të të kthejë shpinën e të shndërrohet në pendim. Jo çdo kërkues arrin sukses. Asnjë nga ata që e lanë këtë botë, s’është rikthyer më. Kush humbet zahiretë e mbledh të këqija në këtë botë, do të fitojë rrënimin Ditën e Gykimit. Çdo gjë sjell pas saj pasojën e saj. Ajo që të është caktuar, do të të vijë sado që të vonohet. Tregtia e ka rrezikun pjesë. Fitimi i vogël sjell shpesh dobi më të madhe se fitimet e mëdha. Asgjë e mirë s’të vjen nga një ndihmës i paditur, as nga një mik që ka për ty dyshime. Lëshoi pé botës (Trajtoi me butësi e mirësi njerëzit, mbi të cilët ke pushtet dhe autoritet) sa kohë e ke nën kontroll. Mos rreziko duke shpresuar më shumë nga ç’pritet realisht. Mos e lejo pasionin e armiqësisë të të bëjë rob të saj. Hap sytë nga lajkatari, se të trajton si budalla.

 

Sillu me tët vëlla duke ia shfaqur ti respektin e vëllazërisë me të, kur ai e shpërfill; që ti t’i afrohesh, kur të të largohet e të jesh ti i mirë me të; që kur ai të ngushtojë dorën, (Të mos japë, të tregohet shumë i kursyer) ta lirosh ti për të; që kur të të rrijë ftohtë ai, të shkosh ti pas tij; që kur të sillet me ty ashpër, të sillesh ti i butë; që kur të gabojë ai ndaj teje, t’ia shohësh shfajësimin si do doje të ta shihte ai, sikur të ishte pronari yt. Por kujdesu, që kjo të mos bëhet vend e pa vend e të mos bësh kështu me njerëz të poshtër, që nuk e meritojnë. Mos e prano armikun e mikut tënd si mik, sepse kjo të bën armik të mikut tënd. Jepi vëllait këshillë të vërtetë, le të jetë e ëmbël a e hidhur. Gëlltite zemërimin si gllënjkën që ta jep në fund ëmbëlsinë më të madhe e shijen më të këndshme. Ji i butë me atë që të sillet ashpër, se shumë shpejt do sillet butë dhe vet ai me ty, në dashtë Zoti. Trajtoje armikun me fisnikëri, sepse kjo është më e shijshmja e të dyja fitoreve që mund të korrësh mbi të. (Fitorja morale, që qëndron në dëshmimin e një grade më të lartë shpirtërore, se ajo e armikun tënd (që për më tepër mund të çojë në zbutjen e armiqësisë së tij ose në procese të tjera çtensionimi), si dhe fitorja fizike apo ushtarake mbi të.)

 

Nëse të duhet të ndahesh nga një mik, lër për të një vend bosh në zemër, se mund të kujtohet një ditë e të rikthehet. Nëse dikush ka mendim të mirë për ty, jepi prova që s’është i gabuar. Mos e neverit interesin e tët vëllai duke keqpërdorur afërsinë tënde me të, sepse s’do jetë më yt vëlla, në se s’ia përfill interesin. Mos ji i ashpër e i paduruar me njerëzit e familjes. Mos i shko pas atij që të largohet. Mos e lër tët’ vëlla të këmbëngulë në shpërfilljen e vëllazërisë më shumë sesa ti në respektimin e saj, prandaj kaloja duke i bërë mirë për të keqen që të bën. Mos u trondit shumë nga padrejtësia që të bëhet, se ajo është në dëm të të padrejtit, ndërkohë që ty të sjell dobi. Nuk mund t’ia shpërblesh me ligësi atij që të ofron mirësi.

 

Dije biri im, që mjetet e jetesës janë dy llojesh: Ato që i kërkon ti vetë, dhe ato që të kërkojnë e të vijnë vetiu, edhe pa bërë përpjekje. Sa mizore është të përgjunjesh kur je në nevojë, e i pashpirt kur je në bollëk! Zgjidh nga kjo botë vetëm gjërat që janë stoli për banesën tënde të përhershme. Nëse duhet  qarë ajo që të del duarsh, duhet uluritur për ato që ende s’i ke. (Vlerat e pavdekshme)

Nxirr mësim për atë që nuk të ka ndodhur akoma, nga gjërat që kanë ndodhur tashmë, sepse ngjarjet i ngjajnë gjithmonë njëra-tjetrës. Mos ji si ata, që mësimin e kërkojnë tek pësimi, jo tek këshilla. I urti mëson nga përvojat, jo duke vuar, si shtaza.

 

Sprapse nga vetja sulmin e tërbuar të brengave me vendosmërinë e durimit dhe pastërtinë e besimit. Kush heq dorë nga maturia, bie në teprim. Shoku yt është si njeriu yt. Mik është ai, miqësinë e të cilit e dëshmon edhe vet munges’ e tij. Pasioni është ortak i vuajtjes. Shpesh më të afërmit janë më të largët se të largmit, dhe shpesh më të largmit janë më të afërt se të afërmit. I huaj është ai që nuk ka asnjë mik. Kush shkel të Drejtën, ia ngushton shtigjet (Që i shërbejnë në botën tjetër) vetes. Kush i qëndron pozicionit të tij ka në kontroll ekuilibrin e tij. Ndërmjetësi më i besuar është ai që ti vë midis vetes e Zotit. Kush nuk pyet për interesin tënd, është armiku yt. Kur lakmia shpie në rrënim, privimi është shpëtim. Nuk duhet hetuar çdo dobësi. Jo çdo mundësi të kthehet përsëri.

 

Ndodh që njeriu me sy e mend ta humbasë fillin, e i verbri t’ia dalë mbanë. Vonoje të keqen, se ta nxitosh s’është problem. Shpërfille afrinë me të paditurin për hir të afërisë me të diturin. Kush e sheh të sigurtë këtë botë, do shijojë pabesinë e saj, kush e gjykon si të lartë, do poshtërohet prej saj. Jo çdo shigjetë e nisur përfundon në shenjë. Ndryshon autoriteti, ndryshon edhe koha. Njihe njeriun, me të cilin do udhëtosh ose bësh fqinjësi. Ruhu nga fjalët që të bëjnë qesharak, qoftë dhe kur thua fjalët e një tjetri.

 

Mos u këshillo me gratë, sepse e kanë të dobët logjikën dhe të lëkundur vendosmërinë. Mbuloua sytë me vel, se rreptësia e tij i kthen mbrapsht shikimet e pacipa. Nuk është keq dalja e tyre jashtë, por lënia e tyre në shoqëri me njerëz me nam të keq. Në ia dalç të mos njohin mashkull tjetër, ashtu bëj. Lejou vetëm punë që lidhen me vet ato, jo punë të tjera. Femra është lule, jo lulishtare. Prandaj: Mos i jep vëmendje për gjëra përtej saj, mos e nxit të të ndërmjetësojë me të tjerët, dhe mos i shfaq dyshime pa vend, sepse kjo e fut në rrugë të keqe çdo grua të pastër e të mirë.

 

Caktoi punën e tij secilit ndihmës tënd, që të dish pse dhe kujt t’i kërkosh llogari. Kështu nuk do mund t’ia lënë punën njëri-tjetrit. Respektoje farefisin, sepse ai i ka flatrat, me të cilat mund të fluturosh, ai është origjina, tek e cila mund të rikthehesh, dhe ai është krahu, me të cilin mund të sulmosh. Vure fenë tënde e veten tënde në duart e Zotit e lutju të të japë më të mirën e të mirave, si për tani, në këtë jetë, dhe për të ardhmen, në përtejjetë. E kjo i vë vulën çdo gjëje.

............................

(I) Ibn Mejthemi (vol. 5, f. 2) ka cituar Xha’fer bin Babawejh el-Kumin, i cili thotë se Imam Aliu e ka shkruar këtë letër me këshilla për Muhammed bin Hanefien, kurse Alame Sejjid Raziu është i mendimit se ajo i adresohet Imam Hasanit. E vërteta është që Imam Aliu ka shkruar për Ibn ul-Hanefien një letër tjetër me këshilla, ku përfshihet dhe një pjesë e testamentit të shkruar për Imam Hasanin (Keshf ul-mahaxheh, Ibn Tawus, ff. 157-159; el-Bihar, vol. 77, ff. 196-198).

Por kushdo që të jetë i adresuari, Imam Hasani apo Muhammed bin Hanefie, ky manifest i Imam Aliut është mësim që udhëheq për veprim. Përmes tij mund të hapen rrugët e suksesit e të arritjeve dhe përmes tijë cilt mund të futet në rrugën e mbarë karvani i hallakatur i njerëzimit. Ai përmban principet që rregullojnë punët e kësaj bote dhe të botës tjetër e që krijojnë sensin e moralit e përmirësojnë gjendjen ekonomike e shoqërore, pa patur model tjetër përkrah në asnjë nga veprat e dijetarëve e të filozofëve. Të vërtetat që predikohen në të i kujtojnë njerëzimit mësime që ai i ka harruar, gjallërojnë linjat e vdekura të veprimtarive shoqërore dhe ngrejnë lart nivelet e moralit.

 

32. Letër

Mu’avies

 

Ju rrënuat një grup të madh njerëzish, duke i mashtruar e futur në gabim e duke i flakur në humbëtirën e shkretëtirës tuaj, ku janë në terr e troshiten andej-këndej nëpër dunat e dyshimeve. Si rezultat, ata s’janë më në rrugën e drejtë, po janë kthyer në të shkuarën. Të gjithë bënë pas, veç atyre të urtëve që u larguan nga ju, me të kuptuar se i kishit futur në ves e mëkat e shmangur nga udh’ e mesme, e që u rikthyen tek Zotit, larg autoritetit tuaj. Prandaj, o Mu’avie, kini frikë nga Zoti dhe braktiseni Shejtanin, se s’do shkojë gjatë e kjo botë do ndahet prej jush. Atëhere do mbeteni vetëm, ballë për ballë me botën tjetër. 

 

 

33. Letër

Kasëm bin Abbasit, Governatorit të Mekës

 

Informatori im në Perëndim më shkruan (I)  se nga Siria janë nisur për Haxhxh në Mekë disa zemërshuar, syverbuar e veshëshurdhuar, disa njerëz që e ngatërrojnë të drejtën me të shtrembërën, u binden njerëzve për mosbindje të Zotit, e që ia mjelin gjinjtë kësaj bote me duart e fesë dhe i blejnë qejfet e saj me shpërfillje të virtytit e përkushtimit ndaj Zotit.

Të mirën e arrin vetëm kush punon për të. Askush s’shpërblehet me të keqe,(Shpërblimi dhe ndëshkimi Hyjnor jepen për vepra të mira e të këqija, përkatësisht)

përveç atij që e bën. Prandaj, sillu me zgjuarsi, dashamirësi, pjekuri e maturi në detyrën që ke, duke iu bindur eprorit tënd e dhënë prova besnikërie ndaj Imamit tënd. Shmangiu veprimit që kërkon shpjegime. Mos u bëj euforik kur të ecin punët mbarë, e mos e humb mendjen kur e ke pisk.

..............................

(I) Mu’avia dërgoi në Mekë një numër personash të maskuar si pelegrinë, me qëllim që të krijonin pasiguri në atmosferën paqësore të vendit. Detyra e tyre ishte që, nën petkun e përkushtimit e të drojes nga Zoti, të përhapnin shpifje midis njerëzve të thjeshtë, për t’i bindur se Ali ibn Ebi Talibi kishte nxitur popullin kundër Uthmanit e kishte arritur ta vriste, më në fund. Në këtë mënyrë, ata duhej ta bënin Imam Aliun përgjegjës për vrasjen e Kalifit të Tretë e ta ngrinin popullin kundër tij, për ta futur pastaj në vathën e Mu’avies. Detyra tjetër e tyre ishte propaganda rreth ‘madhështisë’ së karakterit e ‘përsosmërisë’ së sjelljeve të Mu’avies, duke përhapur histori false për bujarinë e pakufishme të tij. Kur mësoi për këto përgatitje të Mu’avies nga njerëzit që kishte me detyrë pranë tij, Imam Aliu i shkroi Kasëmit një letër, me të cilën e porosiste t’i mbante nën kontroll të rreptë lëvizjet e tyre dhe të pengohej çdo përpjekje e tyre për të nxitur trazira.

 

 

 34. Letër

Muhammed bin Ebu Bekrit

 

Imam Aliu ia shkroi këtë letër kur mori vesh se Muhammed bin Ebu Bekri ishte prekur nga zëvendësimi i tij në postin e governatorit të Egjiptit me Malik el-Eshterin; ndërkohë Maliku kishte vdekur gjatë rrugës për në Egjipt. Mora vesh se je mërzitur që caktova el-Eshterin në vend tënd, po unë s’e bëra këtë ngaqë ke ndonjë të metë apo që të të bëja më veprues; pas largimit nga ai post, do të të kisha vënë në një vend tjetër, që për ty do ishte më

pak kërkonjës dhe më shumë tërheqës.

Njeriu që bëra governator të Egjiptit ishte besniku im, armiku i betuar i kundërshtarëve tanë; Zoti pastë mëshirë për të, se tashmë i ka mbaruar ditët që kishte dhe është pjekur me vdekjen. Unë jam i kënaqur me të. Edhe Zoti i dhëntë kënaqësinë e Tij e ia shtoftë shpërblimin e Tij. Tani bëhu ti gati për t’i pritur armiqtë, duke vepruar me urtësi e në pajtim me rrethanat. Përgatitu të luftosh gjithë ata që të luftojnë e t’u bësh thirrje të kthehen në udhën e Zotit. Dhe kërkoje shumë ndihmën e Tij. Në dashtë Zoti, do të të ndihmojë në problemet që ke dhe do të të japë mbështetje kundër të keqes që po të vjen.

 

 

35. Letër

Abdullah ibn Abbasit, pasi u vra Muhammed bin Ebu Bekri

 

Kështu pra, Egjipti humbi dhe Muhammed bin Ebu Bekri ra dëshmor, Zoti e mëshiroftë dhe e shpërbleftë. E kisha bir besnik, punëtor të madh, shpatë të mprehtë të Islamit dhe bastion të mbrojtjes së tij. U kisha dërguar lajm njerëzve të mi (Governatorëve të disa provincave dhe popullit të Kufas) t’i shkonin për ndihmë dhe t’i bashkoheshin përpara se të ndodhte kjo gjëmë. U nisa urdhra disa herë me radhë, haptasi e fshehtasi; disa iu përgjigjën thirrjes e u nisën, ndonëse me gjysmë zemre.

Të tjerët nxorën shfajësime të paqena e pati nga ata që e braktisën dhe e lanë në baltë. Zoti ma shëroftë këtë plagë që më hapën e më shpëtoftë sa më shpejt nga shërbimet e njerëzve të tillë të pabesë e të pavlerë. Sepse, për Allah, po të mos kërkoja martirizim në ndeshje me armikun e të mos e kisha bërë veten gati për vdekjen, nuk do kisha dashur të rrija me ta as edhe një ditë të vetme ballë për ballë me armikun.

 

 

36. Letër

Për të vëllain, Akil bin Ebi Talibin, (I) në përgjigje të letrës që ky i dërgonte lidhur me ushtrinë që kishte nisur Imam Aliu në mbrojtje të Mekës:

 

Unë kisha nisur drejt tij një ushtri të madhe muslimanësh. Kur e mori vesh, ua mbathi këmbëve dhe s’i vajti më mendja për plaçkitje e masakër. Njerëzit tanë mundën ta zënë në të perënduar të diellit, por përpjekja s’arriti të kthehej dot në ndeshje të vërtetë dhe zgjati vetëm një copë herë të vogël. Pas rreth një ore armiku u tërhoq i raskapitur, sikur e kishte marrë njeri zvarrë për zverku, aq sa vetëm fryma e fundit i kishte mbetur. Dhe ashtu u largua, në pështjellim e shthurje të plotë. Leri Kurejshët (Në letrën e tij Akili i shkruante Imam Aliut se kurejshët nuk i shërbenin Islamit në mënyrë të sinqertë dhe se shfaqnin prirje armiqësore ndaj tij) në qafëthyerjen e tyre drejt të paudhit, në vrapin e tyre drejt përçarjes e në ngutjen e tyre drejt rrënimit. Janë bërë bashkë të luftojnë kundër meje, siç ishin bërë bashkë dikur në luftën kundër të Dërguarit të Zotit. Zoti i Madh i ndëshkoftë për mëkatet e për këtë trajtim që më bëjnë. Ata s’e respektuan fisin tim dhe s’ma dhanë vendin që më kish lënë i biri i sime mëje.

(Fjala është për Profetin e Shenjtë. Siç dihet prindërit e Profetit të Shenjtë vdiqën qysh kur ky ishte fëmijë, prandaj ai u përkujdes, edukua e ushqye nga Fatime bint Esedi, nëna e Imam Aliut. Ajo ishte gruaja e Ebu Talibit, ungjit të Profetit të Shenjtë, si e tillë ishte edhe xhaxhesha e tij. Pasi e birësoi Profetin e Shenjtë si djalë të saj, ajo e deshi, mëkoi e rriti me aq dashuri, saqë ai nuk e ndjeu kurrë mungesën e prindëve të tij, kurse vetë ajo harroi që kishte dhe fëmijë të saj. Lidhjet midis tyre ishin të njëjta me ato të një nëne me birin e saj. Profeti i Shenjtë e thërriste ‘nënë’ dhe e trajtoi si të tillë gjatë gjithë jetës së saj)

 

Sa për shqetësimin që ke, nëse do luftoj deri në vdekje, kurrë s’do ta pushoj luftën kundër atyre që e quajnë rebelimin të ligjshëm. Turmat e njerëzve rreth meje s’më japin fuqi, por as largim’ i tyre s’më bën të ndihem vetëm. Mos e shko nëpër mend që yt vëlla do tulatet e frikësohet tani që është braktisur dhe dezertuar, apo që do përulet e gjunjëzohet përpara së keqes, apo që do t’ia japë kafshëheqësit frerët, që t’ia zgjedhë ai rrugën, apo që do lejojë t’i hedhin një samar mbi shpinë, për t’ia shaluar më kollaj. Sepse është si ai që këndon ai poeti i Beni Selimëve:

 

Në do ta dish, i ç‘lloji është ky brumi im, dije se jam i fortë, se e përball fatin tim; s’më tremb asgjë -

hasmi të mos gëzohet, s’më squll asgjë - miku të mos helmohet

 

........................

(I) Pas arbitrimit, Mu’avia nisi një fushatë vrasjesh e shkretimesh. Ai dërgoi një forcë prej katër mijë vetash nën komandën e Zehak bin Kejs Fehrit për të sulmuar qytetet e Imam Aliut. Kur mori vesh për këto veprime, Imam Aliu u bëri thirrje banorëve të Kufas për t’u mbrojtur, por ata nxorën lloj-lloj shfajësimesh e nuk reaguan. Më në fund u ngrit Haxhr bin Adi el-Kindiu me një forcë prej katër mijë vetash dhe e ndoqi armikun, deri sa e kapi në Tedmir. Të dy palët patën një varg përleshjesh, pastaj ra errësira dhe Zehaku mori arratinë nën mbulesën e saj. Në atë kohë Akil ibn Ebu Talibi kishte shkuar në Mekë për Umre.

Aty mori vesh se Zehaku kishte shpëtuar gjallë, pasi kishte sulmuar Hiran. Mësoi dhe se populli i Kufas i bënte bisht luftës i frikësuar dhe se gjithë veprimtaritë në qytet ishin ndërprerë. Atëhere i dërgoi një letër Imam Aliut nëpërmjet Ubejd ur-Rahman bin Abid Azadit, me të cilën i ofronte ndihmën e tij. Në përgjigje Imam Aliu shkroi këtë letër, ku ankohej për sjelljen e popullit të Kufas dhe përshkruante arratinë e Zehakut.

 

 

37. Letër

Mu’avie bin Ebu Sufianit

 

Zot i Madh! Sa vendosmërisht jepeni pas pasioneve të shfrenuara, çoroditjes pa kufi, shpërfilljes së fakteve dhe hedhjes poshtë të argumenteve të forta, që Zotit i pëlqejnë e njerëzve u shërbejnë për gjetjen e së drejtës! Sa për stërgjatjen e avazit të vrasësit të Uthmanit (I) , e vërteta është se ju i shkuat në ndihmë vetëm kur kështu ndihmuat vetveten; e vërteta është se ju e braktisët e s’ia dhatë ndihmën në kohën që kishte më shumë nevojë.

Wesselam.

......................................

(I) Pasi u vra Uthmani, Mu’avia nisi të reklamonte me të madhe ndihmës që gjoja i kishte dhënë. Po të gjithë e dinë që, kur Uthmani ishte i rrethuar e i çonte njëra pas tjetrës letra plot alarm, që i kërkonin ndihmë, Mu’avia s’luajti nga vendi një hap të vetëm. Ai kishte nisur drejt Medinës një forcë ushtarake nën komandën e Jezid bin Kasrit, po vetëm sa për sy e faqe, se ajo duhej të priste në luginën Zi Khashed, disa dhjetëra kilometra larg saj.

Më në fund Uthmani u vra e ai u urdhërua të kthehej së bashku me ushtrinë. S’ka dyshim që Mu’avia kishte interes që Uthmani të vritej, që përmes saj e në emër të gjakut të tij të krijohej një trazirë e të pastrohej rruga për t’u ngjitur në postin e kalifit. Ja pse ai nuk e ndihmoi Uthmanin kur ishte i rrethuar dhe as që e mori fare mundimin të kërkonte gjurmët e vrasësve të tij, pasi e konsolidoi pushtetin e tij.

 

 

38. Letër

Popullit të Egjiptit, kur Malik Eshteri u caktua governator i këtij vendi

 

Nga krijesa e Zotit, Aliu, Prijës i Besimtarëve, atyre që u indinjuan për hir të Zotit ngaqë njerëzit nuk u bindën ndaj Tij, ngaqë nuk u përfillën të drejtat  e Tij, dhe ngaqë e keqja lëshoi tërë ushtritë e saj mbi të virtytshmit e perversët, qofshin ata vendas a të huaj, duke bërë që veprimi të mos synonte më drejt së mirës e që e keqja të mos shmangej dot më. Kjo më bën t’ju nis një burrë nga ata që i shërbejnë Zotit, që s’ia lejon gjumin vetes në kohë rreziku, që s’i trembet syri nga armiku në çaste të vështira e që të ligjtë i zhurit më keq se vet zjarri. Quhet Malik bin Harith, nga fisi Mez’hixh.

Dëgjojeni e bindjuni urdhrave të tij, se i shërbejnë të drejtës e se është nga ato shpata të Zotit, tehu i të cilave s’topitet asnjëherë e që s’e falin nishanin kurrë. Nëse ju komandon të marshoni, marshoni, e nëse ju thotë të qëndroni, qëndroni, sepse ai nuk marshon e sulmon, as i çon njerëzit përpara a t’i mbajë në vend, pa marrë urdhër nga unë. Preferova atë për ju, në vend që ta mbaja vetë, (Si komandant të ushtrisë së tij) se e do të mirën tuaj dhe është tmerri e vdekja dhe armiqve tuaj.

 

 

39. Letër

Amr bin Asit

 

Ti ke bërë fé tënden ambicien tokësore të atij, (Mu’avies) të cilit i ka mbirë djallëzia në ballë e nuk ka ç’i bën më asnjë maskë. Mjafton vetëm afërsia me të, për t’i vënë njollë njeriut të ndershëm e për të pështirosur këdo që është në shoqëri të tij. I ecën pas gjurmë më gjurmë dhe i kërkon favore, si hijenë që shkon pas luanit me shpresën mbërthyer në kthetrat e tij, duke pritur mos i bie syresh ndonjë kockë.

Kështu, rrënove ç’të takonte nga kjo botë, pa le më botën tjetër, kur mund ta kishe marrë ç’doje edhe pa shkelur mbi të Drejtën. Në më dhëntë Zoti pushtet mbi fatin e ju të dyve, do t’jua jap hakun e gjithçkaje keni bërë; e nëse shpëtoni e mbijetoni, për ju të dy s’do ketë, veçse të këqija, pas kësaj.

Wesselam.

 

 

40. Letër

Një nëpunësi

 

 

Mësova për ju ca gjëra që s’i kanë pëlqyer fare Zotit, në qofshin të vërteta. Kështu ju keni tradhtuar besimin tuaj dhe nuk i jeni bindur Imamit tuaj.

Më kanë njoftuar se keni shkretuar çdo gjë, duke zhvatur gjithçka që është nën këmbët e tua (Tokat shtetërore.) dhe duke përvetësuar gjithçka që është lënë në duart e tua. (Fondet shtetërore) Më dërgoni një raport për të dyja këto gjëra dhe mbani parasysh që llogaria që i jepet Zotit do të jetë shumë më e mundimshme se ajo që i jepet njeriut.

 

41. Letër

Një nëpunësi

 

(Letra i drejtohet governatorit të një province që u arratis së bashku me thesarin publik. Ai ishte kushëri i Imam Aliut dhe kishte gëzuar besimin e tij të plotë. Disa historianë mendojnë se është fjala për Abdullah ibn Abbasin, i cili ka patur një ngjarje të tillë në marrëdhëniet me Prijësin e Besimtarëve.)

 

Unë të kisha bërë njeriun tim të rëndësishëm, shok udhe në misionin tim. Askënd tjetër nga farefisi s’e shikoja më afër se ti në çështje besnikërie e në përmbushjen dhe përligjien e shpresave të mia. Po kur koha mësyu tët vëlla, armiku i shpalli luftë, besimi i njerëzve u përçudnua dhe ummeti mbeti i dyzuar në udhëkryq, ia ktheve shpinën edhe ti. E braktise, kur e braktisën të tjerët, e le në baltë, kur e lanë të tjerët dhe e tradhtove bashkë me të tjerët. Nuk ndënje krah tët vëllai, nuk e përligje besimin e tij.

Duket se ti s’do që ta fitosh kënaqësinë e Zotit me xhihad e nuk ke patur qëllime (U bashkove me luftërat e Shenjta për të mbledhur pasuri nën maskën e shërbimit ndaj Zotit e fesë Islame, në pritje të rastit për të dezertuar së bashku me pasurinë e muslimanëve)  të mira ndaj Tij; ke luajtur me njerëzit për kënaqësi të kësaj bote e ke pritur vetëm kur të binin në çoroditje, për të zhvatur nga pasuria e tyre. E sapo t’u dha mundësia për të shpërdorur besimin e tyre, dole nga hija ku rrije në pritë me një kërcim grabitqari, duke kafshuar copa pasurishë që ishin caktuar për vejusha e jetimë, siç kafshon ujku një dele të plagosur e të pafuqishme. Pastaj e ngarkove prenë e rrëmbyer për Hixhaz, i kënaqur nga vetja e pa asnjë brerje në ndërgjegje. Sikur po çoje në shtëpi ç’të kish lënë yt atë e jot’ ëmë! Mallkimi i Zotit rëntë mbi këdo që do të keqen e Tij.

 

Zot i Madh! Nuk e beson Ditën e Gjykimit? S’paske frikë nga llogaria që do japësh? O ti, që ndër ne mbaheshe i mençur! Si mund ta gëzosh të ngrënët e të pirët, kur e di që ha e pi atë që s’është marrë në rrugë të ligjshme? Si mund të blesh skllave të reja e gra të veja me para jetimësh, varfanjakësh, besimtarësh e  pjesëmarrësish në xhihad? Vet Zoti i kish ndarë ato para për ta e për të mbrojtur e forcuar qytetet e Tij. Ki frikë nga Zoti dhe ktheua njerëzve gjënë e tyre. Nëse s’vepron kështu e Zoti më jep fuqi mbi fatin tënd, do t’i shfajësohem duke ta këputur jetën me shpatën time, që ti e di mirë se shpie drejt e në Zjarr.

 

Për Atë Zot, edhe sikur vet Hasani e Huseini t’i kishin bërë ato që ke bërë ti atje, s’do kisha pasur pikë mëshire për ta; rrugët tona s’do puqeshin më kurrë, veç po t’i sillja prapë në të drejtë e pasi ta çrrënjosja të keqen e prapësisë së tyre. Të betohem, për Allah! Sikur e gjithë kjo pasuri, që ti e bëre tënden kaq paturpësisht, të më kish rënë në pjesë si haku im i ligjshëm, e unë ta kisha, pra, të drejtën për t’ua lënë fëmijëve të mi, shpirti im s’do mundej të gjente paqe, kurrë. Mblidh veten e mendo për një çast sikur shetitja jote në këtë botë mori fund dhe përfundoi nën dhé të zi: Atë kohë do të të shfaqet gjithë ç’ke bërë e do jesh atje ku mëkatarët ulurijnë: “Medet!”.

Sepse duan të rikthehen, (Në këtë botë) po më kot. Sepse e kanë shpenzuar jetën dhe ka sosur koha kur mund të shpëtonin.Kur’ani, 38:3.

 

 

42. Letër

Umer bin Ebi Seleme el-Mekhzumiut, (Djalë i birësuar i Profetit të Shenjtë që e kish sjellur me vete një nga gratë e tij, Umm Selemeh, Nënë e Besimtarëve.) governator i Imam Aliut në Bahrein, i cili u largua nga ky post dhe u zëvendësua nga Nu’man bin Axhlan ezZurakiu

 

Kam caktuar Nu’man bin Axhlan ez-Zurakiun në Bahrein e të kam hequr nga ky post, por pa u nisur nga ndonjë mendim i keq ndaj teje, as për të të ndëshkuar. Ti e ke drejtuar mirë provincën dhe i ke përmbushur të gjitha detyrat. Kështu pra, eja këtu, tek unë, ku nuk thirre as për t’u dyshuar e qortuar, as për t’u fajësuar e dënuar. Kam plane të marshoj drejt rebelit të Sirisë, me vullnet të Zotit, prandaj dua të jesh dhe ti me mua. Sepse je mes atyre, te të cilët mund të mbështetem në luftë kundër armikut dhe për forcimin e shtyllave të fesë.

 

 

43. Letër

Maskele bin Hubejres, governatorit të Ardashir Khurras (Iran)

 

Më lajmërojnë se i keni shkaktuar Zotit pakënaqësi e i keni dhënë Imamit tuaj shkas të zemërohet, në qofshin të vërteta sa thuhen për ju. Thuhet se po u shpërndani përkrahësve tuaj Arabë e farefisit tuaj paratë e muslimanëve, të cilat janë fituar me heshtat e kuajt e tyre e për të cilat është derdhur gjaku i tyre. Për Atë Zot, Që mbjell e shpërthen farën për ta rritur bimë e Që krijoi qenien e gjallë:

Po qe se kjo është e vërtetë, do uleni shumë në sytë e mi e do humbisni shumë nga fama juaj e mirë. Prandaj mos i trajtoni me shpërfillje detyrimet ndaj Zotit e mos e ndryshoni programin që ju është caktuar të zbatoni, ndryshe do rrënoni fenë e do futeni tek humbësit. Dijeni se muslimanët rreth jush e meje kanë të njëjtat të drejta mbi këto para. Prandaj, t’i dërgoni tek unë, që të shpërndahen përmes meje.

 

 

44. Letër

Ziadit , (Të gjithë e dinin se Ziadi ishte lindur në mëkat. Ai ishte mjaft i zgjuar e orator shumë i zoti. Kalifi i Tretë nuk i dha shumë shanse në fillimet e regjimit të tij, por më vonë e bëri governator. Edhe Imam Aliu e la në atë post, pasi u zgjodh kalif.) birit të një babe të panjohur, kur Imam Aliu u informua se Mu’avia i kishte shkruar për ta gënjyer e lidhur pas vetes si të afërm në gjak.

 

Mësova se Mu’avia të kishte shkruar një letër për të ta mpirë trurin e topitur dhe mprehtësinë. Ruhu prej tij, se është vet Djalli e ai i avitet besimtarit nga çdo anë - ballë për ballë e pas shpine dhe djathtas e majtas, në përpjekje për t’i mposhtur intelektin e për ta mbërthyer pastaj befasisht, kur nuk e ka mendjen fare.

Ka ndodhur në ditët e Umerit që Ebu Sufiani (I) të nxirrte nga goja fjalë të papërgjegjshme e pëshpëritje qëllimliga e djallëzore, që nuk vendosin dot farefisni, as lindin dot të drejtën e trashëgimit. Ai që i merr parasysh, është si ai që shkon në gosti pa qenë i ftuar, apo si pagurja që varet në shalë të kalit. (Pra, me karakter të dobët e të lëkundur)

 

Shënim i Sejjid Raziut:

Kur e lexoi Ziadi këtë letër, tha:

“Për Allah, vetë Ali ibn Ebu Talibi po më jep një provë që ai (Mu’avia) është im vëlla”. Kjo çështje i mbeti ndër mend, deri sa vetë Mu’avia e shpalli vëlla nga i ati. (Pas dhënies së dëshmisë nga ana e Ebu Merjem Salulit në një pritje në oborrin mbretëror të Mu’avies) Shprehja ‘el-waghil’, që përdor Prijësi i Besimtarëve, kupton njeriun që i bashkohet shoqërisë së një tryeze për të pirë, pa qenë pjesëtar i saj. Si rregull, një njeri i tillë dëbohet dhe përçmohet. Kurse fjalët ‘Naut ul-muzebzeb’ nënkuptojnë paguren e drurit apo diçka të ngjashme me të, që lidhet pas shalës së kalit e lëkundet sa andej këtej kur kalorësi nget kafshën për ta nxituar.

.....................

 (I) Në ditët e kalifit Umer, Ziadi ishte dërguar me një mision luftarak në Jemen. Kur u kthye pasi kishte mbaruar punë, iu drejtua me një fjalim një grupi njerëzish ku bënin pjesë Imam Aliu, kalifi Umer, Amr bin Asi dhe Ebu Sufiani. Amrit i bëri shumë përshtypje mprehtësia e tij dhe tha:

“Sa djalë i mirë! Po të kishte qenë kureish, mund të kishte drejtuar gjithë Arabinë nën skeptrin e tij”. Ebu Sufiani ia ktheu: “Ai është kureish dhe unë e di se kush është i ati”. Amr bin Asi e pyeti kush ishte, dhe Ebu Sufiani iu përgjigj: “Jam unë”.

 

Në fakt, kronikat thonë se nëna e Ziadit, Semija, ishte një skllave e re e Harith bin Kildes, gruaja e një skllavi që quhej Ubejd. Ajo bënte jetë të shthurur në lagjen Harrat ulBakije të qytetit Taif, që frekuentohej nga njerëz të degjeneruar e imoralë. Një herë kishte shkuar tek ajo edhe Ebu Sufiani me ndërmjetësinë e Ebu Merjem Salulit. Si rezultat lindi Ziadi. Kur e dëgjoi këtë histori nga Ebu Sufiani, Amri e pyeti pse nuk e kishte shpallur një gjë të tillë. Ebu Sufiani tregoi me gisht kalifin Umer e i tha se kishte frikë prej tij, përndryshe do ta kishte njohur për djalë. E vërteta është se ai s’guxoi kurrë të fliste sa ishte gjallë Umeri.

 

Po kur Mu’avia e ndjeu veten mjaft të fuqishëm, nisi të këmbente letra me Ziadin, sepse kishte nevojë për njerëz të zotë, të zgjuar, dinakë dhe mjeshtër të makinacioneve. Imam Aliu mori informacion për letërkëmbimin e tyre dhe i shkroi Ziadit një letër, me të cilën e paralajmëronte të mos binte në kurthin e Mu’avies. Por kjo i shkonte shumë për shtat karakterit të Ziadit. Ai u hodh në krah të Mu’avies, që e shpalli vëlla dhe e përfshiu në familjen e tij, megjithëse Profeti kishte deklaruar: Fëmija i njihet një bashkëshorti të ligjshëm, ndërsa shkelësi i kurorës martesore meriton vetëm gurë.

 

 

45. Letër

Imam Aliu mori vesh që disa basaritë (Banorë të Basras) e kishin ftuar në një gosti Uthman bin Hunejf el-Ensariun, governatorin e vendit, dhe ky kishte shkuar. Atëhere ai i shkruajti këtë letër:

 

O Ibn Hunejf, (Uthman bin Huneifi ishte një nga bashkëpunëtorët e Imam Aliut që ky e donte dhe e vlerësonte në mënyrë të veçantë. Kjo letër tregon se, sa më afër që ta mbante Imam Aliu një person, aq më rreptësisht i gjykonte veprimet dhe mendimet e tij) mësova se një djalosh nga Basra të paska ftuar në gosti e ti paske shkuar me vrap. Për ty qenkan zgjedhur ushqime lloj-llojesh e ofruar pjatanca të mëdha, mbushur me gjëra delikate. Nuk e kisha menduar kurrë që mund t’i pëlqeje festat e njerëzve që dëbojnë lypësit nga dyert e shtëpive të tyre dhe honepsin vetëm të kamurit. Shikoi mirë kafshatat që kapërdin, mos i prano ato, për të cilat ke dyshim, dhe prano ato, për të cilat je i sigurtë që janë fituar në mënyrë të ligjshme.

 

Kujto që çdo pasues ka një prijës, të cilit i vete pas e i merr dritën e dijes. Mbaj parasysh që Imami yt gëzon nga të mirat e kësaj bote vetëm dy copa veshjesh të vjetruara dhe ha ushqimin e shtetasve të tij varfanjakë. Natyrisht, ti nuk bën dot si unë, po të paktën përkrahëm në përkushtim, përpjekje, ndershmëri e drejtësi, sepse, për Atë Zot, unë nuk kam ruajtur nga kjo botë ndonjë flori, as kam mbledhur male me pasuri apo grumbulluar rroba dhe veshje, përveç këtyre dy çarçafëve të vjetruar.

 

Gjithshka ishte në pronësi tonë nën këtë qiell ka qenë Fedeku, ju e dini. Po disa njerëz patën për të lakmi, e një pjesë tjetër s’pranuan të dëshmonin. Sidoqoftë, Zoti është gjykatësi më i mirë. Me ose pa Fedekun (I) , e di që ky trup imi do t’i shkojë nesër varrit, do shpërbëhet në errësirën e tij dhe nga terri i tij s’do dalë më asnjë lajm; sepse, edhe sikur ta ketë të gjerë hapësirën apo duart e varrmihësit ta kenë bërë të bollshme, do ta ngushtojnë gurët dhe plisat e dheut që do vithisen e ngjishen e mbyllin edhe çarjen më të vogël. Prandaj përpiqem ta mbaj veten në përkushtim të përhershëm, që të kem siguri e paqe në Ditën e Tmerrshme, kur e gjithë bota të përmbyset.

 

Po të dëshiroja, i kam patur mundësitë t’i futesha rrugës së qejfeve të kësaj jete e ta shijoja edhe mjaltin e kulluar, edhe miellin e bluar imët, edhe rrobat e mëndafshta. Por unë i kam në zap pasionet, ambiciet s’më heqin dot për hunde e nepsi nuk mund të më joshë tek gatimet delikate, kur në Hixhaz e Jemame mund të ketë njerëz që e kanë humbur shpresën për një copë bukë e s’kanë në magje një thërrime miell. Mos vallë duhet të rri shtrirë me barkun nginjur, kur rreth meje kërkëllijnë barqet bosh e buzët e zhuritura për ujë përpiqen të njomin njëra-tjetrën? Pse u dashka të vuaj, siç thotë ai poeti,

 

lëngatën e shtriqjes mbi shilte, me barkun mbushur plot,

midis fatkeqëve të uritur, që kot sa qajnë e lëshojnë lot, s

e bukë të hanë nuk kanë,

se nuk gjejnë dot në këtë botë?

 

Si mund të jem ‘Prijës i Besimtarëve’ e të kënaqem që më thërrasin kështu, pa i ndarë me njerëzit vuajtjet e tyre? A s’duhet të jem për ta një shembull e ngushëllim për mjerimet e kësaj jete? Unë nuk jam krijuar që të harrohem pas ushqimeve të mira, si ajo kafsha e lidhur, halli i vetëm i së cilës është tagjia, apo si ajo tjetra që ka merak të saj vetëm të mbllaçitet. Një e tillë veç mbush barkun me ushqim, pa kuptuar fare pse e bën një gjë të tillë. Mos vallë e paskam lirinë që të jem jashtë çdo kontrolli e të lejohem të livadhis i shkujdesur, të hap rrugë drejt së shtrembrës e të endem në shtigjet e çoroditjes, pa patur fare pikësynim?

 

Ka, pa dyshim, që thonë, e unë i di e i dëgjoj si pëshpërisin, se Ibn Ebu Talibi s’ka më fuqi e aftësi për t’i luftuar armiqtë e për t’u bërë ballë trimave, përderisa u mbaka me të tillë ushqim. Harrojnë që më e mira bimë si dru zjarri është ajo që rritet buzë moçalit, me degët e saj të gjelbra, veshur me lëvore të butë, ndërsa shkurret e egra të shkretëtirës janë shumë më rezistente e të forta dhe digjen ngadalë e për kohë më të gjatë. Lidhjet e mia me Profetin janë si ato të një dege me një tjetër e si të kyçit të dorës me llërën. Për Allah, në qoftë se Arabët bëhen bashkë e më hapin luftë, unë nuk do frikem, nuk do largohem nga mejdani e nuk do ngurroj t’i mbërthej për zverku, me ndihmën e Zotit. Sigurisht, është detyra ime të përpiqem ta shpëtoj dheun nga ky njeri i paskrupullt (Mu’avia) e pervers, deri sa të ndahen njëherë e mirë grimcat e baltës nga kokrrat e grurit.

 

Pjesë e së njëjtës letër, në fund të saj:

 

Shporru nga unë, moj botë! Ti e ke kapistrën hedhur për turiri, jo unë. Se unë e kam çliruar veten nga kurthet e tua, kam dalë nga pushteti yt dhe e kam shmangur ecjen nëpër vendet e tua kënetore. Ku janë ata që ke mashtruar me joshjet e tua? Ku janë njerëzit që ke tunduar me stolitë e tua? Të  gjithë janë mbyllur nëpër varre dhe janë fshehur nëpër varreza. Për Atë Zot, po të kishe qenë qenie e prekshme e me trup që mund të ndiejë dhimbje, do të të kisha ndëshkuar, siç ka caktuar Ai, për gjithë ata njerëz që ke futur në rrugë të keqe e i ke djegur në afshin e pasioneve, për gjithë ata popuj që ke hedhur në shkatërrim dhe për gjithë ata sundimtarë, që i ke bërë vegla të rrënimit e pastaj i ke mbyllur në varre, ku s’ka më as ecje përpara, as kthim prapa. Kushdo që hodhi hapa nëpër thepat e humnerat e tua, u gremis në to, kushdo që notoi në dallgët e tua, u mbyt në to; vetëm ata që ditën t’u shmangen kurtheve të tua, morën mbështetje shpirtërore dhe fituan shpëtim.

Kush të njeh e të rri larg, në siguri, nuk thyhet, as mërzitet, edhe sikur punët t’i bëhen të vështira. Bota është për të si ajo dita në perëndim e sipër.

Shporru nga unë, se, për Allah, unë s’të mëgjunjem të më poshtërosh, as e liroj kapistallin që të kam hedhur, që të mundesh ti, pastaj, të më çosh nga të duash. Për Atë Zot, që më jep ymrin e fuqinë për qëllimet e mia, Aliu do ushtrohet në të ushqyer deri sa të kënaqet vetëm me një copë buke e të mjaftohet vetëm me kripën që i jep lezet, e në të adhuruar - deri sa sytë t’i rrjedhin me lotët, si ai kroi që zhduket bashkë me shterjen e ujit.(Në devocion e adhurim të pandërprerë për Zotin dhe me mallin e shpërblimit të premtuar prej Tij)

 

Si mund të mendohet Aliu i kënaqur e me gjithë të mirat përpara, shtrirë e i përgjumuar si lopët që e mbushin barkun drejt e nga lëndinat, e si dhitë që kullosin barin e gjelbër e mbyllen pastaj në vathë?! Iu thafshin sytë, po të katandiset pas kaq vitesh të gjata në gjendjen e asaj kafshës që vetëm ha, mbyllet në strofkë dhe pastaj dremit!

 

I bekuar është kush përmbush detyrimet që ka ndaj Zotit e duron mundimet; kush s’i lejon vetes gjumë për natën, e kur ky e mund, shtrihet për dheu me llërët e tij në vend të jastëkut; kush s’i mbyll dot sytë nga frika e Ditës së Gjykimit; kush e mban trupin përherë jashtë shtresave e buzët në pëshpërimë të heshtur të kujtimit të Tij, si dhe kush i fshin mëkatet me anë të lutjeve të pareshtura për ndjesë. “Ata janë nga an’ e Zotit. Dhe dijeni, se vetëm ata nga an’ e Zotit do fitojnë.” (Kur’ani, 58:22). Prandaj o Ibn Hunejf, ki frikë nga Zoti e kënaqu me bukën tënde, që të mund t’i ikësh Ferrit.

 

.............................

(I) Fedeku është një vend pjellor e i gjelbëruar pranë Medinës. Ai u përkiste hebrenjve, të cilët ia dorëzuan Profetit në bazë të traktatit të paqes që lidhën midis tyre në vitin 7 A.H. pas rënies së Kajberit, kur hebrenjtë e kuptuan fuqinë e vërtetë të muslimanëve dhe hoqën dorë nga kundërshtimi i mëtejshëm i tyre. Në vlerësim të faljes që akordoi Profeti për të gjithë ata që kërkuan mbrojtjen e tij, hebrenjtë i dërguan një mesazh paqeje, në të cilin propozonin t’i lëshonin Fedekun në shkëmbim të garancive që territoret e tyre nuk do të ktheheshin në fusha beteje. Profeti e pranoi këtë kërkesë dhe shpalli amnisti për ta. Kjo tokë u bë pronë e tij personale, pa asnjë pjesëtar tjetër; në fakt, s’mund të kishte të tillë, se muslimanët kanë pjesë vetëm në pronat e fituara me xhihad, si pré lufte. Prona e fituar pa xhihad quhet ‘fej’, të drejtën e pronësisë mbi të e ka vetëm Profeti dhe nuk lejohet që në të të ketë pjesë njeri tjetër.

 

Lidhur me këtë, Zoti thotë:

“Për ato që i dha Zoti Profetit të Tij prej tyre, ju nuk ngatë kuaj, as deve; Zoti u jep fuqi të dërguarve të Tij mbi kë të dojë, sepse është Fuqiplotë përmbi çdo gjë.” (Kur’ani, 59:6).

 

Askush nuk e ka vënë ndonjëherë në diskutim faktin që Fedeku ishte marrë pa luftë e që, për rrjedhim, ishte pronë personale e Profetit, apo që mbi të nuk kishte të drejtë njeri tjetër, përveç Profetit.

 

Historiani Taberi shkruan:

Fedeku është pronë personale e Profetit, sepse muslimanët nuk përdorën për të as kuajt dhe as devetë e tyre.

(et-Tarikh, et-Taberi, vol. 1, ff. 1582-1583, 1589; el-Kamil fi Tarikh, Ibn ul-Athir, vol. 2, ff. 224-225; es-Sireh, Ibn Hisham, vol. 3, f. 368; et-Tarikh, Ibn Khaldun, vol. 2, pj. II, f. 40; Tarikh ul-khamis, ed-Dijarbakri, vol. 2, f. 58; es-Sireh, el-Halebi, vol. 3, f. 50).

 

Të njëtën gjë shkruan edhe dijetari i shkencave të historisë e gjeografisë, Ahmed ibn Jahja el-Baladhuri (vdekur më 892): Fedeku ishte pronë vetjake e Profetit, sepse muslimanët nuk kishin përdorur për të kuajt dhe devetë e tyre. (Futuh ul-Buldan, f. 37).

 

Vetë Umer bin Khatabi e konsideronte Fedekun si pronë të pandashme të Profetit, kur deklaronte:

Prona e Beni Nadirit është një nga ato që Zoti ia ka dhuruar Lajmëtarit të Tij; për marrjen e saj nuk janë ngarë as kuaj dhe as deve.

(es-Sahih, el-Bukhari, vol. 4, f. 46; vol. 7, f. 82; vol. 9, ff. 121-122; es-Sahih, Muslim, vol. 5, f. 151; es-Sunen, Ebu Da’ud, vol. 3, ff. 139-141; es-Sunen, en-Nesa’i, vol. 7, f. 132; el-Musned, Ahmed ibn Hanbel, vol. 1, ff.  25, 48, 60, 208; es-Sunen ul-kubra, el-Bejhaki, vol. 6, ff. 296-299).

 

Po kështu, është pranuar si një fakt i padiskutueshëm, se Profeti ia kishte dhuruar këtë pronë së bijës, Fatimesë, qysh kur ishte gjallë. Tregohet nga Ebu Sa’id el-Khudriu përmes el-Bezarit, Ebu Ja’las, Ibn Ebi Hatimit, Ibn Mardawejhit e të tjerëve, si dhe nga Abdullah ibn Abbasi përmes Ibn Mardawejhit:

 

Kur iu zbulua vargu, ‘jepu të afërmve në fis sa u takon, edhe hallexhiut, edhe kurbetçiut; por mos prish (gjë) më kot’ (Kur’ani, 17:26), Profeti thirri: “O Fatime, Fedeku është yti!”

(ed-Durr ul-menthur, es-Sujuti, vol. 4, f. 177; Mexhma’ uz-zewa’id, el-Hejthemi, vol. 7, f. 46; Kenz ul-‘ummal, el-Mutteki el-Hindi, vol. 3, f. 349; Tefsir Ruh ul-me’ani, el-Alusi, vol. 15, f. 62).

 

Kur erdhi në fuqi Kalifi i Parë, ia mori Fedekun Fatimesë dhe e largoi prej tij me përdhunë, duke pretenduar se këtë e kërkonin interesat e shtetit. Kështu historianët shkruajnë:

Kalifi i Parë ia mori Fedekun Fatimesë.

(Sherh Nehxhul Belaga, Ibn Ebi’l-Hadid, vol. 16, f. 219; Wafa ul-wafa, es-Samhudi, vol. 3, f. 1000; es-Sawa’ik ul-muhrikeh, Ibn Haxhar el-Mekki, f. 32).

 

Fatimeja ngriti zërin kundër kësaj padrejtësie. Ajo protestoi tek Ebu Bekri, duke i thënë: Ju po ma merrni Fedekun, megjithëse Profeti ma ka dhuruar vetë qysh kur ishte gjallë.

 

Ebu Bekri i kërkoi të dëshmonte që Fedeku i ishte bërë dhuratë. Në favor të saj dhanë dëshmi Imam Aliu dhe Umm Aimani411, por ato u quajtën të papranueshme nga Kalifi i Parë, kështu që pretendimi i Fatimesë u hodh poshtë, si i ngritur mbi thënie false. Lidhur me këtë, Imam Baladhuri shkruan: Fatimeja i tha Ebu Bekrit se i Dërguari i Allahut ia kishte dhënë asaj Fedekun, kështu që duhej lënë në pronësi të saj. Ky i kërkoi një dëshmi e për këtë erdhi Umm Aimani. Por ai i tha:

“O bijë e Profetit, ti e di që dëshmimi nuk është i pranueshëm, veçse kur bëhet nga dy burra ose nga një burrë e dy gra”.

 

Faktet e paraqitura më lart tregojnë se Fedeku ka qenë pronë personale e Profetit dhe se ai ia kishte bërë dhuratë së bijës, duke ia kaluar në pronësi qysh në gjallje të tij;megjithatë Kalifi i Parë ia hoqi pronësinë dhe e dëboi prej Fedekut, duke mos pranuar as dëshminë e Imam Aliut e të Umm Aimanit, me pretekstin se kushti i dëshmimit nuk plotësohej dot vetëm me dëshminë e një burri dhe një gruaje.

Në mbështetje të Fatimesë dolën edhe Hasani e Huseini, por edhe dëshmia e tyre u hodh poshtë, duke thënë që dëshmitë e të vegjëlve e të pasardhësve nuk mund të pranohen, kur bëhen në favor të prindërve të tyre. Pas kësaj doli si dëshmitar në mbështetje të Fatimesë edhe Rabahu, një skllav i Profetit të Shenjtë, por as atij s’ia pranuan dëshminë.

(Futuh ul-buldan, el-Baladhuri, vol. 1, f. 35; et-Tarikh, el-Jakubi, vol. 3, f. 195; Muruxh uxh-Dheheb, el-Mes’udi, vol. 3, f. 237; el-Avail, Ebu Hilal el-Askari, f. 209; Wafa ul-vafa, es-Samhudi, vol. 3, ff. 999, 1000-1001; Mu’xhem ulbuldan, Jakut el-Hamavi, vol. 4, f. 239; Sherh Nehxhul Belaga, Ibn Ebi’l-Hadid, vol. 16, ff. 216, 219-220, 274; el-Muhala, Ibn Hazm, vol. 6, f. 507; es-Sireh el-Halebijeh, vol. 3, f. 361; et-Tefsir ul-Kebir, Fakhr ed-Din er-Raziu, vol. 29, f. 284).

 

Lidhur me këtë shtrohet pyetja: Përderisa ishte e pranuar pronësia e Fatimesë mbi Fedekun, siç e ka sqaruar edhe Imam Aliu në këtë letër, (Me shprehjen, ‘ne e kishim Fedekun në pronësinë tonë’) ç’kuptim kishte t’i kërkoje pronares së tij të gjente dëshmi në mbështetje të pretendimit të saj?

 

Në rrethana të tilla, barra e dëshmimit nuk bie më mbi personin që ushtron efektivisht pronësinë, por mbi atë që e kundërshton këtë pretendim, sepse vetë pronësia përbën një provë në favor të atij që e zotëron pronën faktikisht. Në këto kushte, i takonte Kalifit të Parë që të para-qiste prova të ligjshmërisë së sekuestrimit të tokës; e nëse do të ishte i paaftë ta bënte një gjë të tillë, atëhere vetë përdorimi i pronës nga Fatimeja do përbënte provën e pronësisë së ligjshme të saj. Pra, s’kishte kuptim që të kërkoje prej saj prova të tjera.

 

Është interesant të kujtojmë se kur i bëheshin kërkesa të tjera të kësaj natyre, Ebu Bekri vendoste në favor të tyre, duke quajtur si provë vetë pretendimin dhe pa kërkuar prova apo dëshmi të llojeve të tjera për të vërtetuar bazueshmërinë e tij. Lidhur me këtë, disa studjues të haditheve shkruajnë:

 

Xhabir ibn Abdullah el-Ensariu tregon se i Dërguari i Zotit i kishte premtuar t’i jepte një sasi gjërash nga plaçka e luftës, që pritej të vinte nga Bahreini. Por ajo arriti pasi Profeti kishte vdekur, në ditët e Ebu Bekrit. Ky i fundit kishte shpallur se kushdo që kishte ndonjë pretendim lidhur me Profetin e Zotit apo ndonjë premtim nga ana e tij, duhej të paraqitej tek ai për t’ia thënë. Kështu Xhabiri kishte shkuar tek Ebu Bekri dhe i kishte thënë se Profeti i kishte premtuar se do t’i jepte këto e ato gjëra nga plaçka e sjellë prej Bahreinit. Ebu Bekri ia dha të gjitha.

(es-Sahih, el-Bukhari, vol. 3, ff. 119, 209, 236; vol. 4, f. 110; vol. 5, f. 218; es-Sahih, Muslim, vol. 7, ff. 75-76; el-Xhami us-sahih, et-Tirmidhi, vol. 5, f. 219; el-Musned, Ahmed ibn Hanbel, vol. 3, ff. 307-308; et-Tabakat, Ibn Sa’d, vol. 2, pj. II, ff. 88-9).

 

Në komentet e tyre për këtë traditë, Ibn Haxher el-Askalani (1372-1449) dhe  Badrud-Din Mahmud ibn Ahmed el-Ajni el-Hanefi (1361-1451) kanë shkruar:

Kjo traditë çon në përfundimin se mund të pranohet si e mirëqenë edhe dëshmia e një bashkëluftëtari që është i njohur për ndershmëri, qoftë dhe sikur ajo të jetë e vetme dhe në favor të tij. Është fakt që Ebu Bekri s’i kërkoi Xhabirit dëshmi të tjera plotësuese për pretendimin që kishte.

(Fet’h ul-bari fi Sherh Sahih ul-Bukhari, vol. 5, f. 380; Umdat ul-Keri fi Sherh Sahih ul-Bukhari, vol. 12, f. 121).

 

Po, nëse ishte e ligjshme t’i jepej pronësi Xhabirit mbi bazën e një opinioni të mirë, pa qenë nevoja e dëshmive apo provave plotësuese, çfarë e pengoi miratimin e kërkesës së Hazretes Fatime, për të cilën ekzistonte një opinion jo më pak i mirë? Në qoftë se opinioni i mirë bëri punë në rastin e Xhabirit, duke pranuar a priori (Pa diskutim)

pamundësinë që ai të përfitonte me anë të mashtrimit, pse prestigji po aq i lartë i Fatimesë (Të paktën) nuk mjaftoi për të pranuar që ajo s’mundej kurrsesi t’i vishte Profetit thënie false, vetëm për hir të pasurisë?

 

Besnikëria ndaj së drejtës dhe ndershmëria e saj pranoheshin nga të gjithë dhe duhej të kishin qenë të mjaftueshme për ta quajtur të bazuar pretendimin e saj, përveç faktit që në favor të saj ishin dhe dëshmitë e Imam Aliut e të Umm Aimanit. Thuhet shpeshherë që kjo çështje nuk mund të zgjidhej në favor të Fatimesë vetëm mbi bazën e këtyre dëshmive, meqë Kur’ani e shpreh në këtë mënyrë principin e dëshmimit:

“Atëhere thirr të dëshmojnë dy dëshmitarë nga burrat tuaj, e nëse nuk ka dy burra, merr një burrë dhe dy gra nga ata që pranon si dëshmitarë.” (Kur’ani, 2:282).

 

Por, në qoftë se ky parim do kishte qenë universal dhe nuk do lejonte asnjë përjashtim, do duhej zbatuar në çdo rast, ndërkohë që njihen raste kur nuk është vepruar sipas tij. Kur një Arab, për shembull, pati një diskutim me Profetin lidhur me një deve, Khuzemie bin Thalibi dha dëshmi në favor të Profetit dhe kjo dëshmi e tij u gjykua e barazvlefshme me dy, sepse askush nuk dyshonte në ndershmërinë dhe vërtetësinë e njeriut, në favor të të cilit jepej kjo dëshmi. Ishte pikërisht kjo cilësi e tij që e bëri Profetin e Shenjtë t’i jepte titullin Dhush-Shehadetejn. (Ai, dëshmia e të cilit vlen sa dëshmitë e dy dëshmitarëve të zakonshëm)

(es-Sahih, el-Bukhari, vol. 4, f. 24; vol. 6, f. 146; es-Sunen, Ebu Da’ud, vol. 3, f. 308; es-Sahih, en-Nesa’i, vol. 7, f. 302; el-Musned, Ahmed ibn Hanbel, vol. 5, ff. 188, 189, 216; el-Isti’ab, Ibn Abd ul-Berr, vol. 2, f. 448; Usd ul-ghabeh, Ibn ul-Athir, vol. 2, f. 114; el-Isabeh, Ibn Haxher el-Askalani, vol. 1, ff. 425-426; el-Musanaf, es-Sanani, vol. 8, ff. 366-368).

 

Ky episod tregon qartë, si mund të ruhej universaliteti i ajetit të dëshmimit në raste të veçanta, pa rënë aspak në kundërshtim me ligjet e drejtësisë. Në qoftë se një dëshmi në favor të Profetit gjykohej e barabartë me dy, falë ndershmërisë së padiskutueshme të tij, pse nuk mund të mjaftonte dëshmia e Aliut dhe e Umm Aimanit në favor të Fatimesë, duke u nisur nga morali, madhështia dhe ndershmëria e saj?

Për më tepër, ky varg nuk thotë që s’mund të ketë rrugë tjetër për gjykimin e një pretendimi, përveç dy mundësive që përshkruhen në të.

 

Lidhur me këtë, Kadi Nurullah et-Tustari (1549-1610) ka shkruar në Tefsir Ihkak ul-Hakk, në kapitullin e Mataenit:

Nuk qëndron pikëpamja kundërshtare, sipas së cilës dëshmia s’mund të quhet e plotë vetëm me deklaratën e Umm Aimanit, sepse ka mjaft hadithe që e quajnë korrekte dhënien e vendimit mbi bazën e një dëshmie të vetme. Përvoja e transmetuar prej tyre nuk është quajtur në asnjë rast dhunim i porosive Kur’anore; në fakt, ky varg thotë vetëm se një vendim mund të jepet me fuqinë e dëshmisë së dy burrave ose të një burri e dy grave dhe se dëshmia e tyre është e mjaftueshme. Këtu nuk duket se thuhet që, veç dëshmive të dëshmitarëve, nuk u dashka pranuar arsye tjetër, apo që vendimi s’u dashka dhënë mbi bazën e ndonjë motivi tjetër; përndryshe do duhej argumentuar që ky është kuptimi i vetëm i këtij ajeti. Sepse jo çdo kuptim është argument përfundimtar, prandaj kjo hamendje duhet lënë mënjanë, aq më tepër që tradita flet qartë për kuptime të tjera, të ndryshme, duke treguar se largimi nga kuptimi i përgjithshëm i ajetit nuk do të thotë medoemos shpërfillje e tij. Së dyti, ajeti lejon zgjedhjen midis dëshmisë së dy burrave ose të një burri e dy grave. Në qoftë se me anë të traditës mund të shtohet edhe një rrugë e tretë, duke e marrë vendimin edhe mbi bazën e mënyrave të tjera të dëshmimit, atëhere, pse u dashka pranur medoemos, se qenka dhunuar një ajet Kur’anor?

Ka shumë raste kur pretendenti nuk ka qenë i detyruar të jepte dëshmi të dy burrave apo të një burri e dy grave në mbështetje të kërkesës së tij. Në qoftë se ka ekzistuar vetëm një dëshmi dhe pretenduesi është betuar mbi Kur’an, pretendimi i tij është quajtur i ligjshëm dhe është marrë vendim në favor të tij. Lidhur me këtë, janë më shumë se dymbëdhjetë shokë të Profetit të Shenjtë që tregojnë sa vijon: I Dërguari i Zotit, Ebu Bekri dhe Umeri e kishin zakon që në raste të caktuara të vendosnin me autoritetin e një dëshmie të vetme dhe me betimin mbi Kur’an. Shokë të ndryshëm të Profetit dhe dijetarë të drejtësisë shpjegojnë se këto lloj vendimesh merreshin kryesisht në çështjet e të drejtave, pronave dhe transaksioneve. Kjo praktikë është përdorur edhe nga të tre kalifët që pasuan vdekjen e Profetit - Ebu Bekri, Umeri dhe Uthmani.

(Muslim, Sahih, vol. 5, f. 128; Ebu Da’ud, Sunen, vol. 3, ff. 308-309; et-Tirmidhi, Sahih, vol. 3, ff. 627-629; Ibn Maxheh, Sunen, vol. 2, f. 793; Ahmed ibn Hanbel, Musned, vol. 1, ff. 248-315, 323; vol. 3, f. 305; vol. 5, f. 285; Malik ibn Enes, el-Muwata, vol. 2, ff. 721- 725; el-Bejhaki, Sunen ul-kubra, vol. 10, ff. 167-176; Darkutni, Sunan, vol. 4, ff. 212-215; elHejthemi, Mexhma’ uz-zewa’id, vol. 4, f. 202; el-Mutteki el-Kindi, Kenz ul-‘ummal, vol. 7, f. 13).

 

Por, nëse vendimet mund të merreshin me fuqinë e një dëshmie dhe të betimit,  del se Kalifi i Parë mund t’i kishte kërkuar Fatimesë që të betohej, përderisa e gjykonte të paplotësuar kushtin e dëshmisë. Pas kësaj ai duhej të jepte një vendim të favorshëm. Fakti që nuk u ndoq as kjo praktikë, tregon se qëllimi i vërtetë i tërë kësaj historie ka qenë të hidhej baltë mbi besueshmërinë e Fatimesë, në mënyrë që të mos ngrihej më çështja e trashëgimisë së saj në të ardhmen. Pasi u hodh poshtë mbi këtë bazë pretendimi i Fatimesë dhe nuk u pranua që Fedeku kishte qenë dhuratë e Profetit për të, ajo e kërkoi të drejtën e saj në bazë të rregullit të trashëgimisë, duke thënë:

 

‘Në qoftë se nuk pranohet fakti që Profeti ma ka dhuruar, të paktën nuk mund të mohohet që Fedeku dhe të ardhurat e Khajberit e të tokave rreth Medinës kanë qenë prona të Profetit dhe që unë jam pasardhësja e vetme e tij’. Por edhe trashëgiminë ia mohuan, nisur nga një hadith i vetëm (ehad), të transmetuar vetëm nga Ebu Bekri. Sipas tij, i Dërguari i Allahut kishte thënë: “Ne Profetët nuk kemi trashëgimtarë dhe çdo gjë që lëmë pas vetes, përdoret për lëmoshë”.

(el-Bukhari, Sahih, vol. 4, f. 96; vol. 5, ff. 25-26, 115, 117; vol. 8, f. 185; Muslim, Sahih, vol. 5, ff. 153-155; et-Tirmidhi, Sahih, vol. 4, ff. 157-158; Ebu Da’ud, Sunen, vol. 3, ff. 142-143; en-Nesa’i, Sahih, vol. 7, f. 132; Ahmed ibn Hanbel, Musned, vol. 1, ff. 4, 6, 9, 10; el-Bejhaki, Sunen, vol. 6, f. 300; Ibn Sa’d, Tabakat, vol. 2, pj. II, ff. 86-87; et-Tabari, Tarikh, vol. 1, f. 1825; Tarikh al-khamis, vol. 2, ff. 173-174).

 

Ndërkaq duhet shënuar që për këtë thënie nuk kishte dijeni njeri tjetër dhe që asnjë nga sahabët e tjerë të tij nuk e kishte dëgjuar Profetin të shprehej me fjalët që pretendonte Kalifi i Parë; e, megjithatë, ajo u reklamua si hadith i tij.

 

Xhelaludin Sujutiu (1445-1505) dhe Shihabudin Ahmed ibn Muhammed el-Hejthemiu (1504-1567) kanë shkruar për këtë çështje:

Pas vdekjes së Profetit, kishte mendime të ndryshme lidhur me trashëgiminë e tij e askush nuk kishte ndonjë ide të saktë për këtë çështje. Atëhere Ebu Bekri tha se e kishte dëgjuar të Dërguarin e Zotit të thoshte: “Ne Profetët nuk lëmë trashëgimtarë dhe çdo gjë që lëmë pas vetes, përdoret për lëmoshë”.

(Tarikh ul-khulefa’, f. 73; es-Sawa’ik ul-muhrikeh, f. 19).

 

Në fakt, është vështirë të besosh se Profeti mund të mos u thoshte njerëzve që do duhej të trashëgonin prej tij, se nuk do trashëgonin gjë prej tij, ndërkohë që një gjë të tillë ia paska thënë një pale të tretë, që nuk kishte me të asnjë lidhje gjaku. Për më tepër, historia e këtij hadithi u bë publike pikërisht nga pala që duhej të gjykonte pretendimin mbi Fedekun e që ishte dhe vetë pretendente. Në këto rrethana, si mund të jetë e lejueshme paraqitja e një hadithi në mbështetje të vetvetes, një hadith që s’ishte dëgjuar nga njeri tjetër? Thuhet se ky hadith duhet besuar, duke u nisur nga pozicioni i lartë i Ebu Bekrit.

 

Por, nëse këtij hadithi i duhej besuar për shkak të madhështisë e të pozitës, pse nuk duhej besuar edhe pretendimi i Fatimesë për dhuratën, duke u nisur nga ndershmëria   dhe besueshmëria e saj, pa marrë pastaj parasysh se në favor të saj ishin edhe dëshmitë e Imam Aliut e të Umm Aimanit me të tjerë? Në qoftë se për rastin e tij ndihej nevoja e një dëshmimi më të fuqishëm, atëhere pse nuk kërkohej dëshmim i mëtejshëm i hadithit të transmetuar nga Kalifi i Parë, i cili bie në kundërshtim me rregullin e përgjithshëm të Kur’anit lidhur me trashëgiminë?! Si ka mundësi të thuhet që ky hadith është në pajtim me qëndrimin e përgjithshëm Kur’anor për trashëgiminë, edhe pse është kaq i dobët, për nga mënyra e paraqitjes, dhe kaq qëllimlig e i diskutueshëm, po të gjykosh nga faktet? Sepse problemi i trashëgimisë së profetëve pasqyrohet fare qartë në Kur’an, ku Zoti ka thënë shprehimisht:

“... Dhe Sulejmanit i ra të trashëgojë Da’udin,” (Kur’ani, 27:16) ndërkohë që në një vend tjetër pohohet përmes fjalëve të Profetit Zekerija’: “Jepmë, pra, nga ana Jote një trashëgimtar që të trashëgojë nga unë e të trashëgojë nga familja e Jakubit.” (Kur’ani, 19:5-6).

 

Trashëgimi që përmendet në këto vargje i referohet pasurisë. Ta interpretosh në kuptimin figurativ, si trashëgim të dijeve profetike, jo vetëm që nuk do të ishte e saktë, por do të ishte edhe kundër fakteve e logjikës së shëndoshë. Dijet dhe profetësimi nuk janë objekte trashëgimie, sepse s’e kanë cilësinë të transmetohen përmes trashëgimisë, përndryshe do duhej të kishin qenë profetë të gjithë pasardhësit e profetëve.

 

Nuk ka kuptim që të bëhet një përjashtim e të pranohet që pasardhësit e disa profetëve mund ta trashëgojnë aftësinë e profetësimit, kurse të tjerët janë të zhveshur nga ky bekim. Është interesant se ideja e transmetimit të aftësisë profetike me anë të trashëgimisë është hedhur nga ata që i kanë kundërshtuar përherë shi’itët, për të cilët Imameti dhe Khilafeti janë objekte trashëgimie, që i përkasin vetëm Ehl-i Beitit.

 

A nuk do të bëhej profetësia e trashëgueshme, nëse do thuhej që ky ajet u referohet vetëm aftësive profetike? Nëse nuk do duheshin njohur vërtet pasardhësit e Profetit, siç pretendonte Kalifi i Parë mbi bazën e këtij hadithi, pse, atëhere, e harroi fare atë hadith, kur pranoi për një çast ta njihte kërkesën e Fatimesë për trashëgim, duke shkruar dhe dokumentin përkatës?

 

Lidhur me këtë, Nuredin Ali ibn Ibrahim Halebiu (1567-1635) citon Shemsedin Jusuf el-Hanefijen (1185-1256):

Ebu Bekri ishte në minber, kur Fatimeja iu afrua dhe i tha:

“O Ebu Bekr, Kur’ani do ta lejojë bijën tuaj t’ju trashëgojë, kurse unë s’u dashka ta trashëgoj atin tim?!” Ebu Bekri filloi të qante, zbriti nga katedra dhe nisi t’i shkruante një dokument lidhur me Fedekun. Në këtë kohë erdhi Umeri dhe e pyeti ç’ishte duke  bërë.

Ebu Bekri iu përgjigj: “Është një dokument që e kam shkruar për Fatimenë lidhur me trashëgiminë e saj nga i ati”. Umeri tha: “Kjo do t’i dëmtojë shumë muslimanët, në një kohë që Arabët ju kanë shpallur luftë, siç e dini dhe vetë”. Dhe Umeri e mori dokumentin dhe e grisi.  (es-Sireh el-Halebijeh, vol. 3, ff. 361-362).

 

Çdo njeri i arsyeshëm, që analizon këtë sjellje të tyre, mund të dalë lehtë në përfundimin se ky hadith ishte jo thjesht i gabuar, por i trilluar qëllimisht, për të zhvatur pronësinë mbi Fedekun. Pas kësaj Fatimeja hoqi vetë dorë prej pronës së saj, duke e lënë me amanet të mos lejonin asnjërin prej tyre që të merrte pjesë në xhenazen e saj.

 

Aisheja tregon:

Fatimeja, bija e Profetit të Shenjtë, i drejtoi Ebu Bekrit (Pasi u bë kalif pas vdekjes së Profetit të Shenjtë) një kërkesë, ku i kërkonte trashëgiminë mbi pronat që kishte lënë i Dërguari i Allahut, të cilat ia kishte dhuruar vetë Zoti, sidomos në Medinë dhe Fedek, si dhe gjithë ç’kishte mbetur nga taksa një-e-pestë mbi të ardhurat vjetore të banorëve të Khajberit …. Por Ebu Bekri s’pranoi t’i jepte gjë.

Atëhere Fatimeja u zemërua, e humbi respektin për të dhe s’i foli me gojë deri në fund të jetës së saj …. Kur vdiq, burri i saj, Ali ibn Ebi Talibi, e varrosi natën. Ai s’e lajmëroi fare Ebu Bekrin për vdekjen e saj dhe ia bëri vetë lutjet funerale të varrimit …

(el-Bukhari, Sahih, vol. 5, f. 177; vol. 8, f. 185; Muslim, Sahih, vol. 5, ff. 153-155; el-Bejhaki, Sunen, vol. 4, f. 29; vol. 6, ff. 300- 301; Ibn Sa’d, Tabakat, vol. 2, pj. II, f. 86; Ahmed ibn Hanbel, Musned, vol. 1, f. 9; et-Tabari, Tarikh, vol. 1, f. 1825; Ibn Kethir, el-Bidaje we’n-Nihaje, vol. 5, ff. 285-286; Ibn Ebi’l-Hadid, Sherh, vol. 6, f. 46; dhe Samhudi, Wafa ul-wafa, vol. 3, f. 995).

 

Ummi Xha’feri, e bija e Muhammed ibn Xha’ferit, tregon për kërkesën që i kishte bërë Fatimeja Esma bint Umeit, pak përpara se të vdiste:

Kur të vdes, dua të më lajë Aliu dhe të mos lejojë njeri tjetër të më futet në shtëpi. Pasi vdiq Fatimeja, Aisheja deshi të futej në shtëpi, por Esmaja i tha: “Mos hyr!”. Aisheja u ankua tek Ebu Bekri (I cili ishte i ati i Aishesë.) duke i thënë: “Ajo Kasamsja (Grua nga fisi Kasam, prej nga ishte Esmaja) po përzihet shumë në marrëdhëniet tona me të bijën e të Dërguarit të Zotit …”. Atëhere Ebu Bekri shkoi e qëndroi tek dera e i tha: “O Esma, pse i ndalon gratë e Profetit të futen në shtëpinë e së bijës së të Dërguarit të Zotit?” Esmaja u përgjegj: “Ajo vetë më ka urdhëruar të mos lejoj njeri të futet …”. Ebu Bekri i tha: “Bëj si të ka thënë, atëhere”.

(Hiljet ul-ewlija’, Ebu Na’im el-Isfahani, vol. 2, f. 43; es-Sunen ul-kubra, el-Bejhaki, vol. 3, f. 96; vol. 4, f. 334; Ansab  ul-ashraf, el-Baladhuri, vol. 1, f. 405; el-Isti’ab, Ibn Abd ul-Berr, vol. 4, ff. 1897-1898; Usd ul-ghabeh, Ibn ul-Athir, vol. 5, f. 524; el-Isabeh, Ibn Haxher el-Askalani, vol. 4, ff. 378-379).

 

Fatimeja e kishte porositur edhe Imam Aliun që të varrosej natën e të mos lejonte njeri tjetër që të vinte në vdekjen e saj, që Ebu Bekri dhe Umeri të mos lajmëroheshin as për vdekjen dhe as për varrimin e saj, dhe që Ebu Bekri të mos lejohej të thoshte lutje mbi trupin e saj. Kur vdiq, Aliu e lau dhe e varrosi në qetësinë e natës, pa e lajmëruar Ebu Bekrin dhe Umerin, kështu që ata nuk morën vesh gjë për varrimin e saj.

 

Muhammed ibn Umer el-Wakidi (747-823) shkruan lidhur me këtë ngjarje:

Është fakt i ditur nga të gjithë se Aliu ia fali asaj xhenazen gjatë natës, vetëm në shoqërinë e el-Abbasit (Xhaxhai i Imam Aliut dhe i Profetit) dhe të el-Fadlit. (I biri i tij) Asnjë njeri tjetër nuk u lajmërua.

 

Është kjo arsyeja që varri i Fatimesë ka mbetur i fshehtë e i panjohur dhe që askush nuk është i sigurtë lidhur me vendndodhjen e tij.

(el-Mustedrek, el-Hakim, vol. 3, ff. 162-163; al-Musanaf, el-Hanefi, vol. 4, f. 141; Ansab ul-ashraf, el-Baladhuri, vol. 1, ff. 402, 405; el-Isti’ab, Ibn Abd ul-Berr, vol. 4, f. 1898; Usd ul-ghabeh, Ibn ul-Athir, vol. 5, ff. 524-525; el-Isabeh, Ibn Haxher el-Askalani, vol. 4, ff. 379-380; Tarikh, et-Tabari, vol. 3, ff. 2435-2436; Tabakat, Ibn Sa’d, vol. 8, ff. 19-20; Wafa ul-Wafa, Samhudi, vol. 3, ff. 901-902, 904, 905; Sherh, Ibn Ebi’lHadid, vol. 16, ff. 279-281).

 

Nuk është e drejtë që t’ia veshësh këtë pakënaqësi të Fatimesë një mllefi të saj të çastit, sepse kjo do t’ia ulte shumë vlerat personalitetit të saj të lartë. Po të kishte qenë reagimi i saj rezultat i pasionit, Imam Aliu nuk do ta kishte lejuar që të mbante qëndrime të tilla; por s’ka të dhëna që të tregojnë se Imam Aliu e gjykonte pretendimin e saj si të pabazuar. Tek e fundit, si mund të ishte pakënaqësia e saj pa vend dhe shfrim i pakontrolluar i ndjenjave e emocioneve, kur kënaqësia apo pakënaqësia e saj përkonin gjithmonë me vullnetin e Zotit? Këtë gjë e provon vetë Profeti me këtë thënie të tij:

O Fatime, Zoti zemërohet me zemërimin tënd dhe gjen kënaqësi në kënaqësinë tënde.

(el-Hakim, el-Mustedrek, vol. 3, f. 153; Ibn ul-Athir, Usd ul-ghabeh, vol. 5, f. 522; Ibn Haxher el-Askalani, el-Isabeh, vol. 4, f. 366 dhe Tahdhib ul-tahdhib, vol. 12, f. 441; enNesa’i, el-Khasa’is ul-kubra, vol. 2, f. 265; el-Mutteki el-Hindi, Kenz ul-‘ummal, vol. 13, f. 96; vol. 16, f. 280; el-Hejthemi, Mexhma’ uz-zewa’id, vol. 9, f. 203).

 

 

Një histori e shkurtër e Fedekut pas vdekjes së Fatimesë s.a.

 

Shkaku që na detyron të merremi me historinë e Fedekut e të japim një pasqyrë historike të dokumentuar të ngjarjeve që lidhen me të gjatë tre shekujve të mëvonshëm, ka të bëjë me tre probleme kryesore:

 

 

a. Rregulli i moszbatimit të trashëgimisë së profetëve, që thuhet se është vendosur nga Profeti i Shenjtë, sipas të cilit pronat e Profetit bëhen pas vdekjes së tij pjesë e thesarit publik dhe pronë e të gjithë muslimanëve, është, në fakt, një rregull që e ka vendosur Kalifi i Parë. Atë e kanë hedhur poshtë gjithë pasardhësit e tij, që nga Umeri e Uthmani, dhe deri tek Umejjadët e Abbasidët. Duhet thënë se ligjshmëria e korrektësia e kalifateve të mëvonshme pretendohet e bazuar në të njëjtat themele e praktika si Kalifati i Parë.

b. Imam Aliu e pasardhësit e Fatimesë nuk kanë patur kurrë dyshime në ligjshmërinë e korrektësinë e qëndrimit të tyre ndaj Fedekut. Ata kanë ngulur këmbë e provuar në mënyrë të vazhdueshme se Fatimeja nuk kërkonte gjë që s’i takonte, por kishte qenë gjithmonë në të drejtën e saj. Kjo vijimësi e konsekuencë hedh poshtë gjithë pretendimet e Kalifit të Parë për mashtrim nga ana e saj dhe e pasardhësve të saj.

c. Sa herë që ndonjë nga kalifët kujtohej ta merrte seriozisht zgjidhjen e problemit të Fedekut, duke u nisur nga porositë e Zotit, duke respektuar drejtësinë e barazinë dhe duke e rivënë të drejtën në vend të saj siç e kërkojnë rregullat islame, Fedeku u është rikthyer në zotërim pasardhësve të Fatimesë.

 

1. Kalifi i Dytë ka qenë ai që është sjellur më ashpër me Fatimenë për çështjen e Fedekut e trashëgiminë e saj, siç e pohon edhe vetë ai:

Kur vdiq i Dërguari i Zotit, shkuam së bashku me Ebu Bekrin tek Ali ibn Ebi Talibi dhe i thamë:

“Si mendon lidhur me ato që ka lënë i Dërguari i Zotit?”

Ai u përgjegj: “Ne kemi më shumë të drejta lidhur me Profetin e Shenjtë”.

Unë i thashë: “Dhe mbi pronat e Khajberit?”

Ai u përgjegj: “Po, edhe mbi pronat e Khajberit”.

Unë i thashë: “Edhe mbi të Fedekut?”

Ai ma ktheu: “Po, edhe mbi të Fedekut”.

Atëhere i thashë: “Për atë Zot, ne të themi jo, edhe sikur të na e sharrosh zverkun qysh tani!”

(el-Hejthemi, Mexhma’ uz-zewa’id, vol. 9, ff. 39-40).

 

Siç është kujtuar dhe më parë, ishte Umeri ai që mori dokumentin e Fedekut dhe e grisi. Por kur vetë Umeri u bë kalif (634-644), ua ktheu Fedekun trashëgimtarëve të Profetit të Shenjtë.

 

Jakut el-Hamawi (1178-1229), historian e gjeografi i famshëm, i cili është marrë me studimin e problemit të Fedekut, thotë:

Kur Umer ibn Khatabi u bë kalif e korri fitore të shumta, muslimanët fituan pasuri të mëdha dhe thesari publik i përmbushte nevojat e Kalifatit. Atëhere ai mori një vendim të kundërt me atë të paraardhësit të tij, duke ua kthyer421 pasardhësve të Profetit. Atë kohë mbi Fedekun kishte pretendime Ali ibn Ebu Talibi dhe Abbas ibn Abdul-Muttalibi. Aliu thoshte se Profeti i Shenjtë ia kishte dhuruar Fedekun Fatimesë qysh kur ishte gjallë, kurse Abbasi e mohonte këtë gjë dhe thoshte: “Kjo pronë ka qenë në zotërim të Profetit të Shenjtë e unë kam pjesë në të si një nga trashëgimtarët e tij”. Ata s’po i jepnin dot zgjidhje kësaj pune, prandaj u drejtuan tek Umeri për ndihmë.

(Ngjarja që lidhet me Fedekun është futur për të demonstruar problemin e trashëgimisë nga vëllai apo xhaxhai i të ndjerit që nuk ka lënë djem pas. Lidhur me këtë çështje ka shumë debate midis shkollave të ndryshme islame. Por në këtë libër problemi është parë vetëm në aspektin e tij historik. Në këtë rast Abbasi nuk kishte ç’kërkonte, sepse nuk mund të tregonte që kishte pjesë në këtë pronë. Madje as pasardhësit e tij nuk e shihnin pjesë të pronave të tyre, dhe kur u bënë kalifë e mbretër. Ata e përvetësuan këtë pronë ose falë pozicionin të tyre si kalifë, ose ua kthenin pasardhësve të Fatimesë, kur vendosnin të ishin vetëm governatorë)

Por ky nuk pranoi të gjykonte midis tyre e u tha: “Ju të dy e dini më mirë se unë problemin tuaj. Unë vetëm mund t’jua jap”.

(el-Baladhuri, Mu’xhem ul-buldan, vol. 4, ff. 238-239; es-Samhudi, Wafa ul-wafa, vol. 3, f. 999; Tahzib al-lughah, vol. 10, f. 124; Ibn Menzur, Lisan ul-Arab, vol. 10, f. 473; Taxh ul-arus, vol. 7, f. 166).

 

Arsyeja pse Umeri e Ebu Bekri nuk e dhanë Fedekun qysh në krye ishte e natyrës politike e ekonomike, jo vetëm fetare, si mund të mendohet. Sapo gjendja ekonomike dhe politike e Kalifatit u përmirësua e pesha e të ardhurave nga Fedeku s’ndihej më aq shumë, Umeri e gjykoi të udhës ta ndryshonte vendimin që ishte marrë më parë lidhur me të.

 

2. Kur u bë kalif Uthmani, pas vdekjes së Umerit (644-656), ia dha Fedekun Merwan ibn Hakamit, që ishte farefis i tij.

(el-Bejhaki, es-Sunen ul-kubra, vol. 5, f. 301; es-Samhudi, Wafa ul-wafa, vol. 3, f. 1000; Ibn Ebi’l-Hadid, Sherh, vol. 1, f. 198).

Në fakt, kjo ka qenë një ndër arsyet e armiqësimit të muslimanëve kundër Uthmanit, që përfundoi me revoltën kundër tij dhe me vrasjen e tij.

(el-Ma’arif, Ibn Kutejbe, f. 195; el-Ikd ul-ferid, Ibn Abd Rabbih, vol. 4, ff. 283, 435; et-Tarikh ul-mukhteser, Ebu’l-Fida, vol. 1, f. 168; et-Tarikh, Ibn elWardi, vol. 1, 204).

 

Ibn Ebi’l-Hadidi shprehet në këtë mënyrë në Sherh Nehxhul Belaga:

Ndërsa më përpara Fatimeja e pretendonte këtë pronë herë si trashëgimi e herë si dhuratë (Nga i ati, Profeti Muhammed) më vonë ajo u zhvendos fare nga pretendimet e pronësisë mbi të. Në këtë mënyrë Fedeku ra nën zotërimin e Merwanit. Nga shitja e prodhimeve të tij ai arrinte të grumbullonte një vlerë prej të paktën dhjetë mijë Dinarësh në vit. Gjatë disa viteve prodhimi u pakësua disi, por rënia e të ardhurave ishte e pandjeshme. Ky ka qenë fitimi që merrej zakonisht prej kësaj prone deri në kohën e kalifatit të Umer ibn Abdul-Azizit.

(më 718). (Ibn Sa’d, Tabakat, vol. 5, ff. 286, 287; Shubh ul-asha, vol. 4, f. 291).

 

3. Pas ardhjes në krye të Kalifatit të Mu’avie ibn Ebu Sufianit (661-680), ai u bë partner në pronën e Fedekut, krahas me Merwanin e të tjerë. Ai i njohu Merwanit vetëm një të tretën, një të tretën tjetër ia dha Amr ibn Uthman ibn Affanit, kurse të tretën e fundit ia dha të birit, Jezidit. Kjo ndodhi pas vdekjes së Imam Hasanit dhe kishte për qëllim ‘të provokonte pasardhësit e Profetit të Shenjtë , siç thotë el-Jakubi në Tarikh, vol. 2, f. 199. Kjo pronësi e trefishtë vazhdoi deri sa vetë Merwani u bë vetë kalif dhe e mori të gjithë Fedekun nën zotërimin e tij. Pas kësaj, ai ua dhuroi dy të bijve të tij, Abdul-Malikut dhe Abdul-Azizit. Më vonë Abdul-Azizi ia dhuroi pjesën e tij të birit, Umer ibn AbdulAzizit.

 

4. Pasi erdhi në fronin e kalifit, Umer ibn Abdul-Azizi (717-720) është deklaruar në këtë mënyrë lidhur me çështjen e Fedekut: Në fakt, Fedeku ka qenë midis gjërave që Zoti i kishte dhuruar të Dërguarit të Zotit, sepse për marrjen e tij nuk ishte grahur asnjë kalë apo deve … Më tutje, ai trajtonte ecurinë e këtij problemi gjatë kalifateve të mëparshme: Pastaj Merwani ia dha (Fedekun) babait tim dhe Abdul-Malikut, më vonë u bë imja dhe e Walidit e Sulejmanit. (Dy djemtë e Abdul-Malikut)

Kur u bë kalif Walidi (705-715), ia kërkova pjesën e tij e ai ma dha. Kështu i bashkova të tre pjesët e tani nuk kam pasuri tjetër më shumë për zemër sesa Fedekun. Në këtë mënyrë, unë po e kthej atë në gjendjen që ka qenë. Këtë qëndrim ia njoftoi me një letër governatorit të tij në Medinë, (Ebu Bekr ibn Muhammed ibn Amr ibn Hazmit) duke e urdhëruar të përmbushte atë që kishte thënë në fjalimin e tij. Në këtë mënyrë, Fedeku u erdhi përsëri në pronësi fëmijëve të Fatimesë. Lidhur me këtë, Ebu Hilal el-Askeriu do të shkruante:

Ky ishte akti i parë që synonte në zhdukjen e padrejtësive: Rikthimi i tij fëmijëve të Aliut. (el-Avail, f. 209).

 

5. Kur u bë kalif Jezid ibn Abdul-Maliku (720-724), ai i shpronësoi fëmijët e Aliut dhe e mori Fedekun për vete. Në këtë mënyrë Fedeku ra përsëri në duart e Beni Merwanëve, siç kishte qenë më parë. Këta e kaluan dorë më dorë, deri sa kalifatit të tyre i erdhi fundi dhe në fuqi erdhën Beni Abbasitë.

 

6. Kur Ebu’l-Abbas Abdullah es-Safahu u bë kalifi i parë i dinastisë Abbaside (749- 754), ai ua ktheu Fedekun fëmijëve të Fatimesë, duke ia dhënë në dorëzim Abdullah ibn Hasan ibn Hasan bin Ali ibn Ebi Talibit.

 

7. Pasi erdhi në fron Ebu Xha’fer Abdullah el-Mensur Dawanakiu (754-775), ky ua mori Fedekun fëmijëve të Imam Hasanit, duke e uzurpuar përsëri.

 

8. Kur u bë kalif Muhammed el-Mehdi ibn Mensuri (775-785), ua ktheu Fedekun prapë fëmijëve të Fatimesë.

 

9. Më vonë Fedekun e morën Musa el-Hadi ibn el-Mehdiu (785-786) e vëllai i tij Harun er-Rashidi (786-809). Në këtë mënyrë Fedeku mbeti nën zotërimin e Beni Abbasive deri sa u bë kalif el-Mamuni (813-833).

 

10. El-Mamun el-Abbasi ua riktheu pronën pasardhësve të Fatimesë në vitin 826. Lidhur me këtë el-Mehdi ibn Sabik shkruan:

Një ditë el-Mamuni vendosi të ulej e të dëgjonte ankesat e njerëzve e të gjykonte problemet e tyre. Rasti i parë, me të cilin u mor, e trishtoi shumë. Ai thirri avokatin e Fatimesë, bijës së Profetit të Shenjtë. Erdhi një burrë i moshuar dhe qëndroi para tij. Ai i argumentoi el-Mamunit dhe el-Mamuni e kundërshtonte tërë kohës, deri sa më në fund u mposht. (el-Avail, f. 209)

 

 El-Mamuni mblodhi juristët islamë dhe i pyeti për pretendimin e Beni Fatimesë. Ata i treguan se i Dërguari i Zotit ia kishte dhuruar Fedekun Fatimesë dhe se pas vdekjes së Profetit të Shenjtë, Fatimeja i kishte kërkuar Ebu Bekrit t’ia njihte në pronësi. Por ky i kishte kërkuar dëshmitarë për pretendimin lidhur me këtë dhuratë. Ajo kishte sjellë si të tillë Aliun, Hasanin, Huseinin dhe Ummi Aimanin, të cilët kishin dëshmuar në favor të saj, po Ebu Bekri nuk ua kishte pranuar dëshminë.

Atëhere el-Mamuni i pyeti juristët e islamit:

“Ç’mendim keni ju për Ummi Aimanin?” Ata i thanë: “Ajo është një nga gratë, për të cilën Profeti i Shenjtë ka thënë se e ka vendin në Parajsë”. El-Mamuni diskutoi me ta gjerë e gjatë, duke i detyruar ta pranonin argumentin vetëm pasi të faktohej me prova, deri sa u vërtetua qartë se Aliu, Hasani, Huseini dhe Ummi Aimani kishin dëshmuar të vërtetën. Kur kjo u pranua në mënyrë të njëzëshme, ai ua ktheu Fedekun pasardhësve të Fatimesë.

(et-Tarikh, el-Jakubi, vol. 3, ff. 195-196).

 

El-Mamuni urdhëroi që prona e Fedekut të regjistrohej pasuri e pasardhësve të Fatimesë, dhe kështu u bë. Pastaj dokumentin e firmosi vetë el-Mamuni.

Më në fund ai i shkruajti një letër Kusam ibn Xha’ferit, governatorit të tij në Medinë, në të cilën thuhej:

 

"Mëso që Prijësi i Besimtarëve, (Në të gjitha rastet e citimit të këtij titulli në këtë fragment, me të cilësohet kalifi el-Mamun) në ushtrim të autoritetit që i është veshur nga feja e shenjtë si kalif, pasardhës e farefis i Profetit të Shenjtë, e ka gjykuar veten si të merituar për të vepruar sipas sjelljeve të Profetit të Shenjtë dhe për të përmbushur porositë e tij. Si kryetar i këtij shteti, ai është i autorizuar që t’u rijapë personave të ligjshëm çdo pasuri apo gjë tjetër, që Profeti i Shenjtë u ka dhuruar, kushdo qofshin ata. Suksesi e siguria e Prijësit të Besimtarëve është në duart e Zotit, prandaj edhe është veçanërisht i zellshëm për të vepruar në mënyrën që i jep kënaqësinë e Zotit të Madhëruar.

 

Rezulton se Profeti i Shenjtë ia ka dhuruar pronën e Fedekut bijës së tij, Fatimesë, dhe e ka transferuar pronësinë e tij në emrin e saj. Ky është fakt i vërtetuar qartë. Asnjë nga pasardhësit e Profetit të Shenjtë nuk mendon ndryshe për këtë çështje. Fatimeja ka kërkuar në mënyrë të vazhdueshme atë që duhej quajtur e përligjur nga autoriteti 

(Ebu Bekri, Kalifi i Parë) që kishte të drejtën e vendimit. Prijësi i Besimtarëve e gjykon si të drejtë dhe të përshtatshme që t’ua kthejë Fedekun pasardhësve të Fatimesë. Në këtë mënyrë, duke vendosur drejtësinë e Zotit të Madhëruar, ai shpreson të fitojë afërsinë e Tij. Në këtë mënyrë, duke vënë në zbatim porositë e Profetit të Shenjtë, ai shpreson të fitojë edhe vlerësimin e tij. Prijësi i Besimtarëve ka urdhëruar që akti i ridhënies së Fedekut të regjistrohet sipas të gjitha rregullave. Këto urdhra të mia u duhen transmetuar gjithë nëpunësve përkatës.

 

Pas kësaj, do të zbatohet zakoni i mbetur qysh pas vdekjes së Profetit të Shenjtë që në çdo grumbullim haxhilerësh, të paraqiten ata që thonë se Profeti i Shenjtë u ka premtuar ndonjë dhuratë apo donacion, se kërkesa e tyre do pranohet dhe premtimi i tij do përmbushet. Sigurisht, Fatimeja kishte një të drejtë më të madhe, që kërkesat lidhur me dhurimin e Fedekut nga Profeti i Shenjtë t’i plotësoheshin. Prijësi i Besimtarëve ka urdhëruar nënshtetasin e tij Mubarak et-Taberiun që t’ua rikthejë Fedekun pasardhësve të Fatimesë, bijës së Profetit të Shenjtë, me të gjithë kufijtë e tij, të drejtat e tij, skllevërit që punojnë në të, korrjet e drithërat si dhe gjërat e tjera. E njëjta gjë i shpallet Muhammed ibn Jahja ibn Hasan ibn Zijad ibn Ali ibn Husein ibn Ali ibn Ebi Talibit dhe Muhammed ibn Abdullah ibn Hasan ibn Ali ibn Husein ibn Ali ibn Ebi Talibit.

 

Prijësi i Besimtarëve i ka caktuar ata të dy si agjentë që përfaqësojnë pronarët e tokave, trashëgimtarët e Fatimesë. Ky është vullneti i Prijësit të Besimtarëve dhe Zoti e ka frymëzuar t’i bindet e të fitojë kënaqësinë e Tij e të Profetit të Shenjtë. Njoftoni për këtë dhe vartësit tuaj. Silluni me Muhammed ibn Jahjain e Muhammed ibn Abdullahun në po atë mënyrë si jeni sjellur kundrejt Mubarak et-Taberiut. T’i ndihmoni të dy për çdo gjë që ka të bëjë me lulëzimin, përmirësimin dhe zhvillimin e tij,(Fedekut)

 

si dhe për rritjen e prodhimit të tij, me vullnet të Zotit. Dhe me kaq e mbyll këtë letër. Kjo letër është shkruar këtë të Mërkurë, dy netë pas Dhu’l-Kidesë së vitit 826."

 

11. Gjatë kalifatit të el-Mamunit, Fedeku ka qenë në zotërim të pasardhësve të Fatimesë, gjë që ka vazhduar edhe gjatë kalifateve të el-Mutasimit (833-842) dhe el-Wasikut (842- 847).

 

12. Kur në krye të kalifatit erdhi Xha’fer el-Mutewakili (847-861), i cili shquhej për armiqë-sinë e tij ekstreme ndaj pasardhësve të Profetit të Shenjtë, si të atyre që kishin vdekur edhe të atyre që jetonin atë kohë, dha urdhër që Fedeku t’u merrej fëmijëve të Fatimesë e t’i dhurohej Harmaleh el-Hexhamit. Pasi vdiq el-Hexhami, ai ia dhuroi el-Bazairit, një vendasi të Tabaristanit.

(Kashf al-ghummah, vol. 2, ff. 121-122; al-Bihar, bot. I, vol. 8, f. 108; Safinet ul-bihar, vol. 2, f. 351).

 

Ebu Hilal el-Askeriu shkruan që emri i tij ishte Abdullah ibn Umer el-Bazair dhe shton:

Në Fedek ndodheshin njëmbëdhjetë palma hurmaje, që i kishte mbjellur vetë Profeti i Shenjtë me duart e tij. Pasardhësit e Ebu Talibit e kishin bërë zakon t’i mblidhnin frytet e tyre dhe t’ua shpërndanin haxhilerëve që vinin në Medinë. Në këtë mënyrë, siguronin një të ardhur të konsiderueshme, gjë që e mori vesh edhe al-Mutewakili. Ai urdhëroi Abdu-llah ibn Umerin ta mblidhte prodhimin e tyre dhe ta shtypte e ta bënte lëng. Ky dërgoi një njeri të quajtur Bishr ibn Umejjah eth-Thekafi, që e zbatoi urdhrin dhe e bëri verë lëngun e hurmave. Por nuk arriti ta shpinte në Basra, (Tek kalifi) sepse vera iu prish rrugës, kurse vetë Mutewakilin e kishin vrarë. (el-Avail, f. 209).

 

13. Pas vrasjes së Mutewakilit, në fronin e tij u ngjit i biri, el-Muntasiri (861-862), i cili urdhëroi në vitin 862 që Fedeku t’u kthehej prapë pasardhësve të Imam Hasanit e Imam Huseinit. Përveç tij, ai u njohu edhe donacionet që u kishte bërë Ebu Talibi.

(Referenca për pikat 1 deri 13: el-Baladhuri, Futuh ul-buldan, vol. 1, ff. 33-38 dhe Mu’xhem ul-buldan, vol. 4, ff. 238-240; el-Jakubi, et-Tarikh, vol. 2, f. 199; vol. 3, ff, 48, 195-196; el-Kamil fi Tarikh, Ibn ul-Athir, vol. 2, ff. 224-225; vol. 3, ff. 457, 497; vol. 5, f. 63; vol. 7, f. 116; Ibn Abd Rabbih, el-Ikd ul-ferid, vol. 4, ff. 216, 283, 435; es-Samhudi, Wafa ul-wafa, vol. 3, ff. 999-1000; Ibn Sa’d, et-Tabakat, vol. 5, ff. 286-287; es-Sujuti, Tarikh ul-Khulefa’, ff. 231-232, 356; el-Mes’udi, Muruxh udh-dheheb, vol. 4, f. 82; Sireh Umer ibn Abdul-Aziz, Ibn ul-Xheuzi, f. 110; Subh al-asha, vol. 4, f. 291; Xhamharah rasail al-Arab, vol. 2, ff. 331-332; vol. 3, ff. 509-510; Alam un-nisa, vol. 3, ff. 1211-1212; Ibn Ebi’l-Hadid, Sherh, vol. 16, ff. 120-122; el-Avail, f. 209; Keshf al-ghummeh, Vol. 2. f. 120-122; el-Mexhlisi, el-Bihar, vol. 8, ff. 107-108).

 

14. Pasi vdiq al-Muntasiri (862), rezulton se Fedeku u është marrë përsëri pasardhësve të Fatimesë.

Ebu’l-Hasan Ali ibn Isa el-Irbili (vdekur më 1293) thotë lidhur me këtë:

El-Mutadidi (892-902) ua ktheu Fedekun pasardhësve të Fatimesë. Më pas ua mori përsëri el-Muktafi (902-908). Thuhet gjithashtu se ua ka kthyer përsëri el-Muktadiri (908-932).

(Keshf ul-ghummeh, vol. 2, f. 122; el-Mexhlisi, el-Bihar, vol. 8, f. 108; Safinah, vol. 2, f. 351).

 

15. Dhe, pas gjithë këtyre shekujve uzurpimi e rikthimi, Fedekun e kanë në duar përsëri uzurpatorët e tij. Por duket se trashëgimtarët e tyre nuk merren më me historinë e tij.

“Mos vallë duan prapë gjykimin e injorancës së kohëve pagane? Kush tjetër mund të gjykojë më mirë se Zoti për ata që vërtet besojnë?” (Kur’ani, 5:50)

 

 

46. Letër

Një nëpunësi të tij

 

Ti je nga ata, që me mbështetjen e tij më ndihmon në rrënjosjen e fesë e me përkrahjen e tij - të ruaj kufijtë e kërcënuar e të thyej kryeneçësinë e mëkatarit. Kërko ndihmën e Zotit në gjithçka që bën e që të mban në ankth. Shto pak rreptësi në sjelljen e urtë dhe qëndro zemërbutë, aty ku butësia është më e mirë. Vepro me ashpërsi, kur s’mund të bëhet ndryshe. Mblidhi flatrat me modesti përpara nënshtetasve. Priti përzemërsisht dhe ruaj qetësinë në sjelljet me ta. Trajtoi barabar kur i sheh, përshëndet e takon, dhe dëgjoi me vëmendje të njëllojtë kur duan këshillën tënde, që i fuqishmi të mos shpresojë prej teje lëshime dhe i pafuqishmi të mos e humbë shpresën tek drejtësia jote. Wesselam

 

 

47. Amanet

Për Imam Hasanin dhe Imam Huseinin, pas atentatit të Ibn Mulxhemit

 

Ju këshilloj t’i jepeni Zotit e të mos i lakmoni kënaqësitë e kësaj bote, edhe sikur vetë ato t’ju rendin pas. Të mos ju vijë keq, kur ju mohohet gjë e saj. Flisni të vërtetën e veproni në mënyrë të tillë, që të prisni shpërblim. Të jeni armiq të shtypësve dhe ndihmës të të shtypurve. Ju këshilloj ju dhe gjithë fëmijët e mi e anëtarët e familjes time, si dhe këdo tjetër, të cilit mund t’i bien në dorë shkrimet e mia, që të keni frikë prej Zotit, t’i mbani parasysh punët tuaja dhe të mbani raporte të mira me të tjerët, sepse kam dëgjuar gjyshin tuaj, që thoshte:

“Sheshimi i mosmarrëveshjeve me njëri-tjetrin është më i mirë se lutjet dhe agjërimi”. Mbani Zotin parasysh në sjelljet me jetimët dhe mos i lini të vuajnë nga uria e të rrënohen nën sytë tuaj. Mbani Zotin parasysh në marrëdhëniet me fqinjët tuaj, sepse Profeti këshillohej me ta. Ai na nxiste e këshillonte edhe ne në të mirë të tyre, aq sa mendonim mos u linte pjesë në trashëgim. Mbani parasysh Zotin në çështjet e Kur’anit. Askush nuk duhet t’jua kalojë në veprimin mbi bazën e tij. Mbani parasysh Zotin në punët e lutjes, sepse lutja është shtyllë për fenë tuaj.

 

Mbani parasysh Zotin në punët e shtëpisë së Tij. (Të Qa’bes në Mekë, si dhe të xhamisë në përgjithësi) Mos e braktisni sa të jeni gjallë, se nuk do t’ju kursejnë, po ta braktisni. Mbani parasysh Zotin në punët e xhihadit, duke përdorur në rrugën e Tij pasurinë, jetën dhe gjuhën tuaj. Nderojeni farefisninë e shpenzoni për të tjerët. Mos u bëni të huaj për njëri-tjetrin e mos i prishni lidhjet me njëri-tjetrin. Mos hiqni dorë nga urdhërimi i të mirës dhe ndalimi i të keqes, ndryshe do ju mundë djallëzia dhe Zoti nuk do t’jua vërë më veshin, kur të doni t’i kërkoni. O bij të Abdul-Muttalibit, mos derdhni gjak muslimani duke u përligjur me vrasjen e Imam Aliut. Hapni sytë: Mos vrisni për llogari time, përveçse atë që vrau.

Prisni sa të vdes nga goditja që më ka dhënë. (Vrasësi. Vini re barazinë e plotë që kërkon Imam Aliu në trajtimin e vrasësit: Jetë për jetë dhe goditje për goditje.) Vetëm atëhere mund t’ia merrni jetën, por vetëm me një të goditur; mos e torturoni e mos ia prisni gjymtyrët, se kam dëgjuar të Dërguarin e Zotit, që thoshte, ‘mos i prisni duart e këmbët, edhe sikur të jenë të një qeni të tërbuar’.

 

 

48. Letër

Mu’avies

 

Mllefi e gënjeshtra ia ulin vlerat njeriut në punët e tij të fesë e të kësaj bote dhe shfaqin të metat e tij para syve që vëzhgojnë çdo veprim të tij. Siç e dini, s’mund të kapet ajo që është caktuar të mbetet larg jush. Shumë njerëz kanë patur qëllime të gabuara dhe janë betuar për Atë Zot, (Se do t’ia dilnin mbanë qëllimeve të tyre. Duke u betuar kështu, synonin të mashtronin njerëzit, se gjoja vepronin në linjën dhe me pëlqimin e Zotit) por vet Ai ua ka hequr maskën. Prandaj kini frikë nga dita kur i lumturi do jetë kush ia bëri vetes fundin të lumtur, (Me vepra të mira) dhe i penduari do jetë kush i shkoi Djallit pas, pa asnjë kundërshtim. Na bëni thirrrje për marrëveshje përmes Kur’anit, ndonëse nuk jeni njeri i tij; po ne i përgjigjemi Kur’anit, jo juve.

 

49. Letër

Mu’avies

 

Kjo botë të largon nga bota tjetër. Ata që i jepen, s’fitojnë gjë prej saj, veç faktit që shtohet makutëria e lakmia e tyre për të. Të përkushtuarit ndaj saj s’kënaqen me çfarë i marrin, për shkak të asaj që ende s’ia kanë marrë. Në fund vjen ndarja nga gjithçka e mbledhur dhe rrënimi i gjithçkaje që dukej e vendosur një herë e përgjithmonë. Mund të kesh siguri për të ardhmen vetëm kur mëson nga koha e kaluar.

 

50. Letër

Komandantëve të ushtrisë

 

Nuk duhet kurrsesi që oficeri ta ndryshojë sjelljen ndaj atyre që ka nën vete, çfarëdo grade të arrijë dhe çfarëdo prestigj e pushtet që t’i jepet. Ai ka për detyrë t’i përdorë favoret që i dha Zoti për t’u ndenjur sa më afër njerëzve të tij e për t’u bërë mirë vëllezërve të tij. Kurse detyra ime ndaj jush është të mos ju mbaj gjë të fshehtë, përveçse në kohë lufte, të mos vendos për ndonjë çështje pa u këshilluar me ju, përveçse në çështje feje, të mos lë pas dore përmbushjen e të drejtave tuaja, por t’i mbaj parasysh e t’i respektoj një për një; së fundi, është detyra ime t’ju trajtoj të gjithëve barabar përpara së Drejtës.

E pasi t’i kem përmbushur të gjitha këto detyra të miat, për ju bëhet e detyrueshme që t’i shprehni Zotit mirënjohje për Mirësinë e Tij e të më bindeni e mos dredhoni, kur ju bëhet thirrje, as t’u shmangeni punëve të mira, por t’i përballni mundimet për hir të së Drejtës. E nëse s’veprohet kështu, askush nuk do të jetë më i ulët në sytë e mi, sesa ai që shkel përmbi detyrat. Atëhere do ta rrit ndëshkimin për një të tillë e pas kësaj askush nuk duhet të shpresojë nga unë ndonjë lëshim. Të njëjtin zotim duhet të merrni dhe ju nga oficerët që keni nën vete, (Raportet që këtu përshkruhen si të detyruara mes Imamit dhe komandantëve ushtarakë duhet të përsëriten në çdo hallkë ku ka marrëdhënie epror-vartës. Në fakt, ky është parimi kryesor, mbi të cilin ndërtohet çdo ushtri moderne dhe demokratike.) duke u sjellur në mënyrë që Zoti t’i bëjë punët tuaja si i dëshironi ju.

 

 

51. Letër

Mbledhësve të taksave e tatimeve mbi tokën

 

Nga shërbëtori i Zotit, Aliu, Prijës i Besimtarëve, nëpunësve të të ardhurave. Ai që s’e ka frikë vendin për ku është nisur, nuk çon përpara asgjë që e mbron. Ju e dini që detyrimet që ju janë vënë janë të pakta e që shpërblimet për to janë të mëdha. Edhe sikur të mos kishte patur ndëshkim për padrejtësinë e mosbindjen, që Zoti jua ka ndaluar, shpërblimi për t’u ndenjur larg (Padrejtësisë e mosbindjes. Pra, për të qenë vetëm i drejtë, i mirë e njerëzor, duke u përpjekur për t’u bërë mirë të tjerëve, duke i nxitur të bëjnë mirë, si dhe duke u u kthyer mendjen nga bërja e së keqes) do t’ju kishte nxitur aq sa duhet për të ndalur vrapin drejt tyre. Tregohuni të drejtë me njerëzit dhe mirëkuptoni hallet e tyre, sepse jeni rojet e thesareve të tyre, përfaqësuesit e tyre dhe ambasadorët e Imamit të tyre. Mos ia prekni askujt burimet bazë e mos e pengoni të përmbushë nevojat e tij më jetike. Mos ua shisni veshjet dimërore e verore për llogari të taksave të tyre, as gjedhët, me të cilët punojnë, as skllevërit.

Mos fshikulloni njeri për hir të parave.

Mos prekni pronën e njeriu, qoftë musliman a i pafé nën mbrojtjen tonë, veç rasteve kur gjeni kuaj e armë që mund të përdoren kundër Islamit, sepse s’është mirë për muslimanët t’ua lënë këto gjëra armiqve të tij e t’i lënë të fitojnë epërsi. Mos ia mohoni vetes këshillat e mira, ushtrisë - sjelljet e mira, shtetasve - ndihmën, dhe Zotit - fuqizimin e fesë së Tij. Përpiquni në rrugën e Zotit, se kjo është detyrim për ju. Zoti do që ne e ju bashkë t’i jemi mirënjohës sa më shumë e ta ndihmojmë me gjithë fuqitë që kemi. Se s’ka fuqi, përveçse me Zotin.

 

 

52. Letër

Governatorëve e nëpunësve të vendeve të ndryshme lidhur me lutjet

 

Ta falni namazin e drekës (Lutja e mesditës, në arabisht zuhr) tok me të tjerët kur të zgjatet hija e gardhit të vathës së dhive sa vetë gardhi. Faleni namazin e iqindisë (Lutja e pasdites, në arabisht asr) tok me ta kur dielli është ende lart e ka mbetur ditë aq sa duhet për të përshkuar distancën dy farsakh. (Rreth gjashtë milje)

Faleni namazin e akshamit (Lutja e perëndimit të diellit ose e mbrëmjes, në arabisht maghrib) kur agjëruesi mbyll agjërimin dhe pelegrini (Haxhiu) kthehet nga Arafati. Faleni namazin e jacisë (Lutja e natës, në arabisht isha’) bashkarisht pasi bie terri e deri në një të tretën e natës. Thuajeni lutjen e mëngjesit të gjithë bashkë, sapo njeriu të nisë të shquajë fytyrën e tjetrit pranë tij. T’i thoni lutjet bashkë me njerëzit e barabar me më të pafuqishmin midis tyre, që të mos e ndiejnë veten keq kur ndodhen pranë jush.

 

 

53. Qarkore (I)  me udhëzime

 

Imam Aliu e ka shkruar këtë qarkore për Malik Eshter Nekhaiun. (Malik Eshteri ishte kryetar i fisit Nekie, kryekomandant i ushtrive të Imam Aliut. I kishin dhënë emrin ‘Tigri që nuk e njeh frikën’, për shkak të trimërisë së tij të pashoqe) Ai e emëroi Eshterin governator të Egjiptit dhe të zonave përreth, me të marrë lajme që tregonin se pozitat e Muhammed bin Ebi Bekrit në atë vend kishin filluar të lëkundeshin. Ky është dokumenti më i gjatë dhe përmban numrin më të madh të perlave.

(Kjo letër përbën ungjillin e principeve të administrimit sipas Kur’anit, që ka për synim vendosjen e një qeverisjeje të mirë e njerëzore. Kodi që ajo përmban, hedh dritë mbi aspektet e ndryshme të drejtësisë, ndihmës sociale dhe mëshirës; ai është një ligj i bazuar në logjikën e qeverisjes së arsyeshme e të devotshme, ku njerëzve u jepet drejtësi e mëshirë pavarësisht nga klasa, meritat dhe raca, ku varfëria nuk është as turp e as disavantazh, dhe ku drejtësia nuk paralizohet nga nepotizmi, favoritizmi, provincializmi dhe fanatizmi fetar; së fundi, ai është një përmbledhje vlerash morale. Duke diskutuar për këtë letër, filozofi, shkrimtari, poeti dhe juristi i famshëm kristian Abdul-Mesih el-Anthaki, i cili ka vdekur aty nga fillimi i shekullit të 20-të, thotë: “Ajo përmban një kod shumë më të mirë e më të përpunuar se ai që na kanë lënë Moisiu dhe Hamurabi. Ky kod tregon se si duhet të jetë një administratë e njerëzishme dhe si duhet të funksionojë; ai përligj pretendimet e muslimanëve, sipas të cilave Islami kërkon të vendosë një administratë të perëndishme - të njerëzve, për njerëzit dhe nga njerëzit; dhe ai kërkon që sundimtari të sundojë jo për përmbushjen e ambicjeve e të kënaqësive të tij, por për t’u sjellë shtetasve lumturi, gjë që nuk është synuar nga asnjë fé tjetër përpara Islamit. Aliu duhet përgëzuar që futi parime dhe praktika të tilla në qeverinë e tij, si dhe për faktin që i hodhi në letër për brezat e së ardhmes”. )

 

Me Emrin e Zotit, të Dhembshurit, Mëshirëplotit. Kjo është ajo që shërbëtori i Zotit, Aliu, Prijës i Besimtarëve, i urdhëron Malik bin Harith el-Eshterit në qarkoren që i drejton, me të cilën e bën governator të Egjiptit për administrimin e të ardhurave të tij, luftimin e armiqve të tij, mirëqenien e popullit të tij dhe lulëzimin e qyteteve të tij. Ai e porosit t’i përkushtohet Zotit, të pëlqejë bindjen ndaj Tij dhe të përmbushë ç’është urdhëruar në Kur’an përmes porosive të Tij të detyrueshme e të këshillueshme, prijëset e vetme për në virtyt, pa u bërë i ashpër kurrë, përveçse kur luftohet e padrejta dhe shpërfillet e drejta, dhe pa ia kursyer Zotit të Lavdishëm mbështetjen me anë të zemrës, dorës e gjuhës, sepse Zoti ka marrë përsipër me Emrin e Tij të Madh që të ndihmojë këdo që e mbështet dhe të mbrojë këdo që e përkrah Ai e porosit gjithashtu që ta shqitë zemrën nga pasionet dhe ta mbajë nën kontroll sa herë që ato ndizen e gjallërohen, sepse zemra të shpie drejt së keqes, po të mos ketë Zoti mëshirë.

 

Njeriu me pushtet

 

Pra dije, o Malik, se të kam caktuar në një vend ku ka patur qeverisje dhe përpara teje, si të mira ashtu dhe të këqija. Tani njerëzit do shohin çfarë bën ti, ashtu si ke parë ti sundimtarët para teje, dhe do të të qortojnë, ashtu si ti ata. E dihet se të virtytshmit njihen nga fama që Zoti ua ka përhapur gojë më gojë në popull. S’ka dyshim që kamjen e vërtetë mund ta sjellë vetëm bollëku i punëve të mira. Prandaj, mbaji pasionet nën kontroll dhe mos e ler zemrën të bëjë atë që s’të lejohet të bësh. Se zemrën do mund ta mbash në zap, vetëm kur t’i qëndrosh së mesmes mes asaj që ajo do, dhe asaj që ajo nuk do.

 

Mësoje zemrën me mëshirë për shtetasit dhe dhembshuri e mirësi kundrejt tyre. Mos u sill me ta si ato bishat gjakësore, që ndihen të nginjura vetëm pasi shqyejnë. Se njerëzit janë dy llojesh: Ose vëllezër të tu në fé, ose të ngjashëm të tu në krijim. Ata edhe do shkasin e futen në udhë të gabuar dhe mund të bëjnë të këqija sepse s’bëjnë kujdes, apo edhe me qëllim. Pra, jepua faljen dhe ndjei me po atë arsye që të shtyn t’i kërkosh Zotit falje dhe ndjesë për vete, sepse ti je mbi ta siç është Imami yt mbi ty, ndërkohë që Zoti është mbi ty dhe mbi atë që të ka caktuar ty. Ai të ka besuar mbarëvajtjen e punëve të tyre dhe të ka vënë në provë përmes tyre.

 

Mos e shko ndërmend t’ia kalosh Zotit në prestigj e të guxosh t’i dalësh kundër, sepse nuk ke fuqi të shmangësh dot Ndëshkimin e Hakmarrjen e Tij dhe nuk mund të bësh dot kurrë pa Ndjesën e Mëshirën e Tij. Mos u pendo kur fal, dhe ji i mëshirshëm në ndëshkim. Mos vepro nxitimthi kur je me inat, po gjej njëherë mënyrën, si të qetësohesh. Mos thuaj, ‘mua më është dhënë autoritet, pra duhet të më bindeni kur urdhëroj’, se kështu thyen zemrat, shthur fenë dhe rrënon veten.

(Ky pretendim të detyron të kërkosh mbështetje në forca të tjera, jo nga Zoti. Natyrisht, Zoti nuk mund ta pëlqejë një gjë të tillë. Këto forca të tjera mund të jenë qeveria, partia apo grupe të ndryshme personash, që, në këto kushte, do mund të shndërroheshin në qeveri, parti e grupe servilësh. Në fakt, kjo është rruga e vendosjes së diktaturave personale ose e rënies në kaos e shthurje, gjë që përbën regres e rrënim edhe për vetë sundimtarin)

E nëse pushteti që ke të bën krenar e arrogant, shiko pushtetin e pafund që Zoti ka mbi ty e që ti nuk e ke as mbi veten. Kjo do ta frenojë vanitetin tënd, do ta kurojë sëmundjen tënde dhe do ta kthejë mbrapsht urtësinë që të ka ikur. Ki kujdes, mos e mat veten me Zotin në Madhështinë e Tij e mos e përqas veten me Zotin në Pushtetin e Tij. Zoti mëgjunj këdo që do pushtet, dhe përul këdo që ndihet kryelartë. Jepja Zotit hakun dhe jepua njerëzve hakun njësoj si vetes tënde e atyre që ke më pranë, apo atyre, për të cilët ndien simpati. Po të mos bësh kështu, do kthehesh në tiran. Dhe kur njeriu tiranizon krijesat e Zotit, armik i tij bëhet vet Zoti, jo më krijesat e Tij. Dhe kur Zoti armiqësohet me dikë, nuk i njeh më përligjje, por e lufton deri sa të jepet e pendohet. Asgjë s’e kthen më shpejt në mllef mëshirën e Zotit e s’e bie më afër shpagimin e Tij, sa vijimësia e shtypjes. Zoti e dëgjon lutjen e të shtypurit dhe e mban tiranin në vëzhgim të paprerë.

 

Arti i drejtimit

 

Lakmo të ecësh më shumë në rrugën që është më e paanshme në lidhje me të drejtën, më e gjithanshme në bërjen e drejtësisë, dhe më e favorshme në sigurimin e mbështetjes së popullit; se pakënaqësia e njerëzve të thjeshtë nuk do t’ia dijë për argumente, ndërkohë që kundërshtimi i pak njerëzve të rëndësishëm edhe mund të shpërfillet, po qe se ndjen pas shpine mbështetjen e njerëzve të thjeshtë. Sepse asnjë shtetas tjetër nuk është për sundimtarin më i bezdisshëm në çështjet e jetës së përditshme, më pak i gjendur në vështirësi, më armiqësor ndaj trajtimit të paanshëm, më i ngjitur në kërkimin e favoreve, më pak mirënjohës në kohën e shpërblimit, më i paqartë në shkaqet e mospranimit dhe më i paqëndrueshëm në çaste delikate, sesa njerëzit e elitës. Janë njerëzit e zakonshëm të shoqërisë shtyllat e fesë, fuqia e vërtetë e muslimanëve dhe mburoja kundër armiqve. Prandaj simpatitë e tua duhet të jenë për ta dhe prirja jote duhet të jetë drejt tyre.

 

Midis shtetasve, më larg prej teje dhe më i keqi në sytë e tu duhet të jetë ai që merret me zhbirimin e të metave të të tjerëve. Të gjithë njerëzit kanë të meta, por sundimtar është ai që di t’ua mbulojë. Mos nxirr në dritë çdo gjë që të rri fshehur, sepse detyra jote është të ndreqësh atë që mund të shikosh, sepse me të fshehurën merret vet Zoti. Pra, mbuloua sa të mundesh të metat, e Zoti do fshehë për ty të metat që nuk do doje t’i dinin të tjerët. Zgjidhi të gjitha nyjet e urrejtjes në popull dhe shkul nga vetvetja çdo rrënjë që pjell mëri. Shtiru si i paditur për gjërat që s’i ke ende të qarta.

Mos nxito t’u shkosh llafeve pas avazit,(Mos nxito t’u besosh lajmeve që ata të sjellin, apo këshillave që ata të japin.) se përgojuesi bën hile, ndonëse të hiqet dashamirës.

 

Bashkëpunëtorët

 

Mos bëj këshilltarë të tu njerëz zemërvegjël, që ta presin hovin e bujarisë me frikën e varfërimit, as njerëz të tromaksur, që të bëjnë të ndihesh i squllët në drejtim, as persona të pangopur, që ta bëjnë të bukur mbledhjen e pasurive në rrugë të padrejta; sepse kopracia, frika dhe lakmia janë cilësi të ndryshme, por kanë të njëjtin thelb në pikëpamje të idesë së gabuar që krijojnë për Zotin.

 

Më i keqi ministër për ty do të ishte ai që u ka shërbyer atyre që drejtuan keq përpara teje e që u bashkua me ta në mëkat; prandaj mos e bëj një të tillë njeriun tënd të rëndësishëm, sepse do t’u bëhet të ligjve krah dhe tiranëve vëlla. Gjej në vend të tij një që ka zellin dhe autoritetin e tij, por jo dhe mëkatet e veset e tij; gjej atë që s’i ka ndihmuar kurrë tiranët në tiraninë e tyre, as mëkatarët në mëkatin e tyre; atë që do t’i kursejë shqetësimet dhe do të bëhet mbështetja jote më e mirë; atë që do të ketë respektin më të lartë ndaj teje e s’do ta mbajë mendjen tek të tjerët. Pra, të tillë t’i zgje-dhësh bashkëpunëtorët e tu më të ngushtë, si në jetën private dhe në atë publike.

 

Më të mirët për ty midis tyre do jenë ata që ta thonë hapur të vërtetën e që nuk të përkrahin në ato punë që Zoti ua ndalon njerëzve të Tij, dhe jo ata që të vijnë pas qejfit e që pajtohen me çdo gjë që bën e thua ti. Mbaj pranë ata që i druhen Zotit e që e duan të vërtetën. E, më në fund, mos mëso njeri të të lëvdojë e lajkatojë për veprime që nuk i ke bërë, sepse teprimi në lavde shpie në krenari dhe krenaria shpie në arrogancë.

 

Mos u jep të njëjtin pozicion e trajtim njerëzve të virtytit e të vesit, ndryshe i virtytshmi zvjerdhet prej virtytit, ndërkohë që perversi gjen mbështetje për vesin e tij. Jepi secilit vendin që i takon. Ajo që i jep më shumë nam të mirë sundimtarit midis shtetasve të tij është sjellja e mirë ndaj tyre, lehtësimi i vuajtjeve të tyre dhe shmangia e sakrificave të mëdha prej tyre. Prandaj ec rrugëve që lënë përshtypje të mirë tek njerëzit, se kjo t’i lehtëson problemet e mëdha. Dhe ta dish, që opinioni më i besueshëm është i atij, ndaj të cilit nuk ke qenë dhe aq i ëmbël.

 

Mos i prish traditat e mira, që kanë krijuar njerëzit e hershëm të komunitetit, në sajë të të cilave ata lulëzuan e ndërtuan bashkim të fortë. Mos fut në jetën e tyre praktika që mund t’i cenonin, përndryshe mirënjohja do t’u shkonte vetëm krijuesve të tyre, kurse ty do të të mbetej vetëm barra e zhdukjes së tyre. Mbaj përherë kontakte me dijetarët e të urtët dhe diskuto me ta, si të lulëzohet vendi e të pasurohet përvoja që i dha jetë veprës së brezave të shkuar.

 

Shtresat shoqërore Dije që popujt përbëhen nga grupe që përparojnë vetëm me ndihmën e njëri-tjetrit e që s’ekzistojnë dot pa njëri-tjetrin. Në ta bëjnë pjesë ushtria e Zotit, drejtuesit që qeverisin punët e njerëzve të thjeshtë, së bashku me nëpunësit e tyre, pastaj ata që bëjnë drejtësinë e punojnë për ligjet dhe rendin, mbledhësit e taksave e të ardhurave nga muslimanët e thjeshtë dhe paganët që janë nën mbrojtjen e Islamit, tregtarët dhe njerëzit e prodhimit dhe, së fundi, klasa më e ulët e nevojtarëve dhe mjeranëve. Zoti e ka fiksuar pjesën e secilit me Librin e Tij (Ne Kur'an) e praktikën e Profetit të Tij, duke shpallur të drejtat dhe detyrat e çdo grupi në një rregullore që duhet respektuar e mbajtur parasysh.

 

E pra, me vullnet të Zotit, ushtria është fortesa e popullit, stolia e sundimtarëve, fuqia e fesë dhe garanti i paqes. Populli nuk e ruan dot pa të ekzistencën e tij, po dhe ushtria nuk mund të mbahet, veçse me fondet që caktoi Zoti në të ardhurat e tij; me to ajo forcohet për të luftuar kundër armiqve, në to mbështetet për pajisjen e saj dhe ato përmbushin nevojat e njerëzve të saj. Këto dy shtresa nuk mund të bëjnë pa një grup të tretë, që janë gjykatësit, përmbaruesit dhe sekretarët, të cilët marrin vendime për kontratat, mbledhin të ardhurat dhe trajtojnë çështje të veçanta e të përgjithshme.

 

Por pa tregtarët e prodhuesit s’mund të ekzistojë asnjë prej tyre, sepse ata i sigurojnë mjetet e nevojshme, krijojnë tregjet dhe u mundësojnë njerëzve të mos merren vetë me gjithë këto gjëra. (Një koncept mjaft i përpunuar i ndarjes së punës në shoqërinë njerëzore)

Pastaj është dhe shtresa më e ulët e të varfërve dhe mjeranëve. Ndihma dhe mbështetja e tyre përbën detyrim për hir të Zotit, sepse secili nga ata ka pjesë në mjetet e jetesës dhe secili nga ata e ka tek sundimtari të drejtën e tij për çfarë i duhet për të jetuar normalisht. E sundimtari nuk mund ta shfajësojë veten për detyrimet që i ka vënë Zoti në këtë pikë, veçse duke u përpjekur, duke kërkuar ndihmë prej Tij, duke e vënë veten në anën e së drejtës dhe duke bërë durim për gjërat që kanë të bëjnë me këtë çështje, qofshin ato të lehta apo të vështira.

 

1. Ushtria

 

Cakto të komandojë njerëzit e tu (Në ushtri) atë që ti mendon se është besnik i paepur i Zotit, Profetit të Tij dhe Imamit tënd, atë më të dëlirin në zemër e më të lartin në qëndresë, atë që është i ngadalshëm në të zemëruar, që pranon ndjesë, që është i ëmbël me të dobëtin dhe i pamposhtur me të fortin; atë që dhuna s’e shpie në ekstazë dhe dobësia s’e rrëzon në limontí. Të tillët si ky kërkoi në familjet e larta e shtëpitë me virtyte e tradita të hijshme, prandaj mbaj shoqëri me njerëz kurajozë, trima, bujarë e mirëdashës, sepse ata janë bastione të nderit dhe burime të virtytit. E, pasi t’i gjesh, kujdesu për punët e tyre ashtu si kujdeset prindi për fëmijën e tij. Asgjë që ke bërë për të mirën e tyre, s’duhet gjykuar si e madhe, dhe asgjë që ke marrë përsipër të bësh për të, s’duhet gjykuar e vogël (Aq sa pastaj të heqësh dorë prej saj.) qoftë edhe sikur të jetë vërtet e vogël. Kjo do t’i bëjë besnikë të tu për kokë dhe do krijojë mendim të mirë për ty. Mos ler pas dore përkujdesjen për problemet e tyre të vogla, duke u harruar në problemet e tyre të mëdha, sepse për ta kanë vlerë edhe favoret e tua të vogla, kurse angazhimet e mëdha janë vetë të atilla, që nuk mund të shpërfillen.

 

Vendos në postet më të larta ata që ndihmojnë njësoj të gjithë luftëtarët e shpenzoj-në për ta e për familjet e tyre që mbeten pas, që të mos kenë merak tjetër, përveç shkatërrimit të armikut. Vetëm me mirësi do t’i kthesh e lidhësh pas teje zemrat e tyre. Gjëja më e pëlqyer për një prijës është bërja e drejtësisë në sektorin që drejton dhe fitimi i besimit të vartësve; e nëse zemrat janë të pastra (Pa dyshime, pakënaqësi e urrejtje) këto arrihen vetvetiu. Pastaj ata bëhen gardh rreth tij për t’ia mbrojtur jetën me jetët e tyre, duke dëshmuar fisnikërinë e përkushtimit të tyre ndaj tij. Pra, askush s’e sheh si barrë detyrën e tij e s’e pret me padurim ditën kur s’do të jetë më vartës i tij. Prandaj, ji i gjerë në gjërat që duan, jepu zemër e tregoju bëmat e mira të atyre që kanë bërë të tilla, sepse shem-bulli i mirë ngjeth guximtarët dhe trimëron të dobtit. Mate veprën e secilit veç e veç, mos ia vish punën e njërit tjetrit dhe mos e ul shpërblimin nën nivel të punës. Mos i shih si të mëdha punët e vogla të eprorëve të tyre, e si të vogla punët e mëdha të vartësve të tyre. Besoja Zotit e Profetit të Tij (Në zgjidhjen e problemeve këshillohu me Kur’anin dhe praktikën e Profetit të Shenjtë.) problemet e mprehta dhe çështjet e paqarta, sepse Zoti u ka thënë njerëzve që donte t’i shpinte në udhën e mbarë: “O ju që besoni! Bindjuni Zotit, bindjuni Profetit dhe bindjuni të veshurve me pushtet midis jush; e në se pas kësaj nuk do pajtoheni në diçka, drejtohuni për të te Zoti e Profeti, në besofshi tek Zoti e Dita e Fundit” (E Gjykimit të Fundit.) (Kur’ani, 4:59). Këtu, t’i drejtohesh Zotit do të thotë të veprosh në pajtim me atë që shpreh qartë Libri i Tij, dhe t’i drejtohesh Profetit do të thotë të veprosh në pajtim me Sunnetin e tij, të pranuar nga të gjithë.

 

 2. Drejtësia

 

Zgjidh për sheshimin e mosmarrëveshjeve të njerëzve më të shquarit ndër njerëzit e tu. Ai që merret me këtë punë, nuk nervozohet nga problemet që duhet të zgjidhë. Hetimi s’ia sos dot durimin dhe s’është kryeneç (Duke qëndruar në një pozicion të gabuar, vetëm sepse është pozicioni yt ose për shkak të interesave të tua, jo të drejtësisë) nëse tregohet këmbëngulës. Ai s’e ka të vështirë ta pranojë të vërtetën sapo e shquan, lakmia s’ia err sytë e nuk kënaqet me vlerësime të cekëta të çështjeve, por thellohet mirë në to, është i gatshëm të ndalet në pikat e dyshimta dhe tregohet i vëmendshëm ndaj provave. Atë s’e nervozojnë, as e neveritin grindjet e ngatërrestarëve, se është i durueshëm në zhbirimin e mistereve dhe i guximshëm kur vjen koha për vendim. Atij s’i rritet mendja nga lëvdatat, dhe lajkat s’e bëjnë dot të anshëm. Njerëz të tillë ka pak, prandaj vendimet e tyre t’i kontrollosh shpesh e t’i shpërblesh sa të mos kenë shfajësim (Pse nuk kanë qenë të ndershëm) e të mos drejtohen tek ata që gjykojnë për të zgjidhur hallet që kanë. Jepu rang e prestigj në rrethin tënd, që të ndihen të mbrojtur nga kërcënimi i pushtetarëve (Në fakt ky përbën principin e pavarësisë së organeve gjyqësore nga pushtetet e tjera, që është një nga tiparet kryesore të shtetit të sotëm demokratik) të tu e të mos kenë frikë nga hakmarrjet e tyre. Në këto gjëra duhen sy të mprehtë, sepse kjo fé ka qenë peng (Përdorej për të arritur përfitime të natyrave të ndryshme në emër të saj. Në këtë mënyrë krijohen qeveri - monstra, që s’janë gjë tjetër veçse grupime mafioze njerëzish në pushtet, të cilët grumbullojnë pasuri dhe bëjnë një jetë të shthurur në marrëveshje me njëri-tjetrin.) i njerëzve perversë, sa kohë që punët bëheshin pas qejfit dhe kamja ishte e vetmja vlerë e kësaj bote.

 

3. Aparati ekzekutiv

 

 Pas kësaj, vendos për nëpunësit që merren me zbatimin e vendimeve. Jepe këtë post vetëm si t’i kesh vënë në provë e mos bëj emërime për hatër e favore, sepse kështu vret nderin dhe drejtësinë. Zgjidh nga ata që kanë përvojë e thjeshtësi, pinjollë të familjeve të virtytshme e që janë futur herët në Islam, sepse të tillët kanë nder të pastër dhe dinjitet. Njerëz si këta shohin fundin tek çdo gjë, (Efektet dhe pasojat e tyre) prandaj dhe s’priren drejt lakmisë.

Dhe jepu mjete të bollshme jetese, (Me anë të pagës.) që të përmbahen e të mos shkojnë ndër mend të vënë dorë mbi fondet që kanë nën kontroll. Kështu do kesh një argument kundër tyre, nëse s’u binden urdhrave të tua e nëse shkelin besimin tënd. Mbaje nën kontroll punën e tyre dhe vuru pas shpine spiunë besnikë e të besueshëm, sepse përgjimi është mjeti që i bën të ta ruajnë besën e të sillen njerëzisht. Ruhu nga nëpunësit e pandershëm. Nëse ndonjë prej tyre shtrin duart drejt abuzimit e kjo provohet nga raportet e agjenturës, ato duhen parë si prova të mjaftueshme. Atëhere ndëshkoje trupërisht e merrja prapë atë që ka marrë, pastaj vendose në një vend të turpshëm, (Poshtërimi dhe ndëshkimi i tij duhet bërë publikisht.)  fute në listën e zezë, si të fajësuar për shpërdorim, dhe shtërngoje të mbajë kularin e turpit për krimin që ka bërë.

 

4. Ekonomia

 

Bëj kujdes në mbledhjen e tatimeve. Paguaji mirë nëpunësit e tyre, sepse nga mirëqenia e tyre varet mirëqenia e të gjithë shoqërisë. Askush s’mund të ketë bollëk pa punën e tyre, se shteti mbahet nga tatimet dhe nga paguesit e tyre. E kjo nënkupton që të kujdesesh më shumë për kultivimin e arave se për mbledhjen e tatimeve, se s’ka të ardhura pa bujqësi. Kush kërkon të ardhura në rrugë tjetër, rrënon vendin, mjeron njerëzit dhe shkurton ditët e sundimit të vet.

E nëse ka ankesa për detyrimet, (E taksave.) sëmundjet, mungesën e teprinë e ujit apo varfërimin e tokës, përmbytjet e thatësirat, kthejua prapë tatimet në masën që nevojitet për të ndrequr gjendjen. Mos shpenzo me gjysëm zemre fonde që shkojnë për përballimin e fatkeqësive, sepse ky është investim që rikthehet në formën e lulëzimit dhe përparimit të vendit tënd, përveç që do fitosh nderimin e shtetasve e paqen e drejtësisë që bëre për ta. Ky investim për lehtësimin e halleve të tyre dhe drejtësia që u dhe do të të japin të drejtën të kërkosh prej tyre dhe të gëzosh besimin e tyre. Mund të ndodhë të të nevojitet ndihma e tyre, e ata do të jenë të lumtur të ta japin, sepse mirëqenia përball gjithçka (Vini re konceptin modern të Imam Aliut për rolin përcaktues të ekonomisë në fuqinë e një shteti. Ndofta është hera e parë në historinë e mendimit njerëzor që shoqëria njerëzore shikohet me një realizëm të tillë.) që i kërkon. Kur bujqit varfërohen vendi rrënohet; por ata varfërohen edhe kur nëpunësit e kanë mendjen vetëm t’u marrin taksa, pa kuptuar që kjo shteron çdo shpresë për t’i mbajtur gjatë postet e tyre dhe pa nxjerrë dobi nga shenjat që ndjellin keq.

 

5. Shërbimi burokratik

 

Pastaj kujdesu për bashkëpunëtorët dhe sekretarët e tu. Cakto njerëz të zgjedhur për t’u marrë me punët e tua. Besoja dokumentet e tua një njeriu me karakter të lartë, sidomos ato që kanë sekrete e lidhen me politikën; një njeriu që s’ekzaltohet nga besimi që i jepet, dhe që nuk thotë fjalë që do mund të prishnin punë në mjediset publike. Atij s’i lejohen parregullsitë në paraqitjen e raporteve të zyrtarëve e në përcjelljen korrekte të vendimeve që janë marrë për probleme të ardhurash e pagesash. Atij s’i lejohet të bëjë në emrin tënd ujdira që janë në dëmin tënd. Atij s’i lejohet ngurrimi në mospranimin e marrëveshjeve që janë në dëm tënd. Atij s’i lejohet të mos njohë kompetencat që ka në lidhje me çështje të ndryshme, sepse ai që nuk e di se çfarë i lejohet, është shumë më i paditur kur bëhet fjalë për të tjerët.

Prandaj mos zgjidh me hamendje apo për hir të afërisë e përshtypjes tënde të mirë. Shpesh njerëzit gjykohen nga sjellje të shtira dhe shërbime personale, por kjo nuk ka të bëjë me qëllimet e mira e besimin. (Që i duhen një funksionari shtetëror.) Është më mirë t’i gjykosh nga ç’kanë bërë nën drejtimin e njerëzve të virtytshëm, që punuan me ta përpara teje. Vendos pro atyre me emër të mirë mes njerëzve të thjeshtë dhe me nam për ndershmëri. Kështu do dëshmosh nderimin tënd për Zotin dhe atë, (Imamin tënd.) në emër të të cilit je në atë post. Cakto në krye të çdo seksioni njerëz me dije e përvojë të madhe, që nuk hutohen nga punët e mëdha e nuk shastisen nga moria e telasheve. Nëse nëpunësit e tu bëjnë gabime që ti nuk kujdesesh për t’i shmangur e ndrequr, përgjegjësia e tyre kalon përmbi ty.

 

6. Tregtia dhe prodhimi

 

Dhe tani ca këshilla për tregtarët e zejtarët. Trajtoi mirë këta njerëz dhe këshilloi, qofshin të ngulur, (Tregtarë me dyqane.) shitës ambulantë apo zejtarë, (Zanatçinj e punëtorë të punës së krahut.) sepse prej tyre burojnë të ardhurat dhe vijnë mallrat e nevojshme që nga vende të largëta e të panjohura, në rrugë detare e tokësore, nëpër fusha e male, dhe prej viseve ku të tjerët nuk shkojnë dot e as guxojnë që të nisen. Dhe kjo, sepse janë njerëz paqësorë, s’përzihen në trazira dhe nuk e njohin pabesinë. Kujdesu për ato punë të tyre që kanë të bëjnë me ty, pavarësisht se ku ndodhen në territoret që ke nën kontroll. Po mos harro, ndërkaq, që pjesa e tyre më e madhe janë mendjengushtë, egoistë dhe dorështërnguar. Shpesh heqin mallra mënjanë për të rritur fitimet dhe vendosin çmime të larta. Veprimet si këto u sjellin njerëzve kokëçarje dhe njollosin nëpunësit që janë ngarkuar të merren me ta. Mos i lejo të fshehin mallra, sepse Profeti e ka ndaluar këtë gjë. Shitja duhet bërë me mirësjellje, me pesha e çmime korrekte dhe pa i hyrë në hak asnjërës palë. Kushdo që fsheh mall (Për spekullim.) pasi është ndaluar fshehja e tij, duhet dënuar rreptë për aq sa ka bërë shkelje, qoftë shitës apo blerës.

 

7. Të varfrit

 

Mbaje Zotin parasysh në lidhje me shtresën më të ulët, atë që përbëhet nga njerëz me pak mjete jetese, nga të varfër dhe mjeranë, nga ata që s’kanë grosh në xhep dhe nga të gjymtuar. Kësaj shtrese i përkasin të pakënaqurit dhe ata që vetëm lypin. Për hir të Zotit, përmbushi detyrimet që Ai ka ndaj tyre e që t’i ka lënë ty në dorë. Cakto për ta një pjesë të fondeve publike, si dhe një pjesë tjetër nga prodhimet që vijnë si plaçkë lufte nga vendet e tjera, sepse këto u takojnë njësoj të gjithëve, të largët a të afërt qofshin. Këta njerëz janë ata, për të drejtat e të cilëve ti do përgjigjesh, prandaj as posti dhe as jeta jote private nuk duhet të të mbajnë larg tyre. S’të lejohet të përligjësh lënien pas dore të problemeve të vogla, ngaqë trajton probleme të mëdha. Prandaj, mos ji shpërfillës me ta e mos ua kthe shpinën me arrogancë.

 

Kujdesu për problemet e atyre që s’të afrohen dot, ngaqë kanë pamje të pakëndshme dhe sëmundje të liga, apo sepse mbahen si tepër të ulët. (Sipas vizionit të Imam Aliut, asnjë qenie njerëzore, sado e padenjë për të jetuar në shoqërinë njerëzore, nuk duhet lënë jashtë përkrahjes së shoqërisë.) Caktoju kujdestarë të besuar, të përvuajtuar e të përkushtuar ndaj Zotit dhe kërkoju raport për gjendjen e tyre. Sillu me të mjerët me shqetësimin e përgjegjësisë ndaj Zotit në Ditën kur do t’i dalësh përpara, sepse janë ata që e meritojnë më shumë vëmendjen dhe përkrahjen tënde nga gjithë shtetasit e tjerë. Por mos lër mënjanë as të drejtat e ca mjeranëve të tjerë, për të cilët do përgjigjesh veçmas përpara Zotit. Kujdesu për jetimët dhe të moshuarit, që s’kanë asnjë mjet jetese e që as të lypin s’mundin dot. Nuk është e lehtë për njerëzit e tu që ta përballin këtë detyrë; në fakt, çdo e drejtë është e rëndë, po Zoti ua bën të lehtë atyre që e duan botën tjetër, që durojnë (Vështirësitë.) për hir të saj, dhe që besojnë në përmbushjen e premtimit të Tij.

 

Cakto një kohë për ata që duan të ankohen. Gjatë saj të merresh vetëm me ta, të ulesh pranë tyre e ta ndiesh veten të përvuajtur për hir të Zotit që të ka bërë. Dhe kujdesu që t’i largosh ushtarët, rojet dhe policët, që ai që do të të flasë, të të flasë pa drojtje. Sepse kam dëgjuar Profetin e Zotit të përsëriste shpesh: “Nuk mund të jetë kurrë i pastër një popull, që s’e siguron të drejtën e të dobëtit përmes frikësimit të më të fortit”. Duroje ngathtësinë dhe paaftësinë e tyre në të shprehur, shmange ngushtësinë dhe fodullëkun, dhe kështu do fitosh mëshirën e Zotit dhe shpërblimin e bindjes ndaj Tij. Çfarëdo lloj gjëje që t’u japësh, jepua me gëzim, dhe kur t’u kundërshtosh, bëje me mirësjellje e duke u kërkuar ndjesë.

Por ka dhe disa punë, të cilave nuk mund t’u shmangesh e duhet t’i bësh vetë. Midis tyre janë përgjigjet për letrat e nëpunësve dhe të besuarve të tu, kur kjo është jashtë aftësive dhe kompetencave të sekretarëve të tu. E nëse mëson se njerëzit e tu s’kujdesen sa duhet për hallet e shtetasve, merri ti vetë në dorë problemet e tyre. Mbaroje çdo ditë punën e caktuar për atë ditë, sepse çdo ditë ka punën e saj.

 

Marrëdhëniet me Zotin

 

Ruaj për vete pjesën më të mirë e më të madhe të kohës për t’ia kushtuar adhurimit të Zotit, megjithëse të gjitha këto punë shprehin adhurim ndaj Tij, përderisa bëhen me qëllimin e mirë për t’u ndihmuar krijesave të Tij. Ajo që jep dorë më shumë në mbajtjen pastër të besimit, është përmbushja e detyrimeve që lidhen vetëm me Zotin. Prandaj kushtoi kësaj pune një pjesë të energjive të tua, ditën apo natën, dhe kujto që adhurimi që të jep afërsinë e Zotit, është i plotë e pa të meta e mungesa, sado mundim që të kërkojë. E kur drejton lutjet në publik, kujdesu të mos jenë tepër të gjata, sa të ngjallin mërzi, por jo dhe të shkurtra e sa për sy e faqe; sepse në popull mund të ketë të sëmurë dhe njerëz që s’u pret puna. Kur më nisi për në Jemen i Dërguari i Zotit, e pyeta si t’i bëja lutjet me njerëzit. Ai më tha: “Si më i pafuqishmi midis tyre dhe si përjetues i problemeve të tyre”.

 

Etika e qeverisjes

 

Mos u ndaj për shumë kohë nga shtetasit, sepse kur pushtetari shkëputet prej tyre ngushton këndvështrimin e tij (Edhe sikur një shfaqje e tillë të gjykohet pasojë e krenarisë dhe pompozitetit, në fakt prapa saj qëndrojnë komplekse inferioriteti e vaniteti.) e nuk i kupton më problemet e tyre. Veçimi prej tyre bën që këta të mos i dinë gjërat që duhet t’i dinë, kështu që problemet e mëdha nisin të shikohen si të vogla dhe të voglat si të mëdha, punët e mira gjykohen si të këqija dhe të këqijat si të mira, kurse e vërteta ngatërrohet e nuk ndahet dot më nga e pavërteta. Tek e fundit, edhe governatori njeri është e s’mund t’i dijë gjërat që njerëzit ia fshehin. ( Është fjala për njerëzit në shërbim të pushtetarit. Në raste të tilla, vetëm kontaktet me njerëzit e thjeshtë mund të hedhin dritë mbi të vërtetën.)

E vërteta s’ka yll në ballë, që t’i dallojë nga e pavërteta shprehjet e ndryshme të saj. Për pasojë, ti mund të jesh veç dy llojesh: Ose prijës i zellshëm, i përkushtuar, i sinqertë dhe bujar në përmbushjen e të drejtave të tyre; po pse, atëhere, duhet të ndahesh nga njerëzit, përderisa i ke kryer detyrimet e Zotit ndaj tyre? ose shpirtngushtë e dorështërnguar, armik i çdo forme të bujarisë, i ndrydhur nga frika e përhershme se mos njerëzit ta kuptojnë tipin dhe nuk kërkojnë më prej teje, ngaqë nuk kanë besim se do t’u ndihmosh; harron që shumica e kërkesave s’kanë të bëjnë fare me kuletën tënde, por vetëm me detyrimin tënd për të mos u hapur rrugë padrejtësive dhe për t’i bërë vend të drejtës dhe barazisë. Pse atëhere, u dashka ndenjur larg njerëzve?

 

Çdo governator ka miq e njerëz që kanë lehtësi marrëdhëniesh me të. Shpesh këto lloj lidhjesh shpërdoren e këta lloj njerëzish bëhen arrogantë e s’pyesin fare për drejtësinë. Në patsh të tillë rreth e qark, mos e zgjat, por shkulja rrënjën së keqes së tyre faqe popullit dhe përvëloi farat e saj. Mos u dhuro toka miqve e përkrahësve e mos u ngjall kurrë shpresa se mund t’u japësh prona, që pastaj do mund t’i përdorin për t’u bërë dëm fqinjëve në periudhat e ujitjes e të shërbimeve të tjera. Këta njerëz e kanë zakon t’ua lënë të tjerëve në shpinë barrën e këtyre punëve. Pra, janë ata që përfitojnë, por faji të mbetet ty, si në këtë botë, ashtu edhe në tjetrën.

 

Jepja të drejtën kujtdo që i takon, qoftë ky i afërm me ty a krejt i panjohur. Në këtë çështje duhet të jesh i vendosur e i kujdesshëm, edhe sikur të kesh punë me farefisin dhe të dashurit e tu. Kujto shpërblimin e asaj, që është vërtet e rëndë në të mbajtur: Vetëm ky lloj shpërblimi është i madh vërtet. E nëse shtetasit të fajësojnë për arrogancë dhe tirani, (Për shkak të masave të rrepta, që mund të merren në raste të veçanta. ) shpjegoua qëndrimin tënd dhe hiqua dyshimin me durim. Kështu do ta ruash fytyrën tënde e do t’i respektosh dhe ata; e kështu do ndihmohen dhe planet e tua për t’i mbajtur njerëzit në udhën e së drejtës.

 

Mos e refuzo paqen, kur ta lyp armiku. Zoti kënaqet me të, se u sjell prehje ushtarëve të tu, lehtësim halleve të tua dhe siguri vendit tënd. Veç tregohu i matur me të dhe vepro me pjekuri: Ruaje dyshimin për armikun edhe pas vendosjes së saj, sepse mund të ndodhë që paqa të jetë kurth për vigjilencën.

 

E nëse bën marrëveshje me armikun e hyn në traktate me të, zbatoi me korrektesë kushtet e saj dhe mbaji zotimet që ke marrë. Bëje veten peng të premtimit, sepse asnjë nga detyrimet që na ka vënë Zoti nuk i bën njerëzit aq të ndjeshëm sa thyerja e premtimit, pavarësisht dallimeve në pikëpamje. Jo më muslimanët, po edhe të pafetë i respektojnë marrëveshjet, sepse dhe ata i kuptojnë rreziqet që sjell shkelja e tyre. Prandaj mos i dil fjale armikut,

 sepse askush nuk mund ta fyejë Zotin, veçse në qoftë pervers e i paditur. Marrëveshjet dhe zotimet e bëra në emër të Mëshirës së Zotit janë simbolet e sigurisë që Zoti u jep njerëzve të Tij. Ato janë streha ku gjendet mbrojtja e Tij dhe kërkohen bekimet e afërsisë së Tij. Prandaj mos fut në to mashtrim, dredhi e hipokrizi.

 

Mos hyr në marrëveshjen që lejon interpretime; po nëse ke hyrë, mos provo të kapesh pas fjalëve të saj të paqarta. (Në mënyrë që duke u kapur pas tyre, të nxirren avantazhe, që nuk ishin parashikuar gjatë lidhjes së marrëveshjes) E nëse një e tillë të vë në gjendje të vështirë, mos kërko ta hedhësh poshtë pa asnjë shkak, sepse është më e mirë paqja e përballjes me problemin, sesa shkelja e marrëveshjes që të tremb. Zoti do kërkojë hesap për të kur të mos mundesh më t’i lypësh ndjesë, qoftë në këtë jetë apo në tjetrën.

 

Shmange gjakderdhjen e kotë, sepse asgjë tjetër s’e ndjell më shumë shpagimin e Zotit, sesa derdhja e gjakut pa asnjë shkak. Pasojat e saj janë fatale në shkatërrimin e bekimeve të Tij dhe në shfarosjen e krijesave të Tij. Prandaj dhe Dit’ e Fundit do fillojë me gjyqin e gjakderdhësve. Mos e rrit pushtetin me derdhje gjaku të ndaluar, (Gjaku i të pafajshmit.) se kjo ta dobëson e ul prestigjin dhe çon në shkatërrimin e zhvendosjen e tij.(Drejt një tjetri)

Ti s’mund të përligjesh para Zotit dhe meje për vrasjet e qëllimshme, sepse për to ka hakmarrje. (Vrasje të tilla duhen ndëshkuar dhe viktimës i duhet marrë haku) Por ndodh që vdekja vjen edhe nga shkaqe të vogla ose shkaktohet gabimisht, nga teprimet në kërbaç apo shpatë dhe ashpërsia në ndëshkim; në këto raste, posti yt si pushtetar s’ta jep të drejtën të mos ua paguash çmimin e gjakut njerëzve të afërm të viktimës.

 

Shmange dashurimin e vetes, besimin e verbër në vete dhe etjen për lëvdata të tepruara, sepse këto udhë pëlqen më shumë Shejtani për zhvlerësimin e virtytit. Vraje dëshirën që shtetasit të ta quajnë borxh të mirën që u ke bërë, e mos ua hidh në sy se ia heq çdo vlerë; mos kërko prej tyre të të ngrenë në qiell për punët që ke bërë, se lavdet hedhin terr mbi dritën e vërtetë; (Sepse në fakt çdo vepër e mirë bëhet me hirin e Zotit dhe me fuqinë, aftësinë dhe pushtetin që është dhënë prej Tij) shmangi premtimet që pasohen me shkelje, sepse premtimet që shkelen ndezin zemëratën e Zotit. Sepse Zoti i Lavdishëm thotë: “Zoti urren mbi çdo gjë të thoni gjëra që s’i bëni.” (Kur’ani, 61:3).

 

Mos u ngut në gjërat që s’u ka ardhur koha ende; mos ngurro në punët që janë tamam në kohë; mos ngulmo në çështjet që nuk dihet si do venë; tregohu i palëkundur, kur bëhet e qartë çdo gjë; jepi vendin që meriton çdo problemi; dhe zgjidhe çdo problem në kohën që i takon.

 

Mos e përvetëso gjënë që duhet gëzuar njësoj nga të gjithë, mos shpërfill problemet që dalin nga harrimi pas problemeve të tjera. Shpejt nga sytë e tu do bien të gjitha perdet e ti do duhet të ndreqësh me dëmshpërblim. (Të gjithë ata që mund të jenë dëmtuar apo ndëshkuar padrejtësisht) Mbaje nën kontroll masën e prestigjit, shpërthimin e inatit, fuqinë e krahut dhe mprehtësinë e gjuhës. Bëj kujdes në këto gjëra dhe shmange nxitimin e vonoje veprimin, deri sa inati të fashitet e të rifitosh vetëkontroll. Por ti s’do mund ta mbrosh veten nga këto të meta, në mos u kujtofsh që tek Zoti është rikthimi.

 

Mëso nga përvoja e mirë e prijësve të shkuar, qofshin qeveri, tradita me vlerë, paraardhës të Profetit apo urdhra Kur’anore. Mbaji parasysh e vepro mbi bazën e tyre, ashtu si na ke parë edhe ne të veprojmë. Përpiqu për zbatimin e udhëzimeve të kësaj letre dhe përmbushi deri në një shpresat që kam vënë tek ti, e kështu s’do mund të kesh arsye pse t’i shkosh zemrës pas, nëse ta tundon pasioni.

 

O Zot, jepna prirje të mbara me Mëshirën Tënde të pafund dhe me Pushtetin Tënd të madhërishëm; nxitna të dy të Të japim arsye të qarta, që meritojnë kënaqësinë Tënde e meritojnë lëvdatat e njerëzve të Tu; rritja mirëqenien këtij vendi, përparoje e lartësoja nderin; dhe jepna lejë të dyve të vdesim vdekjen e martirit e të njeriut të virtytshëm. Se ne do të rikthehemi tek Ti, për këtë nuk ka dyshim.

 

Paqja qoftë mbi Profetin e Zotit! Zoti mbuloftë me bekime e të fala të panumërta atë dhe pasardhësit e tij të pastër e të dëlirët! Wes-selam.

..................................................

(I) Ky dokument mund të quhet kushtetuta e politikës Islame. Autori i tij është Imam Aliu, dijetari më i shquar i Ligjit Hyjnor, pas Profetit, ai që ka vepruar më shumë se çdokush tjetër mbi bazën e këtij Ligji. Analiza e qeverisjes së vendit sipas principeve të tij, që përshkruhen në këtë letër, shpie në përfundimin se qëllimi i vetëm i Imam Aliut ka qenë fuqizimi i Ligjit Hyjnor, përmirësimi i gjendjes shoqërore dhe ruajtja e sigurisë publike, e jo mbushja e thesarit përmes plaçkitjeve apo përpjekja për zmadhimin e shtetit me mjete të ndershme e të pandershme. Zakonisht qeveritë e kësaj bote hartojnë kushtetuta që synojnë arritjen e fitimeve sa më të mëdha, duke u përpjekur të ndryshojnë ligjet që bien ndesh me këtë që-llim apo që sjellin pengesa në realizimin e objektivave të tyre. Përkundër tyre, çdo nen i kësaj kushtetute të Imam Aliut shërben si roje e interesave të përbashkëta dhe është një mburojë e organizimit kolektiv.

Imponimi i saj nuk bazohet në egoizëm, sepse në të nuk mund të gjesh asnjë shenjë të interesit vetjak. Ajo përmban parime që i hapin udhë përmbushjes së detyrimeve ndaj Zotit, mbrojtjes së të drejtave të njeriut, pa dallim feje e komuniteti, mbrojtjes së të mjerëve dhe të varfërve dhe sigurimit të ndihmës për shtresat e ulëta e të përbuzura. Ato sigurojnë udhëheqje të plotë për përhapjen e së drejtës dhe drejtësisë, për vendosjen e paqes dhe të sigurisë dhe për lulëzimin e mirëqenien e njerëzimit.

 

Imam Aliu e ka shkruar këtë dokument për Malik bin Harith el-Eshterin, kur e caktoi governator të Egjiptit në vitin 38 H. Malik el-Eshteri ishte një nga bashkëpunëtorët më të ngushtë të Imam Aliut. Ai shquhej për durim dhe qëndrueshmëri të madhe dhe gëzonte besim e mbështetje të plotë nga Imami. Ai kishte arritur lidhje e afërsi tepër të madhe me të, duke e kalitur sjelljen e karakterin e tij sipas sjelljes e karakterit të Imam Aliut, gjë që mund të kuptohet qartë dhe nga kjo thënie e vetë Imamit: “Ai ishte për mua ashtu si isha unë ndaj Profetit të Zotit”

(Ibn Ebi’l-Hadid, Sherh, vol. 15, f. 98; el-Alam, vol. 6, f. 131).

 

I frymëzuar nga ndjenja aspak egoiste të shërbimit, Maliku mori pjesë aktive në veprimtaritë luftarake dhe provoi se ishte krahu i djathtë i Imam Aliut në të gjitha betejat e përleshjet. Ai manifestoi akte të tilla guximi e trimërie, që e bënë famën e tij të njohur në të gjithë Arabinë. Por, përveçqë ishte trim, ai ishte i shquar edhe për durim e vetëpër-mbajtje. Lidhur me këtë, Varam bin Ebi Feras en-Nekha’iu tregon se si një herë ai ishte duke kaluar nëpër tregun e Kufas me veshjen e turbanin e tij prej pëlhure të ashpër, kur një dyqanxhi, duke e parë në atë gjendje e të veshur në atë mënyrë, i hodhi mbetje peri-mesh të kalbura mbi kokë; por ai nuk e bëri veten fare për këtë sjellje të pacipë, bile as ia hodhi sytë, por vazhdoi të ecte më tutje. Atëhere dikush i tha këtij shitësi: “A e di ti se ndaj kujt u tregove aq i paturpshëm?”

Ai u përgjigj se nuk e dinte, dhe atëhere i thanë se ai kishte qenë Malik elEshteri. Sapo dëgjoi këtë emër, shitësit i ra të fikët, pastaj rendi pas tij ta gjente e t’i kërkonte ndjesë për sjelljen dhe trajtimin poshtërues, që i kishte bërë. Arriti kështu në një xhami ku e pa duke u falur. Pasi mbaroi, shitësi i doli përpara dhe ra përmbys përpara tij e i kërkoi ndjesë duke qarë e duke u hequr zvarrë. Maliku e kapi për mjekre dhe ia ngriti kokën e i tha: “Për Allah, unë erdha në këtë xhami për t’iu lutur Zotit për ty. Unë vet të fala që atë çast e shpresoj që të të falë dhe Zoti”

(Tanbih ul-khawasir we nuzhatun-nawazir, vol. 1, f. 2; el-Bihar, vol. 2, f. 157).

Kjo butësi e tolerancë vinte nga një luftëtar, nga emri i të cilit dridhej dhe vetë guximi, e që ishte i njohur nga njerëzit më trima të të gjithë Arabisë për mjeshtërinë e tij në shpatë. Kjo, pikërisht, është fytyra e vërtetë e trimërisë: Përmbajtja e vetes atëhere kur do duhej të të mbyste inati e tërbimi, si dhe përballimi i mundimeve me durim e qetësi. Lidhur me këtë, Imam Aliu thotë: “Njeriu më trim është ai që mposht pasionet e tij”.

 

Por përveç këtyre karakteristikave dhe cilësive, ai kishte edhe aftësi të shkëlqyera organizative e drejtuese. Kur njerëzit e Uthmanit filluan të mbillnin në Egjipt farën e shkatërrimit e u përpoqën të përmbysnin ligjin e rendin në vend duke përhapur mosbesim e rebelim, Imam Aliu e largoi Muhammed bin Ebu Bekrin nga governatorati dhe vendosi të emëronte në vend të tij Malikun, që atë kohë ishte governator në Nasibin. Imam Aliu i dërgoi fjalë që të caktonte dikë tjetër më këmbë të tij, kurse vet të paraqitej tek Imami. Me të marrë këtë urdhër, Maliku caktoi Shebib bin Amir Esedin si zëvendës e vet shkoi tek Imam Aliu, i cili i dha letrat e emërimit dhe e nisi bashkë me një urdhër me shkrim drejtuar egjiptianëve, që t’i bindeshin.

 

Mu’avia u shqetësua shumë kur spiunët e informuan për emërimin e Malik el-Eshterit si governator të Egjiptit, të cilin ia kishte premtuar Amr bin Asit shpërblim për shërbimet që ky i fundit i kishte bërë. Mu’avia ishte i bindur se Amr bin Asi mund t’i shkaktonte lehtë disfatë Muhammed bin Ebu Bekrit e t’ia rrëmbente pushtetin nga duart, por ai nuk mund ta imagjinonte kurrsesi që pushtimi i Egjiptit të arrihej me luftë kundër Malik elEshterit. Prandaj vendosi t’i lante hesapet me të përpara se të merrte në dorëzim detyrën e re. Për këtë qëllim, Mu’avia hyri në bisedime me një çifligar nga qyteti Arish, që ky ta vriste në ndonjë farë mënyre, ndërkohë që Maliku shkonte për në Egjipt. Si shpërblim për këtë shërbim, nuk do t’i merrej asnjë taksë nga të ardhurat e pronës.

 

Dhe ashtu ndodhi. Maliku arriti me forcat dhe eskortën e tij në Arish, dhe kryetari i këtij qyteti e priti me entuziazëm, duke ngulur këmbë të rrinte mysafir i tij. Maliku pranoi. Pasi mbaruan së ngrëni, i zoti i shtëpisë i dha për të pirë një shurup mjalti, ku kishte hedhur helm. Efektet e helmimit u ndien në çast dhe ky luftëtar i madh, i njohur për mjeshtërinë e luftimit në shpatë e për dërmën që u jepte falangave armike, shkoi qetësisht në krahët e vdekjes përpara syve të të gjithëve.

 

Kur Mu’avia e mori vesh suksesin e këtij komploti, u gëzua shumë dhe thirri i ngazëllyer: “Zoti ka edhe ushtarët e Tij prej mjalti!” Pastaj tha gjatë një fjalimi: “Ali ibn Ebu Talibi kishte dy duar të djathta. Njëra prej tyre u pre në ditët e Siffinit, dhe ajo ishte Ammar ibn Jasiri; e dyta u pre tani, dhe ajo ishte Malik el-Eshteri.” Kur mësoi për lajmin e vrasjes së Malikut, Imam Aliu u hidhërua shumë e tha i trishtuar:

 

 Ah, Maliku! Po të kishte qenë Maliku gur, do ishte i fortë dhe i pathyeshëm; e po të ishte shkëmb, do ishte i madh e pa të dytë. Më duket se vdekja e tij ka marrë dhe një pjesë të jetës time. Për atë Zot, sirianët janë të lumtur prej vdekjes së tij, e Irakenët ndihen të tronditur. Pastaj vazhdoi: Nuk ka më grua që të lindë një të dytë si Maliku.

(et-Taberi, Tarikh, vol. 1, ff. 3392-3395; Ibn ul-Athir, el-Kamil fi Tarikh, vol. 3, ff. 352-353; el-Jakubi, Tarikh, vol. 2, f. 194; Ibn Abd ul-Berr, el-Isti’ab, vol. 3, f. 1366; Ibn Ebi’l-Hadid, Sherh, vol. 6, ff. 74-77; Ibn Kethir, el-Bidaje we’n-Nihaje, vol. 7, ff. 313-314; Ebu’l-Fida, el-Mukhteser, vol. 1, f. 179)

 

54. Letër

Dërguar Talhait dhe Zubeirit me anë të Imran bin Hasin Khuzeit. (I) Ebu Xha’fer el-Iskafi, autori i Nekd ul-Uthmanijje, e ka përmendur këtë letër në librin e tij Kitab ul-Mukadimeh, që trajton veprën dhe jetën e Imam Aliut

 

Kështu pra, ju e dini, megjithëse përpiqeni ta fshihni, që unë nuk kam shkuar tek njerëzit, deri sa erdhën ata tek unë, dhe që s’u kam kërkuar të më jepnin besë, deri sa ata vetë ma dhanë; edhe vet ju të dy keni qenë ndër ata që m’u afruan e më zgjatën dorën e besës. Sigurisht, njerëzit e thjeshtë nuk m’u betuan për besnikëri të detyruar nga ndonjë forcë, as sepse u dhanë pasuri. Nëse qetë dhe ju të dy të bindur se duhej të më betoheshit, kthehuni përsëri pas, një orë e më parë, dhe pendohuni përpara Zotit; e nëse më jeni betuar pa dëshirë, tashmë ma keni dhënë shkasin të veproj, sepse më qenkeni shfaqur të bindur për të më fshehur mosbindjen. Për Allah, ju s’keni më shumë të drejtë se muhaxhirët e tjerë, që ta maskoni dhe mbani fshehtë qëndrimin tuaj të vërtetë. (II)  Do ta kishit patur më lehtë të mos ma jepnit besnikërinë, kur jua kërkova, se ta thyeni tani, pasi ma dhatë.

Thoni se jam vrasës i Uthmanit; le të zgjidhet, atëhere, një medinas që nuk është përkrahës nga të mitë, as nga tuajt, e të vendosë mes nesh. Po pas kësaj, njëri nga ne do duhet të përballet me dhunën e ligjit për fajin e bërë. Prandaj, hiqni dorë nga kjo rrugë tani, që keni vetëm njollën e turpit, e mos bëni t’ju shtohen edhe flakët e Ferrit. Wes-selam.

............................

(I) Imran bin Hasin Khuzei (vdekur në Basra në vitin 52 H.) ishte nga sahabët më të afërt të Profetit, që shquhej në dituri e arritje dhe ishte tepër i kujdesshëm në transmetimin e haditheve. Ai e pranoi Islamin në vitin Khaiber (Viti, në të cilin u zhvillua beteja e Khajberit) dhe ka marrë pjesë në xhihad përkrah Profetit të Shenjtë. Imam Aliu e kshte caktuar në postin e nderuar të gjykatësit të Kufas.

 

Një nga hadithet autentike, që tregon Imran bin Huseini për Imam Aliun është ky:

I Dërguari i Zotit ngriti më këmbë një ushtri dhe e nisi në një fushatë luftarake nën komandën e Ali ibn Ebi Talibit. Nga khumsi i fituar gjatë kësaj lufte, Aliu mbaj-ti për vete një skllave. Disa njerëzve nuk u pëlqeu ky veprim i tij dhe vendosën t’i ankohen Profetit. Kur u kthyen, iu afruan Profetit dhe njëri prej tyre i tha: “O i Dërguari i Zotit! A nuk e dini që Aliu ka bërë këtë e këtë?” Profeti i ktheu shpinën. Atëhere vajti e i doli përpara një tjetër prej tyre dhe i bëri të njëjtën ankesë, po Profeti ia ktheu shpinën edhe atij.

Një i tretë iu afrua prapë dhe përsëriti të njëjtën gjë që kishin thënë më parë shokët e tij, por reagimi i Profetit nuk ndryshoi. Më në fund doli një i katërt dhe foli njësoj si paraardhësit e tij. Atëhere Profeti u kthye nga të katërt me shenja të qarta zemërimi në fytyrë dhe u tha tre herë me radhë: “Ç’keni me Aliun?” Pastaj vazhdoi: “S’ka dyshim që Aliu është prej meje dhe unë jam prej tij. Ai është pas meje prijësi i të gjithë besimtarëve”.

(el-Xhami us-sahih, et-Tirmidhi, vol. 5, f. 632; el-Musned, Ahmed ibn Hanbel, vol. 4, ff. 437-438; el-Musned, Ebu Da’ud et-Tajalesi, f. 111; el-Mustedrek, al-Hakim, vol. 3, ff. 110-111; Hiljet ul-ewlija’, Ebu Na’im el-Isfahani, vol. 6, f. 294; Tarikh ul-Islam, edh-Dhehebi, vol. 2, f. 196; el-Bidaje we’n-Nihaje, Ibn Kethir, vol. 7, f. 345; Usd ul-ghabeh, Ibn ul-Athir, vol. 4, f. 27; el-Isabeh, Ibn Haxher elAskalani, vol. 2, f. 509).

..............................

(II) Aludohet për faktin që Talhai dhe Zubeiri ishin njerëz të fuqishëm dhe prapa tyre qëndronin fise dhe komunitete të mëdha. Në këto kushte, pse duhej të bënin një veprim të tillë të dyfishtë, duke fshehur ndjenjat e vërteta të zemrës, duke manifestuar bindje e duke u betuar për besnikëri pa patur dëshirë e në mënyrë kaq të neveritshme? Natyrisht, në qoftë se dikush tjetër, i dobët e pa përkrahje, do të thoshte që kishte qenë i detyruar të betohej për besnikëri, shfajësimi i tij edhe mund të pranohej deri diku. Por askush tjetër s’e kishte thënë një gjë të tillë lidhur me këtë çështje. Kjo tregon qartë se sa fals e i gënjeshtërt ishte arsyetimi që i bënin Talhai dhe Zubeiri veprimit të tyre, sipas të cilit ata ishin betuar për besnikëri për shkak të pafuqisë së tyre.

 

 

55. Letër

Mu’avies

 

Zoti e bëri këtë botë për ç’do të ndodhë pas saj e për të parë cili nga banorët e saj vepron e sillet mirë. Ai s’na ka krijuar për këtë botë, as na ka urdhëruar të mundohemi për të. Do rrimë në të aq sa duhet për të përballur sprovën e caktuar. Kështu, Zoti më ka vënë në sprovë përmes jush, siç ju ka vënë ju në sprovë përmes meje, duke e bërë secilin nga ne argument e shfajësim të tjetrit. Ju i vërsuleni kësaj bote duke e shtrembëruar Kur’anin e më kërkoni shpjegime për gjëra, për të cilat s’përgjigjen dot (Për vrasjen e Kalifit të Tretë)

as dora, as gjuha ime. Ju me kalemxhinjtë e sirianët tuaj më fajësoni e ndërseni të paditurit, ndërkohë që kush rri ndenjur (Nuk veprojnë, por vetëm thurin intriga.) ndërsen kë rri më këmbë. (Fjala është për më fanatikët e të gatshmit për t’u hedhur në veprim e për t’u bërë vegla qorre të intrigantëve)

Kini frikën e Zotit dhe mos e lini Djallin t’ju drejtojë. Kthejeni fytyrën drejt botës tjetër, se për atje shpien udhët tona, dhe bëni kudjes se mos Zoti ju ndëshkon krejt papritur, jua than rrënjët fare e ju pret e flak tutje së bashku me degët. E ju betohem, për Atë Zot, me një betim të pathyeshëm: Nëse fati do na bëjë të dyve bashkë, do t’ju përball pa asnjë ngurrim,

“derisa Zoti të gjykojë midis nesh; e Ai është gjykatësi më i mirë.” (Kur’ani, 7:87).

 

 

56. Qarkore

Kur Imam Aliu caktoi Shurejh bin Haniun në krye të pararojës që marshonte drejt Sirisë, lëshoi për të një qarkore me udhëzime

 

Ki frikë nga Zoti çdo mëngjes e mbrëmje, qëndro i vetëdijshëm për mashtrimin e kësaj bote dhe mos i jep besim në asnjë rast. Se nëse frika e pësimit s’të bën të përmbahesh nga gjëra që i do, pasionet do të të flakin në dete rreziqesh. Prandaj, frenoje e mbroje veten tënde dhe shtype e vraje mllefin tënd.

 

 

57. Letër

Popullit të Kufës, ndërkohë që marshonte nga Medina për në Basra

 

S’e di si iki nga qyteti im - dhunues a i dhunuar, i rebeluar a viktimë e rebelimit. Sido që të jetë e kujtdo që t’i bjerë të njihet me këtë letër, i bëj thirrje në emër të Zotit të niset për tek unë. Nëse jam me të drejtën, të më ndihmojë, e nëse jam me të gabuarën, të përpiqet të më sjellë në udhë të drejtë, ashtu si e gjykon ai.

 

 

58. Letër

Drejtuar popullsive të vendeve të ndryshme, duke përshkruar se çfarë ndodhi në Siffin midis Imam Aliut dhe palës tjetër

 

Kështu pra, ndodhi që ne dhe sirianët u ndeshëm në një luftë, megjithëse besojmë në të njëjtin Zot e në të njëjtin Profet dhe mesazhi ynë Islam është i njëjtë. Ne s’donim t’u shtonim gjë tjetër në besimin tek Zoti dhe në njohjen e Profetit të Tij, as ata nuk donin të na shtonin gjë të tillë. Gjithçka e kishim të njëjtë, ndryshonin vetëm mendimet tona për çështjen e gjakut të Uthmanit, ndonëse ne s’kemi të bëjmë me të. Ne i këshilluam të prisnin sa të qetësohej gjendja, duke e vonuar kohën e përplasjes e paqësuar njerëzit, që punët të kullonin e zinin vend e ne të gjenim fuqi e aftësi për t’i zgjidhur problemet ashtu si duhet.

Por, sipas tyre, problemin mund ta zgjidhte vetëm lufta. Për pasojë, s’e pranuan ofertën tonë e lufta nderi krahët e erdh’ e u ul mu midis nesh. Flakët e saj u ngritën të furishme. Kur kërdia e saj na kishte goditur ne e ata bashkë dhe çapojtë e saj na ishin ngulur mirë neve e atyre, ata e pranuan këshillën që u kishim dhënë. Dhe ramë dakord propozimin e tyre e nxituam të plotësonim kërkesën e tyre. Kështu u qartësua çdo gjë (Që qëndrimi i mbajtur prej nesh kishte qenë më i miri.) për të gjithë dhe s’mbeti më shfajësim për ta. Pra, Zoti do shpëtojë nga rrënimi këdo që na bashkohet, dhe do shpjerë në humbje këdo që ngulmon (Në të shtrembrën) e bëhet kokëfortë. Për Allah, sytë e të tillëve do mbeten të verbër përgjithnjë dhe mbi kokat e tyre do rrinë varur ndëshkime të përjetshme.

 

 

59. Letër

Eswed bin Katibes, governator i Hulvanit

 

Kur veprimet e një governatori ndjekin pëlqimet e tij, ai pengohet seriozisht në ushtrimin e drejtësisë. Njerëzit duhet të jenë të barabartë përpara teje në çështjet e së drejtës, se drejtësia nuk mund të ketë padrejtësinë pjesë të saj. Shmange atë që s’do ta pëlqeje për vete. Ushtrohu në atë, çka Zoti ta ka bërë të detyrueshme, duke shpresuar shpërblimin e Tij e duke iu trembur ndëshkimit të Tij. Dije që kjo botë është vend prove: Kushdo që shpenzon këtu një orë të kohës së tij kot, do ta qajë me lot të hidhur Ditën e Gjykimit. Asgjë që s’mbështetet në të drejtën s’të jep dot kënaqësi të përjetshme. Është detyra jote të mbrohesh (Nga mëkatet) e kujdesesh sa më shumë për shtetasit e tu. E mira që fiton kështu është mjaft më e madhe se ajo që fitojnë të tjerët. Wes-selam.

 

 

60. Letër

Governatorëve dhe nëpunësve, nëpër territoret e të cilëve kalonte ushtria

 

Nga shërbëtori i Zotit, Aliu, Prijës i Besimtarëve, gjithë Governatorëve të Kalifatit dhe mbledhësve të tatimeve, nëpër zonat e të cilëve do të kalojë ushtria.

Kam nisur një ushtri që duhet të kalojë nëpër territoret tuaja, me lejen e Zotit. Unë i kam udhëzuar njerëzit e mi, si detyrim që u vjen nga Zoti, t’u shmangen provokimeve e të mos bëjnë dëme. Me kaq jam i shfajësuar para jush e të pafeve, që janë nën mbrojtjen tuaj, për çfarëdolloj shqetësimi të shkaktuar nga ushtria, me përjashtim të rastit kur uria shtërngon dikë që s’ka rrugë tjetër si ta shuajë. Në qoftë se ndonjë nga luftëtarët merr diçka me forcë, ta ndëshkoni, por askush nga ju nuk duhet të gabojë e të sjellë pengesa në punët e tyre, apo të futet në çështje që u janë dhënë vetëm atyre në kompetencë. Do jem dhe unë vetë me ushtrinë, kështu që mund të drejtoheni tek unë për çdo sjellje arrogante të tyre e për problemet që mund të krijojnë e që ju s’do mundni t’i shmangni dot, veçse përmes Zotit dhe meje. Unë do t’i zgjidh të gjitha me ndihmën e Zotit dhe Vullnetin e Tij.

 

 

61. Letër

Kumejl bin Ziad Nekha’iut, governator i Hitit, duke shprehur pakënaqësi për paaftësinë e tij në pengimin e forcave të armikut, që mësynë territoret e tij dhe i plaçkitën

(Pas sulmit dhe plaçkitjes së bërë nga ushtritë siriane, Kumejli kërkoi lejen e Imam Aliut për të bërë raprezalje në provincën siriane të Kirkisijes. Kjo letër është në përgjigje të kësaj kërkese.)

 

Kur lë pas dore diçka që është në përgjegjësisë tënde e detyrën tënde e bëjnë të tjerët, kjo dëshmon dobësi të qarta dhe qëndrim me pasoja të rrezikshme. Dëshira për të marshuar mbi Kirkisi, duke e lënë provincën tuaj në mëshirën e ushtrive armike, nuk mund të mos më japë përshtypjen e një mendimi të mbrapshtë. Në këtë mënyrë, i keni shërbyer armikut si një urë, mbi të cilën kalon e plaçkit aleatët tuaj; kurse vetë armët tuaja janë të dobëta dhe s’keni rreth e qark njeri që t’ju bindet. Ju nuk mundët ta pengonit përparimin e armikut, nuk mundët ta thyenit fuqinë e tij, nuk mundët ta mbronit popullin e vendit tuaj dhe s’mundët t’i përmbushnit detyrat tuaja në emër të Imamit tuaj.

 

 

62. Letër

Popullit të Egjiptit, dërguar nëpërmjet Malik el-Eshterit, kur e caktoi governator të këtij vendi

 

Kështu pra, Zoti i Madhërueshëm e nisi Muhammedin si paralajmërues i të gjithë botëve e dëshmitar i të gjithë profetëve.(Ardhja e tij dëshmoi vërtetësinë e profecive të profetëve të tjerë, që kishin ardhur në këtë botë përpara tij.)

Kur vdiq ai, muslimanët u grindën për pushtetin pas tij. Për Allah, as që më kishte shkuar mendja e nuk e kisha imagjinuar kurrë që, pas Profetit, Arabët do t’ia hiqnin kalifatin Ehl-i Beitit, e që do mund të ma mohonin këtë pozicion (I) , veç kur pashë fare papritur turma njerëzish rreth e qark një njeriu, të cilit i betoheshin për besnikëri. (Kalifit të Parë.)

Por unë s’mund ta shtrija dorën time të besës. Pastaj pashë se si shumë njerëz i iknin Islamit për në gjendjen ku kishin qenë, duke dashur ta rrënonin fenë e Muhammedit. Atëhere më hyri frika mos Islami çahej e shkatërrohej, po të mos i dilja në mbrojtje atij e njerëzve të tij, gjë që do kishte qenë një goditje më e madhe sesa humbja e pushtetit. Se, tek e fundit, kjo s’mund të zgjaste shumë e çdo gjë do të kalonte, ashtu si zhduket një mirazh e tretet një  ré në qiell. Prandaj e mbajta veten në këto ngjarje, deri sa e keqja u shkatërrua e zhduk dhe feja gjeti siguri dhe paqe.

 

Pjesë e po asaj letre:

 

Për Allah, po t’i kisha ndeshur vetëm e ata të ishin aq shumë, sa ta mbushnin dheun cep më cep, s’do ta kisha humbur mendjen, as do isha shqetësuar. Unë jam i qartë në vetvete dhe Zoti më ka dhënë bindje në udhëprirjen time të drejtë dhe në udhëprirjen e tyre të gabuar. Kjo më jep shpresë të piqem me Zotin e t’i gëzoj shpërblimet e Tij, e më jep brengë sepse njerëz mendjengushtë dhe perversë morën në duar punët e shoqërisë, përvetësuan fondet e Zotit si t’i kishin të tyret, skllavëruan njerëzit e Tij (II), luftuan të virtytshmit dhe u vëllazëruan me mëkatarët. Ndër ta është ai që Islami e ndëshkoi dhe e rrahu me fshikull, ngaqë u deh me verë (III) , si dhe ai që s’e pranoi Islamin, deri sa e kuptoi se vetëm përmes tij mund t’i rriste fitimet e kësaj bote (IV). Po të mos ishte kështu, (Po të mos kishte njerëz të tillë në drejtim të punëve të shtetit Islam.) unë nuk do kisha ngulur këmbë që t’ju mblidhja për t’ju qortuar, mobilizuar e nxitur për xhihad; po nëse nuk pranoni dhe tregoni dobësi, unë do t’ju braktis.

 

A nuk e shihni si janë rrudhur kufijtë e vendeve tuaja, si janë zaptuar qendrat tuaja të banimit, si i kanë rrëmbyer zotërimet tuaja, dhe si i kanë sulmuar qytetet dhe tokat tuaja? Zoti pastë mëshirë për ju! Çohuni për ta dërrmuar armikun e mos qëndroni të përgjumur, ndryshe do duhet të mbani zgjedhën e skllavërisë dhe vulën e poshtërimit, e atëhere fati juaj do jetë vërtet i mbrapshtë. Rrini zgjuar, se, nëse flini ju, nuk fle hasmi juaj.

..................................

(I) Njihet nga të gjithë deklarata e Profetit të Shenjtë për Imam Aliun, “Ky është vëllai im, (Në arabisht, akhi.) ekzekutuesi i amanetit tim, (Në arabisht, wasijji.) dhe kalifi im (Në arabisht, khalifeti.) midis jush’, apo thënia tjetër e tij në Ghadir Kum, ndërsa kthehej nga Haxhxhi i Lamtumirës, ‘Kujtdo që unë i kam qenë kujdestar, (Në arabisht, mawla. ) i është ky Ali kujdestar’. Ato dëshmojnë se Profeti e kishte zgjidhur problemin e zëvendësimit e të pasardhësit të tij.

Pas kësaj nuk kishte më nevojë për zgjidhje të reja apo që populli i Medinës të futej në zgjedhje. Por disa njerëz të etuar për pushtet nuk i përfillën këto përcaktime kaq të qarta, sikur të mos i kishin dëgjuar kurrë. Ata u dhanë zgjedhjeve një rëndësi kaq të madhe, saqë i braktisën ritet e varrimit të Profetit dhe u mblodhën në Sakife Beni Saide, ku, pas një farse pseudo-demokratike, zgjodhën Kalifin e Parë.

Ky ishte një moment tepër kritik për Imam Aliun. Nga njëra anë ishin disa njerëz, interesat e të cilëve kërkonin që ai të merrte armët, nga ana tjetër Arabët, që e kishin pranuar Islamin nën presionin e forcës së tij ushtarake, po e dezertonin, ndërsa Musejleme ibn Zumameh el-Hanefi dhe Tulajah Ibn Khuwejlidi, të dy mashtruesa të njohur, po ngrinin në rebelim njërin fis pas tjetrit.

Në këto rrethana, një luftë civile në gjirin e muslimanëve do t’i fuqizonte dhe bashkonte edhe më shumë forcat e të pafeve e të hipokritëve dhe mund ta vinte Islamin përpara alternativës së shkatërrimit përfundimtar. Prandaj, për hir të mbështetjes e solidaritetit të tij për Islamin, Imam Aliu preferoi të ruante qetësinë ndaj luftës dhe u kufizua me një protestë paqësore, në vend që të rrëmbente armët. Në këtë mënyrë, ai tregoi qartë se kishte më të shtrenjta fatet e komunitetit, se ardhjen e tij në krye të pushtetit. Shkatërrimi i planeve të hipokritëve dhe shkurajimi i nxitësve të trazirave s’mund të arriheshin tjetër, veçse duke shmangur luftën civile dhe duke e vonuar të drejtën e tij për një kohë më të përshtatshme. Ky ishte një akt i pashembullt në mbrojtje të Islamit, që është vlerësuar maksimalisht nga të gjitha shkollat e tij.

.................................

(II) Kjo i referohet thënies së Profetit të Shenjtë për fëmijët e Umejjes e fëmijët e Ebu elAs ibn Umejjes (gjyshit të Uthman ibn Affanit e të kalifëve të dinastisë së Merwanit). Ebu Dher el-Ghifariu tregon se i Dërguari i Zotit kishte thënë:

Kur të arrijë në dyzetë numri i pasardhësve të Umejjes, ata do t’i skllavërojnë njerëzit e Zotit, do t’i përdorin fondet e Tij sikur t’i kishin prona të tyre dhe do ta bëjnë Librin e Tij mjet korrupsioni.

(el-Hakim, el-Mustedrek, vol. 4, f. 479; el-Mutteki el-Hindi, Kenz al-‘ummal, vol. 11, f. 149).

Kurse lidhur me fëmijët e Ebu el-Asit, Ebu Dheri, Ebu Sa’id el-Khudriu, Ibn Abbasi, Ebu Hureire e të tjerë tregojnë se i Dërguari i Zotit ka thënë:

Kur numri i pasardhësve të Ebu el-Asit të arrijë në tridhjetë, ata do t’i rrëmbejnë pasuritë e Zotit sikur të ishin prona të tyre, do t’i bëjnë skllevër njerëzit e Zotit dhe do ta bëjnë fenë e Zotit mjeshtëri për korrupsion.

(el-Musned, Ahmed ibn Hanbel, vol. 3, f. 80; el-Mustedrek, el-Hakim, vol. 4, f. 480; el-Metalib ul-alijeh, Ibn Haxher, vol. 4, f. 332; Mexhma’ uz-zewa’id, el-Hejthemi, vol. 5, ff. 241, 243; Kenz ul-‘ummal, el-Mutteki el-Hindi, vol. 11, ff. 148; 149; 351; 354).

Historia e Islamit pas vdekjes së Profetit të Shenjtë jep dëshmi të shumta të plotësimit të këtyre profecive. Pikërisht këtu bazohej edhe frika e Imam Aliut për të ardhmen e komunitetit musliman.

..................................

(III) Njeriu që piu verë ishte Welid bin Ukbe, vëlla me nënë i kalifit Uthman dhe governator i tij në Kufa. Një herë, pasi kishte pirë e ishte dehur fare, drejtoi lutjet e mëngjesit në xhaminë kryesore të Kufas. Kështu, në vend të dy rekateve që rekomandon Profeti i  Shenjtë, bëri katër. Të pranishmit, midis të cilëve kishte mjaft njerëz fetarë e të përkushtuar, si Ibn Mes’udi e të tjerë, u indinjuan shumë, veçanërisht pasi Welidi mbaroi katër rekatet dhe tha: Ç’mëngjes i këndshëm! Do dëshiroja t’i vazhdoja faljet edhe më gjatë, po të jeni edhe ju dakord. Njerëzit ishin ankuar edhe herë të tjera më përpara për imoralitetin e Welidit, por më kot. Pas kësaj ata nisën të shajnë Kalifin që nuk ua vinte veshin ankesave të tyre e që e mbronte këtë maskara. Një herë tjetër, ndërkohë që kishte humbur ndjenjat nga të pirët, i morën nga gishti unazën e vulës dhe ia dërguan kalifit në Medinë. Por kalifi ngurronte prapë të jepte urdhër për ndëshkimin e governatorit dhe vëllait të tij nga nëna. Kjo i shtoi edhe më shumë kritikat ndaj tij për mospërfillje të ligjit. Më në fund u detyrua ta ndëshkonte Welidin me dyzetë goditje kamxhiku dhe e hoqi nga detyra duke vënë në vend të tij Sa’id ibn ul-Asin, një kushëri tjetër i Kalifit, gjë që u bë shkak për kritika të reja ndaj tij. (Welidi ishte personi, të cilit Allahu iu referua në Kur’an me emrin ‘keqbërës’,(Në arabisht, fasik.) në Suren 49, ajeti 6, historia e shpalljes së të cilit njihet mirë nga komentatorët.)

...........................

(IV) Njeriu që u fut në Islam për qëllime fitimi ishte Mu’avia, i cili e pranoi këtë fé vetëm për të përmbushur më lehtë ambicjet e tij për kënaqësitë e kësaj bote.

 

 

63. Letër

Shkruar Ebu Musa el-Esh’ariut, governatorit të Kufas, kur u informua se po u mbushte mendjen banorëve të Kufas të mos i përgjigjeshin thirrjes së tij për të marrë pjesë në betejën e Xhemelit (I)

 

Nga shërbëtori i Zotit, Imam Aliu, Abdullah bin Kejsit. Kam dëgjuar për ca fjalë tuajat që flasin pro, por dhe kundër jush.(Fjala është për një thënie të Ebu Musait, sipas së cilës, ‘Aliu është kalifi legjitim i muslimanëve (qëndrimi pro), megjithatë nuk është korrekte nga ana e tij që të luftojë kundër muslimanëve të tjerë (qëndrimi kundër)’. )

Kur ju vjen lajm prej meje, duhet të gatiteni e të rrini në pritje, duke dalur nga foleja e duke thirrur ata që keni nën urdhër. Nëse bindeni edhe ju vetë për të vërtetën, bëhuni gati e nisuni, e nëse keni frikë, rrini mënjanë. Për Allah, ju do të kapeni kudo të ndodheni e s’do kurseheni, deri sa të rrënoheni me rrënjë dhe çdo gjë juaja të hallakatet e ju ta lini atë post. Pas kësaj është për të patur frikë nga ç’ju pret, më shumë se prej asaj që pësuat.

Ajo që ju shpresoni nuk është aq e thjeshtë,(Rebelimi i Basras, seriozitetin dhe pasojat e të cilit Ebu Musai i nënvlerësonte.) sepse është një mjerim i vërtetë. Do na duhet t’i cysim devetë e saj, t’i kaptojmë pengesat e saj dhe t’i sheshojmë malet e saj. (Nuk mund të mbyllen sytë përpara këtij problemi. Ai kërkon një zgjidhje me themel e jo të sipërfaqëshme, për t’i zbutur sa më shumë efektet e tij afatgjata.)

Mblidheni mendjen, diluni zot punëve dhe meritojeni fatin e pjesën tuaj. Në qoftë se nuk ju pëlqejnë, shkoni atje ku s’jeni dhe aq i mirëpritur, por që, prapë, s’i shpëtoni dot. (Qëndrimi i dyfishtë i Musa Esh’ariut s’u pëlqente as kundërshtarëve të Imam Aliut; si rezultat ai nuk mirëpritej plotësisht prej tyre)

Më mirë mbylluni diku vetëm e shtrihuni të flini. Atëhere s’do t’ju pyesë kush se ku jeni dhe ç‘bëni: Për Allah, ky është trajtimi që i shkon një të tilli sipas së Drejtës; dhe me kaq, t’i japim fund. We’s-selam

.....................

(I)  Kur Imam Aliu vendosi të shtypte trazirat e Basras, i dërgoi këtë letër governatorit të Kufas, Ebu Musa Esh’ariut, nëpërmjet Imam Hasanit. Në të përpiqej ta bindte për xhihad dhe e qortonte për thëniet e tij të dyfishta e kontradiktore, sipas të cilave Imam Aliu ishte Imami i vërtetë dhe betimi i besnikërisë ndaj tij ishte gjë e drejtë, por nuk ishte gjë e drejtë që ai të përkrahej në një luftë që bëhej kundër muslimanëve. Kjo ishte një intrigë e rrezikshme, që duhej demaskuar patjetër. Këtë kontradiksion ka Imam Aliu parasysh, kur përdor shprehjen ‘Huwe lek we aleik’. (Që vjen në favorin tuaj e që në të njëjtën kohë është kundër jush)

Sepse, nëse Imam Aliu ishte vërtet Imami i ligjshëm, si mund të ishte gabim të luftohej përkrah tij kundër armikut? Dhe nëse luftimi përkrah tij ishte i gabuar, ç’kuptim kishte qenia e tij Imam i ligjshëm? Por, pavarësisht nga përpjekjet për t’u kthyer mendjen që të mos merrnin pjesë në luftë, populli i Kufas iu bashkua ushtrisë së Imam Aliut në mënyrë masive dhe mori pjesë aktive në betejë, duke u shkaktuar basaritëve një disfatë të atillë, saqë nuk guxuan më të ngriheshin në rebelim.

 

 

64. Letër

Përgjigje Mu’avies

 

Sigurisht që ne e ju kemi patur marrëdhënie të përzemërta, siç shpre heni ju. Por ditën kur ne pranuam Besimin që ju e refuzuat, (Hidhet poshtë përpjekja për t’i zbutur gjërat, duke i paraqitur ndryshe. E vërteta është që midis Imam Aliut dhe Mu’avies nuk ka patur asnjëherë marrëdhënie të përzemërta.) mes nesh e jush u hap një humnerë. Sot është po ajo gjendje e ne mbetemi të palëkundur501, (Në Besim) kurse ju intrigoni. Ata nga ju që u futën në Islam, nuk u futën se kishin dëshirë, por sepse drejtuesit tuaj u bashkuan me të Dërguarin e Zotit. Ju keni thënë se paskam vrarë Talhain e Zubeirin, se e kam nxjerrë Aishen me përdhunë nga shtëpia, dhe se kam mbjellur grindje ndërmjet dy qyteteve. (Kufas dhe Basras.)  (I)

 

Këto janë gjëra që nuk kanë të bëjnë fare me ju e që juve s’ju bëjnë as mirë, as keq. Prandaj s’është nevoja të jap shpjegime lidhur me to. Thoni dhe se po niseni për tek unë me një grup muhaxhirësh e ensarësh, ndonëse Hixhreti ka marrë fund ditën që vëllai juaj ra në burg. Po në e keni vërtet me ngut, prisni dhe pak, se vij unë t’ju takoj, e kjo po, që ka kuptim, sepse Zoti ma ka caktuar mua t’ju ndëshkoj. E nëse vini ju më parë, atëhere do ta kuptoni çfarë ka dashur të thoshte ai poeti i Beni Esedit, kur shprehej 

 

O ti, që këmbëngul të nisesh midis stuhive të beharit, mbi sy do kesh dhén,

e gur s’do kesh te kok’ e varrit …

 

Se e kam ende atë shpatën, me të cilën dërgova në të njëjtin vend gjyshin tuaj, dajon tuaj dhe vëllain tuaj. Për Atë Zot! Njiheni veten se kush jeni! Zemra juaj është bërë e ngushtë e urtësia juaj ka marrë fund. Nuk ka dyshim që keni kapur majën e rrezikshme të mëkatit e që do rrëzoheni pashmangshmërisht prej saj. E kjo do t’ju çojë drejt e në Skëterrë, sepse kërkoni gjëra që i kanë humbur tjetërkujt, përkujdesni bagëtinë e dikujt tjetri dhe lakmoni gjëra që s’janë tuajat e me të cilat nuk keni asnjë lidhje. Sa larg i keni fjalët nga veprat, sa shumë u ngjani xhajave e dajave tuaj, që mëkatimi e besa me Shejtanin i hodhën kundër Muhammedit e që u vranë, për pasojë, siç e dini dhe ju vetë. S’mundën ta mbronin veten, as çështjen, së cilës i dolën zot, nga goditjet e vrullshme të shpatave që vringëlluan ndër beteja e që kanë mbetur ato që ishin dhe sot e kësaj dite. (Aludim për Dhu’l-fikarin, shpatën e famshme të Imam Aliut)

 

Ju keni thënë shumë gjëra për vrasjen e Uthmanit. Pranoni një herë  ç’pranuan dhe të tjerët, (Betimin e besnikërisë.) pastaj kërkomëni verdikt. (Për njerëzit e akuzuar.) E unë do ta zgjidh çështjen në mes jush e tyre (Vrasësve të Uthmanit.) mbi bazën e Librit të Zotit. Ajo që ju kërkoni është thjesht një biberon, si ai që rren bebet ditët e para pas prerjes së gjirit. Paqe pastë mbi atë që e meriton.

...............................

(I) Mu’avia i kishte shkruar Imam Aliut një letër, në të cilën i kujtonte unitetin dhe marrëdhëniet e mira të dikurshme, pastaj e akuzonte për vrasjen e Talhait e Zubeirit si dhe për daljen e Aishes nga shtëpia e saj. Po aty, ai kundërshtonte edhe caktimin e Kufas si kryeqendër të vendit, në vend të Medinës. Në fund kërcënonte me luftë dhe thoshte se kishte ndërmend të nisej për ta luftuar me një ushtri muhaxhirësh e ensarësh. Imam Aliu iu përgjigj me këtë letër, në të cilën komenton pretendimin e Mu’avies për unitet, duke thënë pak a shumë: “Mund të kishte patur unitet midis jush dhe nesh, por ardhja e Islamit hapi midis të dy palëve tona një hendek të thellë, që nuk mund të kalohej me asnjë urë, dhe krijoi një ndarje të tillë, që nuk mund të zhdukej më. Kjo ndodhi sepse ne iu përgjigjëm thirrjes së Profetit dhe nxituam drejt Islamit, kurse ju mbetët zhytur në batakun e herezisë e të injorancës, gjë që bëri që ne e ju të ecnim në rrugë të ndara. Por kur Islami fitoi qëndrueshmëri dhe personalitetet kryesore të Arabisë u futën në gjirin e tij, edhe ju u ndiet të detyruar të bashkoheshit me të. Në këtë mënyrë, ju arritët të mbronit jetët tuaja me maskën e Islamit në fytyrë, por vazhduat, këtë herë fshehurazi, nxitjen e intrigave për shkallmimin e themeleve të tij. Kurse ne e pranuam Islamin me vullnetin e dëshirën tonë të lirë dhe iu futëm rrugës së tij të drejtë me vendosmëri që nuk ka njohur lëkundje në asnjë kohë. Për pasojë, nuk mundi të na pajtonte me pikëpamjet tuaja as pranimi i Islamit prej jush”.

 

Për sa i përket akuzës së Mu’avies se Imam Aliu kishte organizuar vrasjen e Talhait dhe të Zubeirit, edhe sikur kjo të kishte qenë e vërtetë, a nuk ishte fakt që ata ishin revoltuar haptazi kundër Imam Aliut e ishin ngritur në luftë, duke thyer betimin e besnikërisë? Pra, nëse ata ishin vrarë për shkak të rebelimit, gjaku i tyre kishte shkuar kot dhe s’mund të hidhej faj mbi ata që i kishin vrarë. Islami e lejon luftimin e atij që rebelohet kundër Imamit të ligjshëm dhe e pranon ndëshkimin e tij me vdekje. Megjithatë kjo akuzë nuk ka asnjë bazë reale, sepse, në fakt, Talhai është vrarë nga një njeri i palës së tij. Lidhur me këtë, dijetari i shquar Ibn Abd ul-Berr shkruan: Merwani e goditi Talhain me një shigjetë dhe duke u kthyer nga Ebi Eban bin Uthmani, tha: “E vramë një nga vrasësit e babait tënd e të liruam nga gjakmarrja”. (el-Isti’ab, vol. 2, f. 223).

 

Sa për Zubeirin, atë e vrau Amr bin Xhumuzi kur po kthehej në Basra, pa qenë nxitur aspak nga Imam Aliu. Po kështu, ka qenë vetë Aisheja që doli nga shtëpia e saj si prijëse e këtij grupi rebelësh, ndërkohë që Imam Aliu e këshilloi disa herë të kuptonte pozitën e saj e të mos dilte, por pa dobi. E pabazuar ishte dhe kritika tjetër e Mu’avies për transferimin e selisë së qeverisjes nga Medina në Kufa, pasi Imam Aliu arriti në përfundimin se Medina ishte mbushur me njerëz të këqinj dhe ishte shndërruar në qendër intrigash. Vet Mu’avia më pas i qëndroi larg Medinës dhe e mbajti kryeqytetin e tij në Siri.

 

Pra, ç’të drejtë mund të kishte Mu’avia për të kundërshtuar ndryshimin që i bëri Imam Aliu selisë së tij? Ai e la Medinën për shkak të komploteve që thureshin në çdo anë të saj. Shtypja e tyre mund të arrihej vetëm duke zgjedhur si kryeqytet një vend tjetër, prej nga mund të sigurohej në çdo kohë mbështetje e mjaftueshme ushtarake. Beteja e Xhemelit tregoi se një pjesë e madhe e popullit të Kufas kishte qenë në anën e Imam Aliut, prandaj ishte e natyrshme që Kufa të bëhej kryeqendër e ushtrisë së tij. Aty mund të organizohej më lehtë mbrojtja kundër armikut, në një kohë që Medina nuk ishte e përshtatshme për mobilizim ushtarak e furnizime.

Së fundi, Imam Aliu i jep një përgjigje shumë mendjemprehtë kërcënimit të Mu’avies se do marshonte kundër tij në krye të muhaxhirëve dhe ensarëve. Ai thotë: “Si do t’i sillni muhaxhirët, tani që dera e Hixhretit është mbyllur qysh ditën kur ra në burg vëllai juaj, Jezid bin Ebu Sufiani?!” Ky njeri ishte burgosur ditën që ra Meka, e pas kësaj dite nuk shtrohej më çështja për Hixhret tjetër, as për muhaxhirë të tjerë. Lidhur me këtë, Profeti i Shenjtë ka thënë: Nuk ka më Hixhret pas fitores mbi Mekën.

 

 

65. Letër

Mu’avies

 

Është koha e fundit (I)  që mund të përfitoni prej njohjes së gjendjes së qartë të gjërave kryesore. Ju keni përshkuar të njëjtën rrugë të etërve tuaj, duke nxjerrë pretendime që nuk qëndrojnë, duke përhapur mendime false e të pavërteta dhe duke kërkuar për vete atë që është shumë më lart se ju e që s’është caktuar për ju; sepse ju doni t’i largoheni së drejtës e të dilni mbi atë që është lidhur më shumë pas mishit dhe gjakut tuaj, e që është çdo gjë që ka nanurisur veshët tuaj e ka mëkuar zemrën tuaj. Po kur hiqet dorë nga e drejta, nuk mbetet tjetër, veç çoroditjes së pastër, dhe kur lihet pas dore fakti i qartë, nuk mbetet gjë tjetër, veç pështjellimit. Pra, ruhuni nga dyshimet (Për të vërtetat që mëson Islami.) e pasojat e këqija të çoroditjes, sepse ka kohë që djallëzia ka hedhur rrënjë në gjoksin tuaj e sytë tuaj janë errur fare nga terri. E mora letrën tuaj plot thënie të çuditshme e pa logjikë, që i shuajnë shpresat për paqe e nuk dëshmojnë dije, as vetëpërmbajtje.

Po të niset njeriu prej tyre, ju jeni si ai që gëlltitet pak nga pak në gropat moçalore, apo si ai tjetri që ecën symbyllur në vend të errët. Ju e ngrini veten në nivele, të cilave s’u afrohet dot njeri, pa patur për to krahë e shenja. (Asnjë fakt pozitiv apo meritë e asnjë të dhënë që i duhet një udhëheqësi të devotshëm shteti)

As qifti mbretëror s’arrin dot në to, aq lart janë, deri pranë yllit Ejuk. (Njihet më shumë me emrin Kapela. Është ylli më i ndritshëm i konstelacionit të Shqiponjës)

Zoti mos e dhëntë që fatet e njerëzve të mbeten në duart tuaja, tani që kalifati erdh’ tek unë, apo që unë të dekretoj sundimin tuaj mbi ndokënd. Pra, ruajeni veten tani e tutje dhe hapni sytë, se pacipëria juaj mund t’i shtyjë besnikët e Zotit t’ju vërsulen. Atëhere do t’ju mbylleshin hesapet për fare e ajo (Ndonjë fakt pozitiv) që mund t’ju pranohej sot, s’do mund të pranohet dot nesër.

We’s-selam.

....................................

(I) Në përfundim të betejës me harixhitët, Mu’avia i dërgoi Imam Aliut një letër, me të cilën përpiqej të hidhte baltë mbi të, si zakonisht. Në përgjigje, Imam Aliu i tërhiqte vëmendjen në faktet e njohura rreth kësaj beteje, e cila kishte ndodhur në pajtim të plotë me profecinë e Profetit. Vet Imam Aliu kishte thënë më parë, se do t’i duhej të luftonte edhe një grup tjetër, përveç njerëzve të Xhemelit e Siffinit, dhe këta ishin harixhitët, ‘të shmangurit nga feja’. Zhvillimi i kësaj beteje e vrasja e burrit me gjinj gruaje dëshmonte qartë se Imam Aliu kishte patur të drejtë. Në qoftë se Mu’avia nuk do ishte nën pushtetin e vetëkënaqësisë e të epshit për pushtet dhe nuk do t’i kishte mbyllur sytë ndaj së drejtës, siç kishin bërë etërit e tij, Ebu Sufiani dhe Utbe, ai do ta kishte parë të vërtetën dhe do ishte futur në rrugën e saj. Por thirrja e prirjeve të lindura e largonte gjithmonë e më shumë nga e vërteta dhe e drejta dhe e mbante të shurdhët ndaj thënieve të Profetit, që hidhnin dritë mbi Imametin e Imam Aliut e Mëkëmbësinë e tij. Mu’avia nuk mund të mos njihte thënien e profetit në Haxhxhin e Lamtumirës, ku ndodhej dhe ai, sipas së cilës Aliu ishte kujdestar dhe mbikqyrës (Arabisht, wali.) i kujtdo që kishte pasur Profetin kujdestar dhe mbikqyrës, apo thënien tjetër të tij në betejën e Tebukut, ku Mu’avia ndodhej përsëri,sipas së cilës Aliu ishte për të si Haruni për Musain. Pavarësisht nga kjo, ai e kaloi jetën e tij duke mos u pajtuar me të vërtetën dhe duke përkrahur të padrejtën. Natyrisht, kjo nuk vinte nga mosnjohja e fakteve. Ishte uria e tij për pushtet ajo që e nxiste të shkelte me këmbë të vërtetën dhe drejtësinë.

 

 

66. Letër

Abdullah ibn Abbasit.

 

Kjo letër është paraqitur edhe më parë me një version pak më të ndryshëm Ndonjëherë njeriu ndihet i gëzuar për diçka që s’duhej ta humbiste kurrsesi, dhe ndihet i pikëlluar për diçka që s’duhej t’a kishte patur fare. (Sepse për të ka qenë caktuar diçka e jo diçka tjetër) Pra, mos e shihni arritjen e kënaqësisë dhe përmbushjen e ambicjes për hakmarrje si favorin më të madh të kësaj bote, sepse i tillë është vetëm gjallërimi i të drejtës dhe shuarja e flakëve të së keqes. Kënaqësia duhet bazuar në gjërat (Punët e mira) që janë nisur përpara, hidhërimi duhet të jetë për gjërat që lihen pas, (Punët e mira që kanë mbetur pa bërë në këtë botë) dhe meraku duhet patur për gjërat që pritet të ndodhin pas vdekjes. (Në Ditën e Gjyqit të Fundit.)

 

 

67. Letër

Kasem bin Abbasit (Vëllai i Abdullah bin Abbasit.) , governator i Mekës

 

Përgatiti njerëzit për Haxhxh e kujtoju ditët (Festat dhe ritet kryesore të Haxhxhit në ditët e caktuara nga Profeti) që i duhen kushtuar Zotit. Ulu e rri me ta nga mëngjesi në mbrëmje. Shpjegoja ligjin kujt e kërkon, mësoje të paditurin dhe diskuto me të mësuarin. Mos prano ndërmjetës mes teje e njerëzve, përveç gjuhës tënde, dhe as rojtar, përveç fytyrës tënde. (Njeriun e ruan fytyra e tij në kuptimin që në të shfaqet e keqja që ai bën apo mendon, edhe kur është krejt i vetëm dhe pa dëshmitarë, në formën e skuqjes apo zverdhjes. Pra, fytyra denoncon një gjë, për të cilën njeriu që respekton veten ndihet i turpëruar, dhe e ruan një njeri të tillë nga rënia në këto situata (nga frika apo vetëdija))

Mos pengo asnjë nevojtar të të takojë, se në iktë zemërthyer nga dera jote herën e parë, kjo nuk do të të sjellë lëvdata, edhe sikur t’ia plotësosh më vonë nevojën.

 Kujdesu për fondin e mbledhur në thesarin publik dhe shpenzoje për njerëzit familjarë, për të mjerët, për ata që vuajnë nga uria dhe janë të zhveshur, si dhe për planet e tua. Pastaj dërgo tek ne ç‘të mbetet, për t’ua shpërndarë nevojtarëve të kësaj ane. Kërkoju banorëve të Mekës të mos u vënë taksa të ardhurve, sepse Zoti i Lavdishëm “...e ka bërë (Xhaminë e Shenjtë) të barabartë, si për banorin e atjeshëm, edhe për vizitorin.” (Kur’ani, 22:25). Këtu ‘Akif’ do të thotë ‘vendas’, kurse ‘Badi’ do të thotë ‘ai që vjen për Haxhxh nga jashtë Mekës’. Zoti na dhëntë neve dhe juve aftësinë për të fituar dashurinë e Tij.(Duke bërë veprime të mira.)

We’s-selam.

 

 

68. Letër

Shkruar Selman Farsiut, përpara marrjes së Kalifatit nga Imam Aliu

 

Shembulli i botës është si i gjarprit, i cili është i butë në të prekur, por helmin e ka vdekjeprurës. Prandaj, mbajeni veten larg çdo gjëje që duket e mirë, sepse pak kohë do rrijë me ju; mos u dëshpëroni për të, sepse është e sigurtë që një ditë do ndahet prej jush e se faktorët e saj janë të paqëndrueshëm; dhe shmangeni, sidomos kur ta ndjeni më shumë joshjen e saj, sepse bota e bën ankth sigurinë, sa herë njeriu ndihet në siguri.

 

 

69. Letër

Harith Hamadaniut

 

Kapu fort për litari të Kur’anit e merr mësim prej tij. Shikoje në dritën e tij të ligjshmen si të ligjshme e të paligjshmen si të paligjshme. Dëshmoje të drejtën që është thënë në të shkuarën. (Në fetë e mbështetura në mësimet e profetëve të tjerë.) Nxirr mësim për të tashmen e botës nga historia e gjendjeve të mëparshme të saj, sepse njëra periudhë e saj i shëmbëllen tjetrës, fundi i saj puqet me fillimin e saj dhe e përgjithshmja e saj është ndryshimi dhe ndarja. (Çdo individ duhet të largohet një ditë apo një tjetër nga kjo botë dhe nga historia.)

Gjykoje emrin e Zotit si tepër të madh për ta përmendur në çështje që nuk janë çështje të së drejtës. Kujtoje vdekjen më shpesh, por mos u mallo për të, përveçse kur do duhet t’i jesh përballë. (Atëhere kur ndiehe i pastër para Zotit e je i gatshëm për ta rrezikuar jetën për një çështje të madhe.)

 

Shmange veprimin që pëlqen të bësh, por që muslimanët s’e pëlqejnë. Shmange veprimin që pëlqen ta bësh fshehtas, sepse është turp të bëhet faqe botës. Shmange veprimin që vet bërësi e quan të keq dhe lyp ndjesë për të. Mos e vur nderin tënd në situata që e bëjnë objekt bisede. Mos thuaj çdo gjë që dëgjon, se kjo të çon në gënjeshtër. Mos kundërshto çdo gjë që thonë të tjerët, se kjo të çon në injorancë. Vraje zemërimin tënd e fal kur ke pushtet. (Për të ndëshkuar) Tregohu i përmbajtur në çaste inati dhe ndjé, pavarësisht nga autoriteti, se kështu të venë punët shumë më mirë. Përdori për mirë favoret e Zotit e mos i shko kot bekimet e Tij. Dhe, bëhu ti vetë dëshmia e efekteve të tyre mbi ty.

 

Dije se më i shquari ndër besimtarët është më i dalluari në angazhimin e vetes, familjes e pronës, (Në dhënien e lëmoshave e të ndihmave për të tjerët dhe për veprimtari të tjera në interes të komunitetit e Islamit.) sepse jotja është vetëm ç’nis përpara, kurse ajo që lë pas u mbetet të tjerëve. Shmange shoqërinë e atij, që gjykohet keq dhe të cilit nuk ia duan punën, sepse njeriut ia di vlerën kush i rri më pranë.

 

Jeto në qytete të mëdha, ku muslimanët jetojnë në bashkësi. Shmangi vendet e dëfrimeve e të veseve e qendrat ku Zotit i binden pak. Kufizoje mendimin e mundimin në gjëra që të vlejnë, dhe mos shko shpesh e gjatë në pika tregtimi, sepse aty shenjon pisllëku e i cakton takimet Djalli. Shikoi shpesh ata që s’e kanë mirëqenien që ke ti, se kjo do të kujtojë mirënjohjen që ke borxh. (Ndaj Zotit.)

Mos u nis për udhë të premteve pa bërë lutjet, përveçse kur rrugëton për punë të Zotit (Për xhihad)

 

apo ke ndonjë punë të përligjur. Bindju Zotit në të gjitha udhëzimet, sepse bindja ndaj Tij është përpara çdo gjëje tjetër. Nanurite zemrën me adhurim e dëgjim, dhe mos e detyro me forcë. Angazhoje kur është e lirë dhe e gëzuar, përveç rasteve të detyruara, që nuk duhen lënë pas dore e duhen kryer pesë herë në ditë. Ji në përgjim, se mos vdekja të mbërthen ndërkohë që i je larguar Zotit në kërkim të qejfeve të botës. Shmange shoqërinë e perversëve, sepse vesi shoqëron vesin. Shikoje Zotin të madh dhe duaji ata që e duan. Shmange zemërimin, se është nga armët më të fuqishme të arsenalit të armëve të Djallit.

 

 

70. Letër

Shal bin Hunejf el-Ensariut (Vëllai i Uthman bin Huneifit (governator i Basras, shih letrën Nr. 45) e pasues besnik i Imam Aliut.) governator i Medinës, lidhur me disa qytetarë të tij që kishin kaluar në anën e Mu’avies

 

Mora vesh që disa Medinas kanë kaluar fshehurazi tek Mu’avia. Mos u mërzit që i humbe si numër e që s’do t’i kesh për ndihmë këtej e tutje. Kujto vetëm që shkuan në anën e të keqes e që ke shpëtuar prej tyre. Ata u larguan nga porositë dhe e vërteta, dhe rendën drejt verbërisë e injorancës. Ata janë kërkues të kësaj bote dhe ecin drejt saj e hidhen në krahët e saj, ndonëse e kanë njohur drejtësinë dhe e kanë parë e vlerësuar. Ajo që ata s’pëlqejnë tek ne, është barazia e përgjithshme në çështje të së drejtës. Pra, ikin drejt egoizmit dhe anësisë. Leri të na rrinë sa më larg. Për Allah, ata s’u arratisën, sepse pësuan padrejtësi dhe kërkojnë drejtësi. Zoti bëftë ymër e na ndihmoftë në vështirësitë e rrugëve të Tij e për lehtësimin e problemeve që krijojnë këto ngjarje.

We’s-selam.

 

 

71. Letër

Mundhir bin Xherud el-Abdiut, për abuzimet me gjëra që i ishin dhënë në administrim

 

Më gënjyen sjelljet e mira të atit tënd e mendova se do ndiqje dhe ti të njëjtën rrugë e do shkëlqeje më tej virtytet e tij. Por dëgjoj se s’po heq dorë nga pasionet e s’po vë mënjanë zahiré për botën tjetër, por jepesh pas kësaj bote, duke rrënuar jetën tënde të përjetshme, dhe u bën favore të afërmve të tu, duke dhunuar Besimin tënd. Në qoftë e vërtetë ç’kam dëgjuar, do jetë më e mirë se ti edhe deveja më kërmë e tufës tënde, dhe do vlejë më shumë se ti edhe sholla e këpucëve të tua. Njeriu me cilësi si të tuat nuk është i dobishëm as për mbushjen e një grope me dhé, as për kryerjen e ndonjë pune tjetër, as për lartësimin e pozicionit të tij, as për t’u pranuar partner në çështje me rëndësi, dhe as për t’i besuar diçka pa patur frikë mos e shpërdor. Prandaj, eja tek unë me të marrë këtë letër, me vullnet të Zotit. Shënim i Sejjid Raziut: Mundhiri është ai, për të cilin Prijësi i Besimtarëve ka thënë: Shikon dendur mbi supe, ndihet krenar për veshjen dhe e heq pluhurin nga këpucët duke u fryrë.

 

 

72. Letër

Abdullah bin Abbasit

 

Pra, ti s’mund të shkosh më larg se caku i jetës tënde, as mund të të jepen mjete jetese që nuk janë për ty. Kujto që kjo jetë përbëhet nga dy ditë: Njëra punon për ty e tjetra kundër teje. Kujto që bota është një shtëpi me qeveri që venë e vinë. Çdo gjë e saj që është për ty, ty do të vijë, sado i pafuqishëm të jesh, dhe çdo gjë e saj, që është nisur kundër teje, nuk mund të sprapset, sado i fuqishëm që të jesh.

 

 

73. Letër

Mu’avies

 

Leximi dhe përgjigja e letrave tuaja ma kanë dobësuar shikimin dhe ma kanë lodhur e ngatërruar mendjen. (Duke i marrë seriozisht këto letra e duke u dhënë rëndësinë që nuk e kanë.) Tek numëroni kërkesat që keni dhe prisni t’jua miratoj, (Për të lejuar qeverisjen e tij tiranike e të pafé mbi një vend të madh si Siria.) i ngjani atij që ka rënë në gjumë të thellë e shikin ëndrra që e mundojnë, apo atij që rri më këmbë i shastisur dhe i çoroditur, pa ditur nëse ato që vijnë janë pro apo kundër tij. Ju s’jeni njeri i tillë, (I shastisur, budalla e naiv) e di, por ashtu jeni katandisur. Për Atë Zot, po të mos kisha dashur t’ju jepja kohë akoma, do t’ju shkatërroja në mënyrë të atillë, sa t’ju dërrmoheshin eshtrat e t’ju shqiteshin mishrat prej tyre. Djalli ju ka penguar t’u ktheheni punëve të mira e t’u vini veshin fjalëve e këshillave të mira.

 

 

74. Dokument

Shkruar nga Imam Aliu në formën e një kontrate midis fisit Rabije dhe popullit të Jemenit. Ky dokument është shkëputur nga shkrimet e Hisham bin Kalbit

 

Kjo kontratë vërteton se populli i Jemenit e qytetarët e fshatarët e tij, si dhe fisi Rabije e qytetarët e fshatarët e tij, bien dakord t’i bashkohen Librit të Zotit, t’i drejtohen për të vënë rregull në pajtim me të, dhe t’i përgjigjen atij që bën thirrje në emër të tij (Prijësit që bën thirrje në emër të Kur’anit.) e që urdhëron në pajtim me udhëzimet e tij. Ata s’do të heqin dorë prej tij për asnjë përfitim financiar, as do pranojnë rrugë tjetër në vend të tij. Ata do të bashkojnë fuqitë kundër kujtdo që e kundërshton dhe e braktis. Ata do ta ndihmojnë njëri-tjetrin. Zëri i tyre do të jetë një. Ata nuk do ta thyejnë zotimin e tyre, ngaqë i qorton ndonjë kritik, nga inati i ndonjë të zemëruari, nga trajtimi poshtërues i disave ndaj disa të tjerëve apo nga përdorimi i fjalëve fyese të një pale kundër një tjetre. Ky zotim është detyrues për ata që janë të pranishëm, për ata që nuk janë të pranishëm, për ata që janë të vetëpërmbajtur, për ata që janë të marrë, për ata që janë të mësuar e për ata që janë të pamësuar. Ky dokument vuloset me premtimin përpara Zotit. E për premtimin përpara Tij jepet llogari.

Shkruar nga Ali ibn Ebi Talibi.

 

 

75. Letër

Mu’avies, shkruar pak pasi Imam Aliu mori betimin e besnikërisë. El-Wakidiu e përmend këtë dokument në veprën e tij ‘Libri i Xhemelit’

 

Nga shërbëtori i Zotit Aliu, Prijës i Besimtarëve, Mu’avies, birit të Ebu Sufianit. Ju i njihni qëndrimet e mia ndaj njerëzve tuaj e mënjanimin tim nga ju, deri sa ndodhi ajo që ishte e pashmangshme e që s’mund të parandalohej. Kjo histori është e gjatë e për të mund të thuhen shumë. Ajo që duhej të ndodhte ka ndodhur dhe ajo që duhej të vinte ka ardhur. Prandaj, kërkoju njerëzve tuaj besnikëri ndaj meje dhe ejani këtu me një përfaqësi të tyre.

 

 

76. Udhëzime

Abdullah bin Abbasit, kur e caktoi të plotfuqishëm në Basra

 

Takoi njerëzit me përzemërsi, jepu audiencë të lirë dhe vendos rregull me dashamirësi. Shmange mllefin, se ai është shenjë e mirë për Djallin. Kujto që çdo gjë që të çon pranë Zotit, të largon nga Skëterra, dhe çdo gjë që të largon nga Zoti, të afron tek Skëterra.

 

 

77. Udhëzime

Abdullah bin Abbasit, kur u dërgua për bisedime me harixhitët

 

Mos diskuto me ta bazuar tek Kur’ani, sepse Kur’ani ka shumë aspekte, kështu që ti do thuash tëndin e ata të tyren; argumento përmes haditheve, sepse atyre s’u dredhojnë dot.

 

 

78. Letër

Ebu Musa el-Esh’ariut, në përgjigje të letrës së dërguar prej tij nga vendi ku u bë arbitrimi (Pas betejës së Siffinit midis ushtrive të Imam Aliut e Mu’avies, u krijua një komision prej dy vetësh për sheshimin e mosmarrëveshjeve midis tyre.) Sejjid bin Jahja Enevi e përmend këtë letër në Kitab ul-Meghazi

 

Shumë njerëz u largohen të mirave të përhershme të jetës tjetër, ngaqë i mëgjunjen kësaj bote e flasin me pasion. Njerëzit që bëjnë kështu, mashtrojnë vetveten, e kjo më habit shumë. Përpiqem të gjej shërim për këtë plagë të tyre, që kam frikë se po shkon drejt trombozës. (Bëhet e pashërueshme)

 Ju e dini që s’ka tjetër më të pangopur se unë me bashkimin e njerëzve të Muhammedit e me solidaritetin e tyre. Dhe vetëm përmes tyre e kërkoj unë shpërblimin e mirë dhe rikthimin në vendin e nderuar. Unë do ta përmbush zotimin e marrë, edhe sikur të ktheheni mbrapsht nga pozicioni i shëndoshë, që kishit kur u ndamë së fundi. Ai, të cilit i është mohuar bekimi i dobisë nga mençuria dhe përvoja e tij, duhet të ndihet vërtet i mjerë. Indinjohem kur flitet shtrembër apo kur keqësohet diçka, së cilës Zoti i kishte dhënë shëndet përmes Islamit. Prandaj hiq dorë nga nxjerrja e përfundimeve nga gjëra të keqkuptuara, sepse njerëzit e mëkatit do përpiqen të të joshin në mëkat. We’s-selam.

 

 

79. Letër

Komandantëve ushtarakë, pas ardhjes në krye të Kalifatit

 

Ajo që rrënoi ata që shkuan përpara jush, ishte mohimi i të drejtave të njerëzve, që pastaj t’i blinin vetë, (Duke paguar ryshfet.) si dhe nxitja e tyre drejt së gabuarës dhe ndjekja e saj.